Ένα μοναδικό φωτογραφικό υλικό από το Αρχείο Τσαπνίδη αποτυπώνει εξαιρετικά στιγμιότυπα από τη ζωή τη δεκαετία του ’80 στην Ελλάδα, τα οποία έχει στη διάθεσή του το iefimerida.gr.
Σε μια ωραία φωτογραφία του Γιώργου Τουρκοβασίλη, βλέπουμε κοπέλα να κρατά τριαντάφυλλο, ενώ στηρίζεται σε τοίχο, όπου υπάρχει φωτογραφία του Ανδρέα Παπανδρέου, σε αφίσα που επισημαίνει εγκωμιαστικά, τα δύο χρόνια κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.
Κοπέλα με τριαντάφυλλο, και αφίσα του ΠΑΣΟΚ. Φωτ. Γιώργος Τουρκοβασίλης, 1980
Το ραντεβού της νεαρής, δεν ήταν βέβαια με την Ιστορία, αλλά με κάποιο αγαπημένο της πρόσωπο, που ίσως ήρθε, ίσως δεν ήρθε. Η φωτογραφία μας ταξιδεύει 35 χρόνια πριν, τον Οκτώβριο του 1983. Η κοπέλα, δεν γνωρίζει το κινητό τηλέφωνο, το facebook και τον κόσμο του ίντερνετ. Δεν μπορεί να φανταστεί καν, τα σημερινά ψηφιακά χρόνια, όμως ζει στα πύρινα, μιας αξέχαστης εποχής.
Το εννοιολογικό πλαίσιο της Εποχής (1980-90)
Το πολιτικό πλαίσιο της εποχής, σφραγίζεται από την άνοδο στην εξουσία του ΠΑΣΟΚ (Οκτώβριος 1981), που μένει κυρίαρχο μέχρι το 1989, οπότε και επανακάμπτει η ΝΔ.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο οποίος είχε εκλεγεί Πρόεδρος του κόμματος της ΝΔ, τον Σεπτέμβριο του 1984, σχηματίζει κυβέρνηση τον Απρίλιο του 1990.
2.Ο Κ. Μητσοτάκης στο περιστύλιο της Βουλής μετά την εκλογή του στην αρχηγία της Ν.Δ (Φωτ. ΑΡΧΕΙΟ Ίδρυμα Κωνσταντίνος Κ. Μητσοτάκης)
Στην διάρκεια της Δεκαετίας, υπάρχουν πολλά ξέφωτα, αλλά και σημεία πολύ σκοτεινά, όπως το σκάνδαλο Κοσκωτά, και οι δολοφονίες από την 17 Ν (δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη και άλλων).
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, εμφανίζονται και τα πρώτα πανκ συγκροτήματα στην Ελλάδα. Ένα από τα σημαντικότερα, οι Γενιά του Χάους, χαρακτηρίζουν την κυβέρνηση «Μπασταρδοκρατία».
Το πανκ συγκρότημα «Γενιά του Χάους».Φωτ. Γιώργος Τουρκοβασίλης, 1983
Η κύρια δράση του πανκ αρχίζει αφού το ΠΑΣΟΚ παίρνει την εξουσία (18 Οκτωβρίου 1981), συνεπώς η αντίδρασή του σε πρώτο επίπεδο, μοιάζει με αντίδραση στο ΠΑΣΟΚ. Όμως, οι πανκ θα εμφάνιζαν την ίδια συμπεριφορά απέναντι σε οποιοδήποτε κόμμα.
Για πολλούς σήμερα, τα περίφημα eighties αποτελούν μόνιμο σημείο αναφοράς.
Στα χρόνια αυτά, ζουν μύθοι του ροκ, ο Παύλος Σιδηρόπουλος, ο Νικόλας Άσιμος, η Κατερίνα Γώγου και άλλοι. Στέκια που έγραψαν ιστορία, όπως η Mariner και η Όμπρε, υπάρχουν και είναι κάθε βράδυ ανοιχτά.
Η Τζένη με τους Κρίκους και ο Νίκος Λεουνάκης. Θαμώνες της ιστορικής παμπ «Mariner» της Δεκαετίας του 1980. ΑΡΧΕΙΟ Μ.Νταλούκας
Στα μέσα της δεκαετίας, εκδηλώνουν για πρώτη φορά, ισχυρή δράση, ομάδες του αντιεξουσιαστικού χώρου και σημειώνονται οι πρώτες σοβαρές συγκρούσεις με την αστυνομία, στα Εξάρχεια και στα πέριξ.
Σε μία φωτογραφία του Βασίλη Καραμανώλη, βλέπουμε πορεία αναρχικών στο κέντρο της Αθήνας, ύστερα από τα γεγονότα της πρώτης κατάληψης του Χημείου. Πίσω τους, ορθώνεται η ταμπέλα του εκλογικού κέντρου του ΚΚΕ, αφού ήταν μέρες προεκλογικές (Μάιος 1985).
Πορεία αναρχικών, στο κέντρο της Αθήνας. Φωτ. Βασίλης Καραμανώλης, Μάιος 1985
Στα ξέφωτα εκείνων των χρόνων, έχουμε συναυλίες και πάρτι, όπου η χαρά εκδηλώνεται ανεξάρτητη από τα κοινωνικά προβλήματα. Οι νέοι είναι πάντα νέοι και θέλουν να ζουν την στιγμή. Σε μία φωτογραφία που έρχεται από την ιστορική συναυλία Rock In Athens (26 και 27 Ιουλίου 1985) στο Παναθηναϊκό Στάδιο, βλέπουμε καθαρά τα χαρούμενα πρόσωπα δύο νέων της εποχής.
Rock In Athens στο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας. Φωτ. Γιώργος Τουρκοβασίλης, Ιούλιος 1985
Η μη κομματική νεολαία, στη διάρκεια της Δεκαετίας 1980-90, αποτελείται από πολλές ομάδες (κουλτούρες).
Συνήθως, ξεχωρίζουμε τρεις, ως κυρίαρχες:
- Φρικιά
- Πανκς
- New wave
Οι ομάδες, είναι ομοούσιες (φύση τους είναι η νιότη), αλλά όχι και ομοιογενείς.
Στην έκφραση, παρουσιάζουν διαφορές, τα συγκροτήματα, οι καλλιτέχνες, τα πρόσωπα γενικά, που τις αποτελούν, δεν έχουν ίδια συμπεριφορά και ιδέες. Πολλές φορές, το κλίμα ήταν εμπόλεμο. Υπήρξαν επεισοδιακές «συναντήσεις» φρικιών με πανκς, όπου εκτοξεύθηκαν γιαούρτια, αυγά, και έπεσε χοντρό ξύλο.
Φρικιά στο πάρκο της πλατείας της Αγίας Παρασκευής. Φωτ. Γιώργος Τουρκοβασίλης, 1983
Ανομοιογένεια, επικρατεί και στο εσωτερικό της κάθε ομάδας.
Τα φρικιά, για παράδειγμα, δεν έχουν όλα τους ίδιους ήρωες. Οι έριδες ως προς την ερμηνεία των μύθων, που τους διαχώριζαν σε προηγούμενες εποχές, συνεχίζονται.
Και στη Δεκαετία 1980-90, εξακολουθούν να υπάρχουν Μπητλικοί και Στοουνικοί.
Μια μεγάλη διαφορά, παρατηρείται στους Κροκάνθρωπους. Οι κροκ ή κροκάνθρωποι, ήταν φρικιά, που διέγραφαν το παραδοσιακό ροκ και δεν συσχετίζονταν με το πνεύμα της Βρετανικής Εισβολής και του Καλοκαιριού της Αγάπης. Κεντρικός μύθος γι αυτούς ήταν ο Άσιμος.
Ο Νικόλας Άσιμος. Φωτ.Μανώλης Νταλούκας 1984
Η γενική νεανική διάθεση εκείνων των χρόνων, ήταν ένα μίγμα χαράς, οργής και λύπης. Σήμερα, κάνοντας μια αποτίμηση, μπορούμε να πούμε πως επικρατούσε ατμόσφαιρα χαρμολύπης, και η δεκαετία…
- σημαδεύεται από τους θανάτους των δύο μεγάλων μορφών του ροκ, του Νικόλα Άσιμου (1988) και του Παύλου Σιδηρόπουλου (1990), που για την ελληνική νεολαία έχουν την ίδια βαρύτητα που έχουν οι θάνατοι του Hendrix, του Morrison, της Joplin και του John Lennon.
- σημαδεύεται από την εξάπλωση του Κίτρινου Σούρουπου και τους πρώτους θανάτους παιδιών που έπεσαν από ηρωίνη.
- μια σειρά καλλιτέχνες ζουν και εκφράζονται στο χείλος του γκρεμού (όπως η Κατερίνα Γώγου, ο Phil Scars, η Γιόλα Αναγνωστοπούλου και άλλοι), και πέφτουν αναγκαστικά αργότερα, αυτόχειρες ή κατεστραμμένοι από ουσίες, αλκοόλ, χάπια.
- παρουσιάζονται για πρώτη φορά έργα που μοιάζουν με ημερολόγια τρόμου, όπως το Εν Λευκώ, του Παύλου Σιδηρόπουλου, τα περισσότερα κομμάτια του πανκ, αλλά και η πλειονότητα των έργων από το new wave.
- πέφτει βαριά η σκιά της δολοφονίας νεαρών διαδηλωτών και ιδιαίτερα της δολοφονίας του δεκαπεντάχρονου Μιχάλη Καλτεζά, η οποία και προκαλεί τα δραματικά γεγονότα του Χημείου.
Μπορούμε να αναφέρουμε ακόμα πολλούς άλλους λόγους που μας αναγκάζουν να βάλουμε μελαγχολική υπόκρουση στη δεκαετία αυτή και που προέρχονται από ψυχολογικά αδιέξοδα, προβλήματα επικοινωνίας, αλλά και από τη σύγκρουση των νέων με την οικογένεια και το κράτος.
Μανώλης Νταλούκας
