Δύσκολα μπαίνουν στον επιχειρηματικό «στίβο», αλλά όταν μπουν πετυχαίνουν και καθιερώνονται. Η διαπίστωση αφορά τις Ελληνίδες επιχειρηματίες, οι οποίες, ποσοστιαία, βρίσκονται στην κορυφή όχι μόνο της Ευρώπης, αλλά και του υπόλοιπου προηγμένου κόσμου (σ.σ. χώρες καινοτομίας) στο δείκτη της «καθιερωμένης επιχειρηματικότητας» και μάλιστα με πολύ μεγάλη διαφορά.
Γράφει ο Σταμάτης Ζησίμου s.zisimou@euro2day.gr
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση για την Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα που διενήργησε το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) στο πλαίσιο της συμμετοχής του στο διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα Global Entrepreneurship Monitor (GEM), παρά την «άρνηση» των Ελληνίδων να δραστηριοποιούν επιχειρηματικά και τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν στα αρχικά στάδια της επιχειρηματικής τους σταδιοδρομίας, η εικόνα αλλάζει όταν εξεταστούν όχι τα αρχικά στάδια (επιχειρηματικής δραστηριοποίησης) αλλά η καθιερωμένη επιχειρηματικότητα, η οποία αναφέρεται στα άτομα τα οποία δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά σε μια επιχείρηση που λειτουργεί ήδη τουλάχιστον για 3,5 χρόνια.
Στο συγκεκριμένο δείκτη για το έτος 2016 η Ελλάδα καταλαμβάνει την πρώτη θέση όσον αφορά το ποσοστό των γυναικών σε εδραιωμένες επιχειρήσεις συγκριτικά με άλλα χώρες, με 10%, όταν στην Ευρώπη και στις Χώρες καινοτομίας, ο συγκεκριμένος δείκτης, δείκτης είναι μόλις 4,7% και 4,4%, αντίστοιχα.
Μάλιστα το ποσοστό των γυναικών σε εδραιωμένες επιχειρήσεις, στην Ελλάδα σημειώνει ενίσχυση κατά 3,1 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2014 (από 7,7%). Στο δείκτη αυτό, την Ελλάδα ακολουθεί η Λετονία με ποσοστό 6,9% Ρουμανία με 5,7% η Κύπρος με 5,4%, η Ισπανία με 5,1% και η Ολλανδία με 5%.
Το φαινόμενο αυτό δεν μπορεί να ερμηνευθεί στο πλαίσιο της έκθεσης, παρά μόνο αναφέρεται ότι είναι συνέπεια της υψηλής αυτοαπασχόλησης στη χώρα. Επειδή όμως δεν υπάρχει και μεγάλη βεβαιότητα για αυτό, οι αναλυτές του ΙΟΒΕ αναφέρουν ότι «ενδεχομένως σε κάποιο βαθμό στην Ελλάδα, να υποκρύπτεται σε αυτό το ποσοστό και κάποιο μέρος ανδρικής απασχόλησης, καθώς είναι πιθανό να μην μπορεί τυπικά να εμφανιστεί ο πραγματικός ιδιοκτήτης μιας επιχείρησης για ρυθμιστικούς λόγους (π.χ. δημόσιος υπάλληλος), αν και μόνο ως ανεκδοτολογικές μπορεί να είναι οι σχετικές ενδείξεις».
Πού δραστηριοποιούνται
Σε ό,τι αφορά στους κλάδους αυτών των εγχειρημάτων, οι γυναίκες επιχειρηματίες στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται κυρίως στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο και στις υπηρεσίες, εύρημα το οποίο εντοπίζεται πάντως και στην Ευρώπη και στις Χώρες καινοτομίας.
Ωστόσο, αυτό που ξεχωρίζει είναι το ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό στον κλάδο του εμπορίου στην Ελλάδα (42,2%) σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά των υπολοίπων χωρών, το οποίο κατατάσσει τη χώρα στις τρεις πρώτες θέσεις μαζί με την Βουλγαρία (64,2%) και την Πορτογαλία (43,7%). Πρόκειται για ένα αρνητικό εύρημα, καθώς τα δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι τα εγχειρήματα που υλοποιούνται από γυναίκες απευθύνονται στον τελικό κυρίως καταναλωτή, αφορούν δηλαδή σε δραστηριότητες με σχετικά μικρή αναπτυξιακή δυναμική.
Μηδενική συμμετοχή, καταγράφεται στις δραστηριότητες των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), ωστόσο, κάτι ανάλογο με τους συγκεκριμένους κλάδους καταγράφεται και σε προηγμένες οικονομίες όπως της Γαλλίας και της Ιταλίας.
Όσον αφορά στις επιχειρηματικές προθέσεις των γυναικών, η Ελλάδα καταλαμβάνει την τελευταία θέση με μόλις 5,1%, όταν στην Ευρώπη και τις Χώρες καινοτομίας το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 11,8% και 13,2%, αντίστοιχα. Πρωτοπόρα χώρα στις επιχειρηματικές προθέσεις των γυναικών για το 2016 αναδεικνύεται η Ρουμανία, με 25,1%, ενώ ακολουθούν η Λετονία και η Πολωνία στην περιοχή του 20%. Επιπροσθέτως, σημειώνεται και η μεγάλη υποχώρηση αυτής της πρόθεσης το 2016 (κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες) σε σχέση με το 2014 (από 9,4%), όταν στην Ευρώπη και στις Χώρες καινοτομίας παραμένουν σχεδόν αμετάβλητες.
Το γεγονός αυτό δείχνει απογοήτευση και την στροφή των γυναικών προς άλλες μορφές απασχόλησης, πιθανόν λόγω της αβεβαιότητας και του ασταθούς οικονομικού περιβάλλοντος. Συνεπώς είναι εξαιρετικά φτωχή η δεξαμενή των δυνητικών επιχειρηματιών που μπορούν να προκύψουν από το υφιστάμενο εργατικό δυναμικό, καθώς φαίνεται να μην αποτελεί μια επιλογή υψηλής προτεραιότητας για τη συντριπτική πλειονότητα των γυναικών.
Έτσι, λοιπόν, το ποσοστό των γυναικών που βρίσκεται στα αρχικά στάδια επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα ανέρχεται σε 4,8%, σε ελαφρώς χαμηλότερα επίπεδα από ότι στην Ευρώπη και στις χώρες καινοτομίας (6% και 6,6% αντίστοιχα). Ξεχωρίζει η Λετονία με την γυναικεία επιχειρηματικότητα να ανέρχεται στο 9,6%, ενώ ακολουθεί η Ολλανδία με 8,6%. Χαμηλότερα από την Ελλάδα σε αυτό το δείκτη, βρίσκονται η Ισπανία, η Βουλγαρία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία.
Υψηλά η επιχειρηματικότητα ανάγκης
Σε ό,τι αφορά τα κίνητρα, σύμφωνα με το 37,4% των γυναικών επιχειρηματιών στην Ελλάδα, κυρίαρχη είναι η ανάγκη, εύρημα το οποίο εντοπίζεται μεν στην Ευρώπη και στις χώρες καινοτομίας, αλλά σε αισθητά χαμηλότερα επίπεδα (23,6% και 20,7% αντίστοιχα).
Είναι φανερό ότι το κίνητρο της ανάγκης είναι ισχυρότερο στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου οι δυνατότητες εύρεσης ικανοποιητικής απασχόλησης με μισθωτή σχέση είναι γενικά δυσκολότερες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται στις τέσσερις πρώτες θέσεις όσον αφορά στην γυναικεία επιχειρηματικότητα ανάγκης, γεγονός που πιθανόν να οφείλεται στα υψηλά ποσοστά ανεργίας στις γυναίκες, αλλά και στην δυσκολία εύρεσης εξαρτημένης εργασίας. Πάντως το 2016 καταγράφεται εξασθένιση του ποσοστού των γυναικών επιχειρηματιών αρχικών σταδίων από ανάγκη σε σχέση με το 2014, τόσο στην Ευρώπη και στις χώρες καινοτομίας (από 25%, αμφότερα), όσο και στην Ελλάδα (από 42,9%).
Από την άλλη πλευρά, η επιχειρηματικότητα ευκαιρίας αποτελεί βασικό κίνητρο για το 60% των γυναικών επιχειρηματιών στην Ελλάδα, επίδοση όμως που και πάλι φέρνει τη χώρα στις τελευταίες θέσεις της συγκριτικής κατάταξης. Αντιθέτως, στις χώρες καινοτομίας και στην Ευρώπη, οι ευκαιρίες αποτελούν βασικό κίνητρο έναρξης επιχειρηματικότητας σε ποσοστό 72,7% και 75,9%, αντίστοιχα.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, μια εύλογη υπόθεση είναι ότι όσο πιο ανεπτυγμένοι είναι οι θεσμοί και οι πολιτικές σε μια χώρα, τόσο λιγότερο έντονο θα είναι το κίνητρο της επιχειρηματικής δραστηριότητας από γυναίκες για λόγους ανάγκης, ή διαφορετικά, τόσο ισχυρότερο θα είναι το κίνητρο της ευκαιρίας.
Οι διαπιστώσεις αυτές οδηγούν σε ένα σημαντικό συμπέρασμα: το ποσοστό της επιχειρηματικότητας ανάγκης που εκδηλώνεται από γυναίκες φαίνεται να εξαρτάται αποφασιστικά από το μέγεθος και την ποιότητα των κοινωνικών παροχών που είναι διαθέσιμες σε μια χώρα. Συνεπώς, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα η ανάληψη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων αποτελεί μία βιοποριστική λύση και όχι μια επιλογή αξιοποίησης επιχειρηματικών ευκαιριών, εύρημα το οποίο συνάδει με τα υψηλά ποσοστά ανεργίας στις γυναίκες, καταλήγει το ΙΟΒΕ.
