Ο χρόνος σταματά για λίγο. Ατμόσφαιρα παλιάς Αθήνας που μεταφέρει σε αλλοτινές εποχές. Αποκόμματα εφημερίδων, παλιές διαφημίσεις και γκραβούρες, ρετρό φωτογραφίες με διάσημους επισκέπτες δεν αφήνουν κανένα κενό σημείο στους τοίχους της στοάς, της μαρμάρινης σκάλας (από πεντελικό μάρμαρο) και της όμορφης σάλας.
Το Καφενείον η Ωραία Ελλάς στο σημείο που η Πανδρόσου ενώνεται με την Μητροπόλεως, στο Μοναστηράκι, έναν από τους πιο δημοφιλείς δρόμους της παλιάς Αθήνας, αποτελεί σημείο αναφοράς για τους λάτρεις της αστικής κοινωνίας, των μύθων και των ιστοριών.
Συστεγασμένο με το Κέντρο Ελληνικής Παράδοσης λειτουργεί ως «χρονοκάψουλα» για τον επισκέπτη, ο οποίος μεταφέρεται έναν αιώνα πίσω από την ιδιαίτερη νοσταλγία που το χαρακτηρίζει και τις ιστορίες που συνοδεύουν τη φήμη του.
Το πολιτικό κέντρο της πόλης για 40 χρόνια
Το Καφενείον η Ωραία Ελλάς μπορεί σήμερα να ενώνει την Πανδρόσου με την Μητροπόλεως, ωστόσο δεν βρίσκεται εκεί από την πρώτη μέρα λειτουργίας του, η οποία τοποθετείται κάπου στο 1839 μετά την ίδρυσή του από κάποιον Iταλό όνοματι Santo. Σύμφωνα με στοιχεία το καφενείο πρωτολειτούργησε στη συμβολή της Ερμού με την Αιόλου για περίπου 40 χρόνια, αποτελώντας ένα από τα πιο πολυτελή και «επίσημα» καφενεία της πόλης, το οποίο εξελίχθηκε σε σημείο αναφοράς για την αστική κοινωνία της εποχής.
Τον Απρίλη του 1841 ο σπουδαίος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν επισκέπτεται την Αθήνα και, φυσικά, δεν παραλείπει να κάνει μία στάση στο πολιτικό κέντρο της πόλης, το καφενείο «Bella Grecia». Πιο συγκεκριμένα γράφει χαρακτηριστικά για την Ωραία Ελλάς «H Aθήνα έχει μερικά ελληνικά ή μάλλον τουρκικά καφενεία κι εκτός από αυτά ένα καινούργιο ιταλικό, τόσο μεγάλο και κομψό, που θα έκανε εντύπωση ακόμα και στο Aμβούργο και το Bερολίνο».
Πολύ γρήγορα μετατράπηκε στο πολιτικό κέντρο της πόλης με στρατηγούς του Αγώνα, Βαυαρούς αξιωματικούς, πολιτικούς, δημοσιογράφους και επιστήμονες, ξένους περιηγητές και επισκέπτες από την επαρχία να το έχουν καθιερώσει σε «κέντρο πληροφόρησης» αναφορικά με τα νέα της ημέρας, αλλά και τα πολιτικά τεκταινόμενα στην πρωτεύουσα. Δεν ήταν λίγες οι φορές, μάλιστα, που οι συζητήσεις μεταξύ των θαμώνων του καταλήγανε σε «λαϊκά δικαστήρια» βασιλέων, βουλευτών και πολιτικών.
Επιπλέον, θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς την Ωραία Ελλάς ως «χωνευτήρι» των ιδεών των επαναστατικών ευρωπαϊκών κινημάτων, «πυρήνα» διάφορων «επαναστατικών» κινητοποιήσεων, με κάποιες από αυτές να ξεκινάνε ή να καταλήγουν στους δρόμους γύρω από το καφενείο, χώρο όπου καλλιεργούνται συνωμοσίες και πολλά άλλα. Γενικότερα, η Ωραία Ελλάς λειτούργησε περισσότερο ως το σημείο συνάντησης της πόλης για ανταλλαγή απόψεων που αφορούσαν στην Ελλάδα, την Ευρώπη αλλά και ολόκληρη την οικουμένη.
Άξιο αναφοράς και το γεγονός ότι η Ωραία Ελλάς αποτέλεσε και τον χώρο που διαμορφωνόταν ως ένα σημείο η ύλη του αντιμοναρχικού φύλλου «Το Μέλλον της Πατρίδας», καθώς και το γεγονός ότι εδώ ξυλοκοπήθηκε από μπράβους των υπουργών της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Ανδρέα Μεταξά, ο Αλέξανδρος Σούτσος, για τις σκληρές κριτικές που δημοσίευσε στην εφημερίδα της εποχής.
Στο χώρο του καφενείου καίγεται από θαμώνες του φύλλο της φιλομοναρχικής εφημερίδας «Ελπίς» ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τις αποφάσεις της κυβέρνησης σχετικά με θέματα εσωτερικής πολιτικής, ενώ από εδώ το 1862 ξεκινά και μια μεγάλη πορεία προς το Σύνταγμα, με τους ιθύνοντες και συμμετέχοντες να ζητούν την εκθρόνιση του Όθωνα.
Γενικότερα, την μεγαλύτερη ακμή του το καφενείο την έζησε επί μοναρχίας του Όθωνα, με την παρακμή του να ξεκινάει με την εκθρόνισή του προαναφερθέντος, καθώς το κέντρο των πολιτικών εξελίξεων μεταφέρεται πια στο Σύνταγμα και την Ομόνοια.
Μέσα στη δεκαετία του 1870 η αίθουσα όπου κάποτε παίζανε μπιλιάρδο οι θαμώνες του, μετατρέπεται σε ανεπίσημο χρηματιστήριο, με το αθηναϊκό κοινό επί Λαυρεωτικών να αγοράζει μετοχές φούσκες και να καταλήγει να χάνει όλα του τα χρήματα.
Το 1879, λοιπόν, γράφεται ο (πρώτος) επίλογος στην ιστορία του καφενείου με το οριστικό κλείσιμό του και το πέρασμά του στην ιστορία της πόλης. Την ίδια χρονιά, την θέση του παίρνει ένα εμπορικό κατάστημα που, ως φόρο τιμής προς την Ωραία Ελλάς, διατηρεί το ίδιο όνομα.
Ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει για την Ωραία Ελλάς
Τρίτη χρονιά-σταθμός για το καφενείο (μετά από αυτές της έναρξης της λειτουργίας του και του κλεισίματός του) το 1920, όταν ο Κεφαλλονίτης έμπορος υφασμάτων Ιωάννης Γερολυμάτος, χτίζει το κτήριο για να στεγάσει την εισαγωγική εταιρεία υφασμάτων.
Την εποχή της κατοχής εδώ πραγματοποιείται το πρώτο συσσίτιο στην πόλη, ενώ η γερμανική Γκεστάπο καταλαμβάνει το κτήριο και το καθιερώνει ως έδρα της. Στο υπόγειο του κτηρίου ακόμη βρίσκονται σκονισμένα διάφορα αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν από τους εκπροσώπους της.
Λίγα χρόνια αργότερα το ωραιότερο καφενείο της Αθήνας, όπως το χαρακτηρίζουν οι περισσότεροι, λοιπόν, εμφανίζεται και πάλι στο αστικό σκηνικό της πόλης πάνω από τις κεραμοσκεπές της Πανδρόσου και τα παλιά υφασματάδικα της πόλης.
Ο γιος του Κεφαλλονίτη εμπόρου, Παναγιώτης Γερολυμάτος, αναλαμβάνει τα ηνία του κτηρίου το 1980 -τέταρτη χρονιά σταθμός για το καφενείο- και δίνοντας σάρκα και οστά στο όραμα του πατέρα του, δημιουργεί το Κέντρο Ελληνικής Παράδοσης. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο μουσείο- εκθετήριο όπου παραδοσιακοί τεχνίτες και μάστοροι από κάθε σημείο της χώρας εκθέτουν τα έργα τους στις γυάλινες βιτρίνες ολόγυρα της σκάλας. Έργα από το 1800 έως το 1922 και άλλα πιο νέα δημιουργήματα, κοσμούν το χώρο στον οποίο καταφθάνουν καλλιτέχνες και συλλέκτες από κάθε σημείο της χώρας.
Το καφενείο, σχεδόν έναν αιώνα μετά το κλείσιμό του, επαναλειτουργεί για να προσφέρει ξέγνοιαστες στιγμές στους επισκέπτες του ΚΕΠ. Ένα μέρος που οι παλιοί ξαναβρήκαν το στέκι τους και οι νέοι γνωρίζουν το παρελθόν της πόλης.
Το Καφενείον η Ωραία Ελλάς σιγά σιγά αρχίζει να αποκτά και πάλι την παλιά της αίγλη με Έλληνες και ξένους διανοούμενους, πολιτικούς, βασιλείς και δημοσιογράφους να δίνουν το παρών, αναβιώνοντας τις παλιές, καλές και ένδοξες στιγμές του ιστορικού καφενείου.
Ανάμεσά τους η βασίλισσα της Ισπανίας, Σοφία, που κατά την διάρκεια της επίσκεψής της εδώ απόλαυσε έναν βαρύ γλυκό και ο σπουδαίος γερμανός τραγουδιστής Ιβάν Ρεμπρόφ, γνωστός για τις ρώσικες καταβολές του και την εξαιρετική φωνή του που έπιανε τέσσερις οκτάβες.
Μεταφερόμενοι στο σήμερα πιο σύγχρονοι εκπρόσωποι της διεθνούς κοινότητας όπως ο Άγγλος σεφ και καταξιωμένη τηλεοπτική προσωπικότητα Τζέιμι Όλιβερ συμπεριλαμβάνει το Καφενείο η Ωραία Ελλάς ανάμεσα στα καλύτερα καφενεία- ουζερί στην πόλη.
Από το 2016, όταν τα ηνία αναλαμβάνει ο κύριος Νίκος Μάγγανος, το μικρό αναψυκτήριο που λειτουργεί στον όροφο μετατρέπεται σε ένα ολοκληρωμένο καφέ- ουζερί- εστιατόριο, το οποίο καταλαμβάνει, πια, τρεις χώρους: τον όροφο, τη στοά και την εξωτερική αυλή επί της Μητροπόλεως. Παραδοσιακή σπανακόπιτα Καρδίτσας, σπιτικός μουσακάς, πλούσια χωριάτικη, παραδοσιακά ελληνικά γλυκά όπως μπακλαβάς, καρυδόπιτα, ραβανί και ελληνικός στη χόβολη με λουκουμάκι γίνονται καθημερινά ανάρπαστσα.
Το Καφενείο η Ωραία Ελλάς εξελίσσεται, πια, ακολουθώντας τις νέες τάσεις στην εστίαση, διατηρώντας σταθερές και διαχρονικές τις αξίες που το καθιέρωσαν στην συνείδηση του αθηναϊκού κοινού εδώ και έναν αιώνα. Με το βλέμμα να χάνεται στις κεραμοσκεπές της Πανδρόσου, τα τείχη του Ανδριανού και την Ακρόπολη οι θύμησες συνεχίζουν να παραμένουν ζωντανές στο καφενείο που αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τα πολιτικο-κοινωνικά δρώμενα της πόλης του 19ου αιώνα.
