Λίγες ώρες μας χωρίζουν από τις συνταρακτικές αλλαγές που έρχονται έπειτα από τέσσερα χρόνια και το συναινετικό διαζύγιο Λονδίνου – Βρυξελλών, καθώς αναμένεται να ορίσει μια νέα πραγματικότητα για τις ζωές εκατομμυρίων Ευρωπαίων.
Γράφει ο Τίμος Φακαλής
Από την 1η Ιανουαρίου ένα νέο τοπίο διαμορφώνεται στη Μεγάλη Βρετανία μετά την αποχώρησή της από την Ευρωπαϊκής Ενωσης στους τομείς, μεταξύ άλλων, της παιδείας, της εργασίας, της υγείας και του εμπορίου ενώ η διαφαινόμενη υποτίμηση της λίρας ενδέχεται να δημιουργήσει αναταράξεις και στον τουρισμό.
Ήδη στα πανεπιστήμια της Μεγάλης Βρετανίας φέτος ο αριθμός των Ευρωπαίων φοιτητών είναι μειωμένος κατά 15% με 20% σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, ποσοστό το οποίο δείχνει ότι θα αυξηθεί με βάση τον μειωμένο αριθμό αιτήσεων για την ακαδημαϊκή χρονιά 2021 – 2022 που έχουν υποβληθεί μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό, Κώστα Δουζίνα.
Το τελευταίο διάστημα καταγράφεται κύμα φυγής ερευνητών και πανεπιστημιακών λόγω του κλίματος ανασφάλειας και αστάθειας που επικρατεί στη χώρα. Πλέον, από τις αρχές του νέους έτους, όποιος θέλει να ταξιδέψει για δουλειά στη Μεγάλη Βρετανία χρειάζεται βίζα, ως τουρίστας μπορεί να παραμείνει το ανώτερο 90 μέρες το εξάμηνο ενώ και οι φοιτητές από την νέα ακαδημαϊκή χρονιά θα πρέπει να έχουν εκδώσει φοιτητική βίζα για να σπουδάσουν. Μπαίνει τέλος στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus, δημιουργείται το βρετανικό σύστημα ανταλλαγής Turing ενώ αλλαγές έρχονται στην υγεία και στο εμπόριο.
65.000 Έλληνες με δικαίωμα εργασίας στη Μεγάλη Βρετανία.
Συνολικά στη Μεγάλη Βρετανία σήμερα σπουδάζουν 15.000 έως 20.000 Έλληνες φοιτητές ενώ υπολογίζεται ότι συνολικά 65.000 Έλληνες πολίτες έχουν πάρει τον «μαγικό» αριθμό εθνικής ασφάλισης που είναι απαραίτητος για να μπορέσει κάποιος να εργαστεί. Για λίγες ακόμη μέρες και μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου όσοι μετακομίσουν στη Μεγάλη Βρετανία θα δικαιούνται να κάνουν αίτηση στον κατάλογο, προκειμένου να αποκτήσουν το δικαίωμα-στάτους «προεγκατάστασης» (pre-settlement status), το οποίο κατά πάσα πιθανότητα θα τους δώσει το δικαίωμα να παραμείνουν μόνιμα στη Μεγάλη Βρετανία.
Πανεπιστημιακοί επιστρέφουν στις πατρίδες τους
«Το αποτέλεσμα του Brexit είναι εξαιρετικά αρνητικό. Ειδικά για τους Ευρωπαίους που έζησαν μεγάλο κομμάτι της ζωής τους και έκαναν την καριέρα τους στη Βρετανία, γι’ αυτούς είναι πραγματικά μία λυπηρή στιγμή. Πολλοί από τους συναδέλφους μου έχουν αρχίσει να φεύγουν και να επιστρέφουν στις χώρες τους». Όπως εξήγησε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και πρόεδρος του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς», Κώστας Δουζίνας, είναι «εντονότατη η αίσθηση της ανασφάλειας, της αστάθειας καθώς δεν ξέρεις ακριβώς τι πρόκειται να γίνει και επομένως γι’ αυτόν τον κόσμο, ξεκινώντας από μια ευρωπαϊκή πατρίδα, έκανε τη ζωή του, την οικογένειά του, την καριέρα του στη Μεγάλη Βρετανία, αυτό που συμβαίνει είναι εξαιρετικά αρνητικό. Υπάρχει αυτό το αίσθημα της απογοήτευσης, της θλίψης της διάλυσης ενός γάμου που, όπως όλοι ο γάμοι έχουν και τα προβλήματά τους, έχουν τα πάνω και τα κάτω τους. Αλλά όταν φτάνεις στο διαζύγιο υπάρχει το αρνητικό της θλίψης».
Νέα κριτήρια για βίζα εργασίας στη Μεγάλη Βρετανία – Το μοντέλο Αυστραλίας
Σύμφωνα με το νέο σύστημα μετανάστευσης, το οποίο είναι αρκετά αυστηρό, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να πάει στη Μεγάλη Βρετανία και να ψάξει κάποιος δουλειά αν δεν έχει κάποιον εργοδότη εκεί να τον «προσκαλέσει» ενώ και ο μισθός που θα παίρνει θα πρέπει να ξεπερνά τις 25.000 λίρες.
«Φτιάχνεται ένα σύστημα μετανάστευσης αλά καρτ, το οποίο υποστηρίζει κυρίως ανθρώπους που έχουν υψηλά προσόντα, που έχουν πτυχία, μεταπτυχιακά και επομένως η βρετανική κυβέρνηση θεωρεί ότι είναι χρήσιμοι για την οικονομία. Αυτοί, οι οποίοι δεν έχουν αυτά τα προσόντα, δεν θα παίρνουν τα μόρια που απαιτούνται για να μπορέσουν να πάρουν άδεια εγκατάστασης».
Το νέο μοντέλο θυμίζει αυτό της Αυστραλίας. Προβλέπει μοριοδότηση για τα πτυχία, τις σπουδές, την προϋπηρεσία αλλά και το ποινικό μητρώο του υποψήφιου. Με αυτόν τον τρόπο η μοριοδότηση πιέζει προς την αποδοχή μεταναστών με υψηλές γνώσεις και δεξιότητες, τις οποίες η βρετανική κυβέρνηση θεωρεί ότι έχει ανάγκη.
«Δεν έχει ανάγκη από ανθρώπους που θα πάνε εκεί για να ψάξουν μια χειρωνακτική δουλειά». Γι’ αυτούς θα υπάρξουν ειδικές προβλέψεις και θα είναι εξαιρετικά περιορισμένες και θα ισχύουν για ορισμένο χρονικό διάστημα. «Είναι μια λογική ότι η μετανάστευση δεν έχει πια σχέση με την κίνηση των προσώπων από το ένα μέρος στο άλλο για να μπορέσουν να βελτιώσουν τη ζωή τους αλλά η μετανάστευση θα ρυθμίζεται από τις πραγματικές ή φανταστικές ανάγκες της οικονομίας και του τρόπου που η κάθε κυβέρνηση θεωρεί ότι έχει κάποιες ελλείψεις και πρέπει να τις κλείσει και να τις απαντήσει με τους μετανάστες» εξήγησε ο κ. Δουζίνας.
Bachelor και Master, δύο πτυχία σε τιμή ενός
Στον τομέα της εκπαίδευσης με προσφορές στα δίδακτρα απαντούν τα βρετανικά πανεπιστήμια στη μειωμένη κίνηση κατά 15-20% που καταγράφεται στον αριθμό των Ευρωπαίων φοιτητών που φοιτούν φέτος εκεί αλλά και στον χαμηλό αριθμό αιτήσεων για τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά. Μια από τις πιο κλασικές προσφορές που εκτεταμένα “τρέχουν” τα βρετανικά πανεπιστήμια είναι αν κάνεις το πρώτο πτυχίο στο δικό μου πανεπιστήμιο και μείνεις και κάνεις ένα μάστερ τα δίδακτρα για το μεταπτυχιακό θα είναι είτε εξαιρετικά μειωμένα είτε δεν θα υπάρχουν καθόλου. «Δύο πτυχία στην τιμή του ενός. Και αυτό δείχνει μια αγωνία των πανεπιστημίων για να μια απώλεια του εισοδήματος από την ευρωπαϊκή αγορά».
Τέλος η αυτόματη σύνδεση διδάκτρων Βρετανών – Ευρωπαίων
Τα δίδακτρα επιβλήθηκαν στην αρχή της δεκαετίας του 2010 όταν η κυβέρνηση διέκοψε την χρηματοδότηση της διδασκαλίας και τα Πανεπιστήμια αναγκάστηκαν να επιβάλλουν δίδακτρα για να συνεχίσουν την λειτουργία τους. Οι φοιτητές με τα δίδακτρά τους καλύπτουν ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του προϋπολογισμού των βρετανικών πανεπιστημίων. Επομένως τα πανεπιστήμια δεν έχουν κανένα λόγο να υιοθετήσουν μέτρα τα οποία θα κάνουν δυσκολότερη μια κατάσταση η οποία έτσι και αλλιώς θα είναι δύσκολη εξηγεί ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
Τα δίδακτρα στη Μεγάλη Βρετανία δεν καθορίζονται από την κυβέρνηση αλλά από τα ίδια τα πανεπιστήμια βάσει των αναγκών τους. Αυτό που κάνει η κυβέρνηση για τα προπτυχιακά είναι να βάλει ένα ταβάνι στις 9.000 λίρες το χρόνο και μέσα στο πλαίσιο αυτό μπορούσαν να κάνουν ό,τι θέλουν. «Με το Brexit από την νέα ακαδημαϊκή χρονιά 2021-2022 η αυτόματη σύνδεση των διδάκτρων των Βρετανών φοιτητών με των Ευρωπαίων σταματάει. Οι Ευρωπαίοι γίνονται πολίτες τρίτων κρατών.
«Το κάθε πανεπιστήμιο έχει το δικαίωμα να αποφασίσει την αύξηση των διδάκτρων από 9.000 λίρες που είναι το ταβάνι στις 15.000-20.000 λίρες θεωρητικά. Αυτό, όμως, είναι μάλλον απίθανο να γίνει. Είναι πολύ μεγάλος αριθμός των Ευρωπαίων φοιτητών που καλύπτει με τις ανάγκες του προϋπολογισμού των διαφόρων πανεπιστημίων και επομένως στην κατάσταση που βρισκόμαστε και με την αποχώρηση των φοιτητών από τα βρετανικά πανεπιστήμια λόγω Brexit το λιγότερο που θα κάνουν ήταν να αυξήσουν τα υπερβολικά δίδακτρα και επομένως να μειωθεί ακόμη περισσότερο ο αριθμός των φοιτητών από αυτό που θα γίνει λόγω της κατάστασης». Σε ό,τι αφορά τις τιμές στα μεταπτυχιακά αυτές καθορίζονται από την προσφορά και τη ζήτηση, εκτιμώντας ότι δεν θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές.
Τι ισχύει για φοιτητές που ήδη σπουδάζουν στη Μεγάλη Βρετανία
Όσοι φοιτητές βρίσκονται ήδη στη Μεγάλη Βρετανία, αυτοί θα τελειώσουν τις σπουδές τους και αν κάνουν πρώτο πτυχίο θα τελειώσουν και τις μεταπτυχιακές τους σπουδές με τις συνθήκες με τις οποίες υπήρχαν την περίοδο την οποία πήγαν. «Δεν θα υπάρξουν αλλαγές στα δίδακτρα σε αυτούς. Αντίθετα θα υπάρξουν πιθανόν και διάφορες ελαφρύνσεις με δεδομένο ότι τα πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν πολύ μεγάλο πρόβλημα αυτή την στιγμή με την αποχώρηση φοιτητών και την έλλειψη αιτήσεων για τις νέα πανεπιστημιακή χρόνια από τα ευρωπαϊκά κράτη» δήλωσε ο πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Όσοι σκέφτονται να σπουδάσουν τη νέα χρονιά στα βρετανικά πανεπιστήμια ο κ. Δουζίνας προτείνει να κάνουν αιτήσεις σχετικά σύντομα γιατί ενδέχεται να ενταχθούν στην κατηγορία που ισχύει σήμερα, δεδομένου ότι η κατάσταση παραμένει ακόμη θολή.
Καταργείται το Erasmus, έρχεται το Turing
Θύμα του Brexit πέφτει και το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Erasmus, καθώς καταργείται από τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά. Όπως ανέφερε το υπουργείο Παιδείας της Μεγάλης Βρετανίας, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών κοστίζει 150 εκατ. λίρες το χρόνο στο νησί καθώς δεχόταν πολλούς περισσότερους φοιτητές από αυτούς που έστελνε στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Μέρος αυτών των χρημάτων θα διατεθεί από τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά, προκειμένου να δημιουργηθεί το Turing. Πρόκειται για ένα νέο σύστημα ανταλλαγής και μετάβασης φοιτητών σε άλλα πανεπιστήμια του εξωτερικού όχι μόνο ευρωπαϊκά αλλά και από όλο τον κόσμο.
Η συμμετοχή στα ερευνητικά προγράμματα
Σε ό,τι αφορά τα ευρωπαϊκά προγράμματα αν και υπήρξε συμφωνία με τις Βρυξέλλες και η Μεγάλη Βρετανία θα συνεχίσει να συμμετέχει στα μεγάλα ευρωπαϊκά προγράμματα, πολλοί ερευνητές και πανεπιστημιακοί φεύγουν για τις πατρίδες γιατί φοβούνται ότι θα αλλάξει η κατάσταση από τη μία στιγμή στην άλλη όπως έγινε τελευταία και με την πανδημία. Είναι ενδεικτικό ότι πολλές χώρες όπως η Ιταλία έχουν δημιουργήσει ειδικά προγράμματα προκειμένου να υποδεχτούν Ιταλούς ερευνητές και πανεπιστημιακούς πίσω στην πατρίδα τους.
Πλήγμα στον τουρισμό με την υποτίμηση της λίρας
Η υποτίμηση της λίρας λόγω Brexit αναμένεται να δημιουργήσει νέους συσχετισμούς, επηρεάζοντας και τον ελληνικό τουρισμό. Ενδεικτικό είναι ότι το 2019 που ήταν μια από τις καλύτερες τουριστικές χρονιές της Ελλάδας φιλοξενήθηκαν στα ελληνικά νησιά περισσότεροι από 1 εκατ. Βρετανοί. «Τα τουριστικά πακέτα όμως θα γίνουν πιο ακριβά και οι Βρετανοί τουρίστες θα έχουν πολύ λιγότερα χρήματα. Οπότε είναι αναμενόμενο να υπάρξει μια μείωση του τουρισμού Βρετανών προς την Ευρώπη και ενδέχεται να υπάρξει μια αλλαγή προορισμών από την Ευρώπη προς την Βόρεια Αμερική, την Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία».
Τέλος η ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης
Στο θέμα της υγείας ενώ μέχρι τώρα οι Βρετανοί στην Ελλάδα και οι Έλληνες στην Βρετανία καλύπτονταν από το λεγόμενο ευρωπαϊκό σύστημα υγείας και δικαιούνταν να πάρουν την ευρωπαϊκή ασφάλιση υγείας (European health insurance card) αυτό τελειώνει. Από το νέο έτος δεν θα ισχύει η αμοιβαιότητα κάλυψης Βρετανών και Ευρωπαίων εκτός από ειδικές κατηγορίες όπως συνταξιούχοι. Στο εξής ένας εργαζόμενος στην Μεγάλη Βρετανία είτε θα πρέπει να έχει ιδιωτική ασφάλιση, είτε να του παρέχει ιατρική περίθαλψη ο εργοδότης.
Το κόστος του Brexit για τη Μεγάλη Βρετανία
Το Brexit δεν έχει οικονομική λογική και θα κοστίσει στην Βρετανία πολύ περισσότερο απ’ ότι στην Ευρώπη και την Ελλάδα σχολιάζει ο κ. Δουζίνας. Όπως εξηγεί, το δημοψήφισμα ήταν ξεκαθάρισμα λογαριασμών του Συντηρητικού κόμματος αλλά οδήγησε σε μια τραγωδία για όλη την χώρα. Ο Τζόνσον επαναλαμβάνει συνεχώς ότι η χώρα απέκτησε πάλι την κυριαρχία της και θα ξαναγίνει μεγάλη δύναμη. Η αλήθεια είναι ακριβώς η αντίθετη. Έξω από την ΕΕ, την δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, χωρίς την πολιτική και διπλωματική αλληλεγγύη των Ευρωπαίων, με μια οικονομία σε παρακμή, ο Βρετανικός λαός θα αντιληφθεί ότι η χώρα είναι εδώ και καιρό μια μέτρια δύναμη, η επιρροή της είναι περιορισμένη και η νοσταλγία για τα «μεγαλεία» της Αυτοκρατορίας μπορεί να χρωματίζει τα εθνικιστικά βιβλία της ιστορίας που επέβαλε η Συντηρητική κυβέρνηση αλλά έχει ελάχιστη αξία στην παγκόσμια σκηνή κατέληξε ο κ. Δουζίνας.
