Γράφει η Νατάσα Μαστοράκου
Ο βιασμός, η σεξουαλική παρενόχληση, η κακοποίηση έγιναν όροι πολύ πιο κοντινοί μας τις τελευταίες μέρες.
Η βία κατά των γυναικών, η ενδοοικογενειακή βία, ο βιασμός όσο αποτρόπαια και αν ακούγονται δεν φανταζόμαστε ποτέ ότι είναι τόσο κοντά μας.
Ιστορίες φρικιαστικές, που αφορούν πολλές φορές ακόμα και ανηλίκους, απασχολούν την επικαιρότητα κατά καιρούς αλλά πολύ γρήγορα το θέμα ξεχνιέται σε μερικούς τίτλους ειδήσεων και το θύμα εγκαταλείπεται ξανά στο δικό του μαρτύριο.
Η σοκαριστική αποκάλυψη της Σοφίας Μπεκατώρου έφερε το κίνημα #metoo, έστω και αργοπορημένα, στη χώρα μας. Μετά τη Σοφία αποφάσισαν να μοιραστούν τη δική τους ιστορία γυναίκες από το χώρο του αθλητισμού και όχι μόνο.
Αλλά το θέμα για μένα παρέμενε ακόμα μακρινό. Μέχρι που διάβασα την ανάρτηση της Θεοδότας Νάντσου, διευθύντριας περιβαλλοντικής πολιτικής της WWF και φίλης εδώ και πολλά χρόνια.
«Μου ζήτησε να ανέβω να τον βοηθήσω»
Η ιστορία της αφορούσε απόπειρα βιασμού που δέχθηκε σε ηλικία 16 ετών από αθλητή ξένης αποστολής που είχε αναλάβει μαζί με την ομάδα της να ξεναγήσει στην Αθήνα.
Αναλυτικά η ανάρτηση:
«Στα 16 μου, είχαμε αναλάβει ως μέλη αθλητικού συλλόγου να ξεναγήσουμε στην Αθήνα αθλητές ξένης ανδρικής ομάδας πρωταθλητών. Καθώς περιμέναμε στην είσοδο του ξενοδοχείου να κατέβουν, ένας από τους αθλητές που είχα στην προσοχή μου τηλεφώνησε στη ρεσεψιόν και είπε με λειψά αγγλικά πως έχει κάποιο πρόβλημα. Μου ζήτησε ν’ ανέβω να τον βοηθήσω.
»Μόλις πάτησα στο δωμάτιό του, έκλεισε την πόρτα και μου επιτέθηκε. Θυμάμαι ακόμα το αίσθημα πως έχει πέσει ένας τοίχος πάνω μου. Τον έσπρωχνα και προσπαθούσα να τον κλωτσήσω, αλλά δεν μπορούσα να τον μετακινήσω από πάνω μου. Ένιωθα πως ήμουν σε τελείως εξωπραγματική διάσταση – κάπου αλλού. Και έσπρωχνα, προσπαθούσα να φύγω και να κλωτσήσω, έλεγα “no no no”, αλλά δεν ξέρω καν αν έβγαινε φωνή. Με την πάλη, σταμάτησε, σηκώθηκε και ζήτησε συγγνώμη. Μάζεψα τα κουρέλια μου και του είπα «οκ, πάμε κάτω». Μου επιτέθηκε δεύτερη φορά, αλλά σε λίγο σταμάτησε ξανά επειδή χτύπησε το τηλέφωνο. Μας περίμεναν στην είσοδο.
»Κατέβηκα μόνη στην είσοδο και ήταν φανερό επάνω μου τι είχε συμβεί: ένα σκίσιμο στα χείλη μου, μελανιές και σκισμένη μπλούζα. Ο προπονητής μου δεν χρειάστηκε να με ρωτήσει, κατάλαβε τι είχε γίνει, φαινόταν άλλωστε. Εξοργίστηκε. Μαζί με έναν συναθλητή ετοιμάστηκαν να πάνε στο δωμάτιό του να τον πλακώσουν στο ξύλο. Τους παρακάλεσα να μην κάνουν τίποτα, με συνόδευσαν στο σπίτι, άλλαξα ρούχα και κατέβηκα για να πάμε να φάμε. Ο αθλητής που μου επιτέθηκε δήλωσε αδιαθεσία και δεν ήρθε μαζί μας. Μετά από δυο μέρες η ομάδα του κι αυτός επέστρεψαν στη χώρα τους».
Ένιωθα μεγάλη ντροπή
Λίγη ώρα αργότερα ζήτησα από τον Θεοδότα να μοιραστεί μαζί μου την ανάγκη που την οδήγησε σε αυτή την αποκάλυψη και τις αλλαγές που πιθανώς έφερε αυτό το περιστατικό στην ζωή της.
«Το σκέφτηκα κάμποσες μέρες πριν το ποστάρω. Μπορεί να μην το ξέχασα ποτέ αλλά από όταν συνέβη δεν το συζήτησα ποτέ ανοιχτά. Μόνο κάποιοι φίλοι το ήξεραν. Οι αδερφές μου έπαθαν σοκ όταν το διάβασαν και η αλήθεια είναι πως στενοχωρήθηκα κι εγώ συνειδητοποιώντας πως δεν τους το είχα πει ποτέ» εξομολογείται η Θεοδότα και προσπαθεί να μου εξηγήσει πώς ένιωσε τότε.
«Δεν ήταν ακριβώς πρώτη φορά. Μου είχε επιτεθεί δύο φορές ένας τύπος στον Εθνικό Κήπο όταν ήμουν 15 χρόνων. Αυτό το είχα πει στην οικογένειά μου. Το άλλο δεν το είπα σε κανέναν. Τότε δεν το είπα γιατί ήταν φοβερή η ντροπή και ήθελα απλά να σβήσει από παντού. Είμαι σίγουρη ότι και ο προπονητής μου δεν θα το θυμάται γιατί εξαφάνισα το θέμα από κάθε συζήτηση».
Η Θεοδότα δεν θυμάται ούτε το όνομα, ούτε το πρόσωπό του ανθρώπου αυτού. Δεν τον ξαναείδε ποτέ από τότε. Θυμάται όμως χαρακτηριστικά ότι δεν μπορούσε να αντιδράσει. «Ήταν σαν να είχε πέσει τοίχος πάνω μου. Δεν μπορούσα να τον μετακινήσω. Παρόλο που ήταν περίπου στα κιλά μου. Πιστεύω ότι ήταν και η δική μου τρομάρα. Θυμάμαι να κινούμαι και να προσπαθώ να τον κινήσω. Σκέφτομαι πως αν εγώ ακόμα νιώθω τόση ντροπή και δεν είπα κουβέντα, ενώ είχα ανθρώπους για να με στηρίξουν, η δημόσια εξομολόγηση θα είναι συγκλονιστική υπέρβαση για γυναίκες που υφίστανται βιασμό ή επιθέσεις και νιώθουν πως από πουθενά δεν έχουν στήριγμα».
Τι θα είχε συμβεί όμως αν δεν είχε χτυπήσει το τηλέφωνο; «Πιστεύω ότι θα είχε άλλη εξέλιξη. Νομίζω ότι αν δεν χτύπαγε το τηλέφωνο και αν δεν μας περίμεναν θα είχε άλλη κατάληξη η ιστορία».
Πίστευα ότι έκανα εγώ λάθος
Ακούγοντας την Θεοδότα να μιλάει, τόσα χρόνια μετά, για την εμπειρία της σαστίζω. Οι ιστορίες των γυναικών που έχουν δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση μοιάζουν τρομερά μεταξύ τους, όπως μοιάζει και η μετέπειτα αντίδρασή τους. «Μετάνιωσες που δεν το είπες αμέσως;» την ρωτάω; «Πρώτη φορά που το σκέφτηκα κάπως πιο ψύχραιμα και λογικά ήταν τώρα» λέει με αφοπλιστική ειλικρίνεια η Θεοδότα και εξηγεί: «Εκείνη τη στιγμή δεν μετάνιωσα. Δεν με ενδιέφερε καθόλου να κάνω οτιδήποτε. Ήθελα να σβήσει. Όμως ποτέ τελικά δεν το ξέχασα, το θυμόμουν το περιστατικό όλα αυτά τα χρόνια. Μόλις αυτές τις μέρες σκέφτηκα ‘πραγματικά, γιατί τότε δεν έκανα τίποτα;’. Τώρα που μίλησε ανοιχτά η Μπεκατώρου. Θεωρούσα δεδομένο ότι είναι καλύτερα να μην κάνεις τίποτα, υποσυνείδητα βέβαια. Αισθανόμουν πολύ περήφανη που δεν με βίασε και μου αρκούσε αυτό. Αισθανόμουν πολύ περήφανη και για τον προπονητή μου που το αντιμετώπισε έτσι. Και το άφησα να σβήσει, να μην το θυμάται κανένας – όμως τελικά εγώ δεν το ξέχασα ποτέ».
Αναρωτιέμαι τι είναι πραγματικά αυτό που κάνει όλες τις γυναίκες που βίωσαν αντίστοιχα περιστατικά να κρατούν το μυστικό τους για τόσα πολλά χρόνια. Η ντροπή; ο φόβος για την αντιμετώπιση από τον περίγυρο; «Στο δικό μου μυαλό δεν ήταν τόσο το τι θα πουν όσο ότι βαθιά μέσα μου αισθανόμουν ότι κάτι έκανα εγώ έκανα λάθος. Και επειδή ένα χρόνο πριν μου είχε επιτεθεί ένας τύπος στον Εθνικό Κήπο, μέρα μεσημέρι, έλεγα ότι εγώ κάτι κάνω λάθος. Προφανώς σκέφτηκα ότι θα γίνω ρεζίλι, ότι θα με κοιτάνε όλοι κάπως, ότι θα μου πουν ‘έλα μωρέ, σιγά τώρα, δεν το διασκέδαζες;’. Άκουγες τότε τέτοια σχόλια, όπως τα ακούς δυστυχώς ακόμα» εξομολογείται η Θεοδότα.
Πρέπει να μιλήσουμε, ακόμα και μετά από χρόνια
Η ιστορία της Μπεκατώρου έφερε στο φως αρκετές αντίστοιχες περιπτώσεις και είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσουν και άλλες. Γυναίκες που βρήκαν στη δύναμη της Μπεκατώρου τη δική τους δύναμη για να πουν πρώτη φορά την εμπειρία τους. «Γιατί αν η Μπεκατώρου το κάνει αυτό, που δεν είχε από πουθενά στήριξη, πρέπει κι εγώ να σταματήσω να το κρατάω κρυφό», τονίζει η Θεοδότα και συνεχίζει: «Μήπως πρέπει να αρχίσουμε όλες να συνειδητοποιούμε ότι αυτό που συνέβη στην Μπεκατώρου συμβαίνει και αλλού; Και συμβαίνει συχνά; Εγώ το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν ότι όσοι άνθρωποι ζήσουν τέτοια τραυματική επίθεση πρέπει να μιλήσουν κάποια στιγμή. Μπορεί να μην το αποφάσισα αμέσως μόλις διάβασα την εξομολόγηση της Μπεκατώρου, και για να πω την αλήθεια ακόμα έχω φόβο και δεν νιώθω άνετα που το είπα δημόσια. Καταλαβαίνω όμως πως είναι καλό για όλους να μιλάμε και ακόμα σημαντικότερο να ακούμε βαθιά όσους μιλάνε ανοιχτά για όσα πέρασαν».
Η Θεοδότα Νάντσου εκτός από εξέχον πρόσωπο στον περιβαλλοντικό χώρο και δυναμική ακτιβίστρια, είναι και μητέρα δύο αγοριών, 15 και 17 ετών. Ωστόσο ο ρόλος αυτός δεν την έκανε να διστάσει να αναρτήσει την εμπειρία της. «Στον μεγάλο μου γιο είχα πει τι είχε συμβεί. Όταν το διάβασε όμως σοκαρίστηκε από την αφήγηση. Αλλά το ήξερε. Ευτυχώς είναι και δύο τους πολύ εντάξει σε αυτά τα θέματα, με πολύ σεβασμό και ενσυναίσθηση».
Ζήτημα εξουσίας
«Είναι η παιδεία ένας τρόπος να σταματήσουμε τέτοιες συμπεριφορές;». «Δεν είναι μόνο η παιδεία» απαντάει η Θεοδότα και συνεχίζει: «Είναι βαθύτερη καλλιέργεια. Δεν αρκεί να το διδάξεις σαν μάθημα δικαιωμάτων. Είναι καθημερινότητα. Και σίγουρα δεν είναι θέμα τιμωρίας. Λέει κάποιος κάτι σεξιστικό και τον τιμωρούμε. Νομίζω ότι θέλει πάρα πολύ παιχνίδι ρόλων. Τα αγόρια να γίνουν κορίτσια, τα κορίτσια αγόρια και να καταλάβουν βαθύτερα τη θέση του άλλου φύλλου μπροστά σε πειράγματα, σχόλια, αλλά και να δουν πώς το φλερτ μπορεί να γίνει ακόμα πιο ωραίο όταν δείχνουμε σεβασμό στην προσωπικότητα και στα όρια του άλλου. Γίνονται και στο σχολείο τέτοιες συζητήσεις αλλά δεν αρκεί. Ειδικά αν κάποια παιδιά προέρχονται από σπίτι που δεν βοηθάει. Είναι αλλιώς να μπεις στο ρόλο του άλλου και να το ζήσεις, όσο αυτό είναι εφικτό».
Η εικόνα που έχουμε για τους θύτες αυτών των καταγγελιών είναι ότι συνήθως δεν πρόκειται για ανθρώπους καταπιεσμένους και απομονωμένους. Η θέση τους σε σημαντικά πόστα του κάθε χώρου δημιουργεί ένα αίσθημα ατιμωρησίας και υπεροχής. «Αυτό είναι ο βιασμός. Ο βιασμός δεν είναι σεξ. Είναι επιβολή εξουσίας και πολύ μετά σεξουαλική διαστροφή. Η αφετηρία είναι η επιβολή της εξουσίας που θεωρείς ότι σου δίνεται ως δικαίωμα από το πρότυπο του άνδρα που γαμ@@ και δέρνει».
Πρόσεχα πάντα τι φοράω
Η Θεοδότα όταν δέχθηκε σεξουαλική επίθεση ήταν μόλις 16 ετών. Πώς αλλάζει την εικόνα που έχει ένα κορίτσι για τον έρωτα αλλά κυρίως για τον εαυτό του ένα τέτοιο περιστατικό; «Πρόσεχα ασυνείδητα πάρα πολύ και ακόμα προσέχω τι φοράω» εξομολογείται η ίδια.
«Μου έχει τύχει, ενήλικη πια και σε χώρο επαγγελματικό, άνθρωπος με τον οποίο δεν είχα φιλία αλλά μόνο μια ευρύτερη συνεργασία, όταν φόραγα σορτσάκι να μου κάνει στα σοβαρά ένα σχόλιο που με είχε σοκάρει. Από τότε φοράω σχεδόν πάντα παντελόνια. Ενώ το ίδιο το σχόλιο ήταν προφανώς εκτός ορίων, μου έμεινε υποσυνείδητα η ενοχή ότι εγώ το προκάλεσα. Και να πεις ότι είμαι ένας άνθρωπος ανασφαλής; Νομίζω πως δεν είμαι. Πιστεύω πως σε μια γυναίκα που έχει λιγότερη αυτοεκτίμηση από ότι εγώ μένει μια πληγή και απορία».
Κλείνοντας την κουβέντα με τη Θεοδότα τη ρωτάω αν στον περιβαλλοντικό χώρο υπάρχουν τέτοιες κρυμμένες ιστορίες. «Νομίζω πως είναι αρκετά καλλιεργημένος ο χώρος των περιβαλλοντικών οργανώσεων σε θέματα σεβασμού της προσωπικότητας. Σίγουρα βέβαια σε κάθε χώρο ανθρώπινης συναναστροφής χρειάζεται πάντοτε περισσότερη καλλιέργεια και προσοχή».
