Επειτα από μια πορεία 71 ετών η ΔΕΗ γυρίζει σελίδα, αποτινάσσοντας τον κρατικό «μανδύα». Η εταιρεία που ιδρύθηκε το 1950 και είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αθηνών από το 2001, αποφάσισε χθες να προχωρήσει σε αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου κατά 750 εκ. ευρώ και να υποχωρήσει η συμμετοχή του Δημοσίου στην εταιρεία στο 34%.
Η τελευταία μεγάλη ΔΕΚΟ της χώρας, ξεκίνησε την πορεία της το 1950, με στόχο να κάνει το ηλεκτρικό ρεύμα κτήμα και δικαίωμα του κάθε Έλληνα πολίτη, στη φθηνότερη δυνατή τιμή.
Από τα λυχνάρια και τις λάμπες πετρελαίου στο ηλεκτρικό
Μετά την απελευθέρωση από την τουρκοκρατία, ο αρχικός φωτισμός των σπιτιών ήταν με δαδιά, λυχνάρια και φανάρια λαδιού. Ακουλούθησαν οι λάμπες πετρελαίου, τις οποίες το 1862 αντικατέστησε το φωταέριο.
Το 1889 φτάνει το “ηλεκτρικό” στην Ελλάδα. Το πρώτο εργοστάσιο ηλεκτρισμού ήταν στη γωνία Πανεπιστημίου και Βουκουρεστίου, που έδωσε φως στην πόλη της Αθήνας και συγκεκριμένα στις πλατείες Συντάγματος και Ομόνοιας. Το πρώτο κτίριο που φωτίζεται είναι τα Ανάκτορα, καθώς και το σπίτι του προέδρου της ηλεκτρικής εταιρείας Α. Μελά. Πολύ σύντομα ο ηλεκτροφωτισμός επεκτείνεται στο ιστορικό κέντρο της Πρωτεύουσας.
Τον ίδιο χρόνο η τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη θα δει κι αυτή το ηλεκτρικό φως, καθώς Βελγική Εταιρία αναλαμβάνει απ’ τις Τουρκικές αρχές το φωτισμό και την τροχιοδρόμηση της Πόλης με την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Δυο χρόνια μετά, το εργοστάσιο των Αθηνών μεταφέρθηκε στο τετράγωνο μεταξύ των οδών Αριστείδου και Αιόλου, με νέα μηχανήματα που αύξησαν την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.
Με την αύξηση του πληθυσμού και τη διάδοση του ηλεκτρισμού, το 1902 έγινε μεγαλύτερο εργοστάσιο στο Ν. Φάληρο, που έδινε φως στην Αθήνα, στον Πειραιά και στα προάστια. Η παραγωγή ήταν τόσο μεγάλη, με αποτέλεσμα να ηλεκτροδοτηθεί ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος Αθήνας και Πειραιά. Ηλεκτροφωτίστηκαν οι δρόμοι και οι πλατείες σε συνδυασμό με το φωταέριο, που φώτιζε ακόμη την πόλη.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Αθήνα φωτιζόταν μόνο στο κέντρο και από ηλεκτρικές λάμπες. Μετά το 1917 ηλεκτροφωτίστηκαν οι συνοικίες με λάμπες που έπαιρναν φως από τα σπίτια και μετά έγινε εγκατάσταση δικτύου ηλεκτροφωτισμού στους δρόμους και στις πλατείες. Τότε όμως το εργοστάσιο στο Ν. Φάληρο δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες της νέας μεγαλούπολης και πολλοί ιδιώτες έφτιαξαν μικρά εργοστάσια ηλεκτρικής παραγωγής.
Η έλευση των ξένων εταιρειών
Την περίοδο αυτή οι πολυεθνικές εταιρίες ηλεκτρισμού κάνουν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα. Η αμερικανική εταιρία Thomson-Houston με τη συμμετοχή της Εθνικής Τράπεζας θα ιδρύσει την Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρία που θα αναλάβει την ηλεκτροδότηση κι άλλων μεγάλων Ελληνικών πόλεων. Μέχρι το 1929 θα ηλεκτροδοτηθούν 250 πόλεις με πληθυσμό πάνω από 5.000 κατοίκους.
Στις πιο απόμακρες περιοχές, που ήταν ασύμφορο για τις μεγάλες εταιρίες να κατασκευάσουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, την ηλεκτροδότηση αναλαμβάνουν ιδιώτες ή δημοτικές και κοινοτικές αρχές κατασκευάζοντας μικρά εργοστάσια.
To 1950 υπήρχαν στη Ελλάδα 400 περίπου εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η πρώτη ύλη που χρησιμοποιούσαν ήταν το πετρέλαιο και ο γαιάνθρακας που φυσικά εισάγονταν από το εξωτερικό.
Η κατάτμηση αυτή της παραγωγής, σε συνδυασμό με τα εισαγόμενα καύσιμα, εξωθούσε την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στα ύψη (τριπλάσιες ή και πενταπλάσιες τιμές απ’ αυτές που ίσχυαν στις Ευρωπαϊκές χώρες). Το ηλεκτρικό λοιπόν ήταν ένα αγαθό πολυτελείας, αν και τις περισσότερες φορές παρεχόταν με ωράριο και οι ξαφνικές διακοπές ήταν σύνηθες φαινόμενο.
Για να εξαπλωθεί η ηλεκτρική ενέργεια ομοιόμορφα σε όλη τη χώρα και για να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά τόσο στη βιομηχανία όσο και στην ύπαιθρο, έπρεπε να υπάρξουν οι εξής προϋποθέσεις:
- Αξιοποίηση των εγχώριων πλουτοπαραγωγικών πόρων, που απαιτούσε όμως τεράστιες επενδύσεις, οι οποίες δεν μπορούσαν να πραγματοποιηθούν από τους μεμονωμένους βιομηχάνους παραγωγής ενέργειας.
- Ενοποίηση της παραγωγής σε ενιαίο διασυνδεδεμένο δίκτυο, ώστε τα φορτία να επιμερίζονται σε εθνική κλίμακα.
- Υπαρξη ενιαίου φορέα που θα επέτρεπε τον επιμερισμό του κόστους ανάμεσα στις κερδοφόρες και ζημιογόνες περιοχές.
Η «μάχη της Ηλεκτρικής»
Η διάσωση στην κατοχή του εργοστασίου ηλεκτρισμού έχει μείνει στην ιστορία ως «Η μάχη της Ηλεκτρικής».
Στις 12 Οκτωβρίου 1944 κατέβηκε η γερμανική σημαία από την Ακρόπολη. Η γαλανόλευκη κυμάτιζε στους δρόμους και στα σπίτια. Η Αθήνα ανάσαινε ελεύθερη. Ο λαός πανηγύριζε την απελευθέρωση. Οι Γερμανοί αποχωρούν, αλλά δεν παραλείπουν να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο καταστροφής καίριων υποδομών της πρωτεύουσας. Υποχωρούσαν και ανατίναζαν ότι έβρισκαν μπροστά τους.
Τη νύχτα της Παρασκευής 13 Οκτωβρίου, το τμήμα ανατινάξεων του Μηχανικού των Ες-Ες, ανατίναξε τις εγκαταστάσεις της Shell στο Πέραμα. Χωρίς χρονοτριβή κατευθύνθηκε προς το Κερατσίνι, για να καταστρέψει το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής, το οποίο τροφοδοτούσε με ρεύμα ολόκληρο το Λεκανοπέδιο. Στη συνέχεια θα προχωρούσε και σε άλλες καταστροφές.
Οι συνέπειες από την καταστροφή του εργοστασίου της Ηλεκτρικής θα ήταν ανυπολόγιστες. Η Αθήνα και ο Πειραιάς δεν θα είχαν ρεύμα, τα εργοστάσια δεν θα δούλευαν, ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος και τα τραμ θα ακινητοποιούνταν και το λιμάνι θα υπολειτουργούσε.
Το 6ο Ανεξάρτητο Τμήμα του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό διοικητή τον Σωτήρη Κύβελο και καπετάνιο τον Νίκανδρο Κεπέση, μαζί με ομάδα ένοπλων εργαζόμενων της Ηλεκτρικής ήρθε αντιμέτωπο με τους ναζί. Έγινε σκληρή μάχη και η νίκη των αγωνιστών εξασφάλισε τη συνέχιση της ηλεκτροδότησης της Αθήνας και του Πειραιά.
Τα σχέδια καταστροφής ματαιώθηκαν και Γερμανοί αιχμαλωτίστηκαν από τους νικητές. Στη μάχη της Ηλεκτρικής τραυματίστηκαν οκτώ αγωνιστές κι έχασαν τη ζωή τους άλλοι έντεκα. Η κηδεία των ηρωικών νεκρών έγινε στον περίβολο του εργοστασίου, με παρουσία ένοπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ.
Η ίδρυση της ΔΕΗ
Τις προϋποθέσεις αυτές κάλυψε η ΔΕΗ με τον πλέον επιτυχή τρόπο. Έτσι τον Αύγουστο του 1950 ιδρύεται η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, για να λειτουργήσει “χάριν του δημοσίου συμφέροντος” με σκοπό τη χάραξη και εφαρμογή μιας εθνικής ενεργειακής πολιτικής, η οποία μέσα από την εντατική εκμετάλλευση των εγχώριων πόρων, να κάνει το ηλεκτρικό ρεύμα κτήμα και δικαίωμα του κάθε Έλληνα πολίτη, στη φθηνότερη δυνατή τιμή.
Αμέσως με την ίδρυσή της, η ΔΕΗ στρέφεται προς την αξιοποίηση των εγχώριων πηγών ενέργειας, ενώ ξεκινά και η ενοποίηση των δικτύων σε ένα εθνικό διασυνδεδεμένο σύστημα. Τα πλούσια λιγνιτικά κοιτάσματα του ελληνικού υπεδάφους που είχαν νωρίτερα εντοπισθεί, άρχισαν να εξορύσσονται και να χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη στις λιγνιτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που δημιουργούσε. Παράλληλα, η Επιχείρηση ξεκίνησε την αξιοποίηση της δύναμης των υδάτων με την κατασκευή υδροηλεκτρικών σταθμών στα μεγάλα ποτάμια της χώρας.
Αρκετά νωρίς, το 1956, αποφασίστηκε η εξαγορά όλων των ιδιωτικών και δημοτικών επιχειρήσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να υπάρχει ένας ενιαίος φορέας διαχείρισης. Σιγά-σιγά, η ΔΕΗ εξαγόρασε όλες αυτές τις επιχειρήσεις και ενέταξε το προσωπικό τους στις τάξεις της. Αλλωστε η πολιτική κρατικοποιήσεων του συντηρητικού Κωνσταντίνου Καραμανλή για τον εξηλεκτρισμό της χώρας, βασιζόταν στην ανάγκη που προέκυψε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα κράτη να παίζουν ρυθμιστικό ρόλο στην οικονομική αλλά και κοινωνική ανασυγκρότηση.
Σ’ όλα αυτά τα χρόνια της παρουσίας της, αγωνίστηκε και πέτυχε την ενεργειακή αυτονομία της χώρας και έφερε σε πέρας το σπουδαίο έργο του εξηλεκτρισμού της δημιουργώντας ταυτόχρονα το μεγαλύτερο μέρος της βαριάς ελληνικής βιομηχανίας.
Tο ηλεκτρικό ρεύμα έφτασε με επάρκεια σε κάθε άκρη της ελληνικής γης. Από τα μικρά ακριτικά νησιά μας ως τους πιο απόμακρους οικισμούς της ορεινής Ελλάδας.
