Γράφει Μαρία Θερμού
Την εποχή που ο Αλέξανδρος Σούτσος, νομικός, διπλωμάτης και φιλότεχνος έκτιζε το εξοχικό του στην οδό …Σταδίου, από τους πρώτους δρόμους του σχεδιασμού της νέας Αθήνας οι άνθρωποι χρειάζονται οπωσδήποτε άμαξες για τις μετακινήσεις τους, αν δεν πραγματοποιούσαν εξόδους ιππεύοντας οι ίδιοι.
Αλλά τα άλογα δεν μπορεί να έβγαιναν από την κύρια είσοδο του σπιτιού, προτιμότερη ήταν μια δευτερεύουσα έξοδος εν προκειμένω από την οδό Γεωργίου Σταύρου. Στο κέντρο της Αθήνας σήμερα εκείνο το αρχοντικό της Σταδίου 47, που είχε κτισθεί μεταξύ των ετών 1842 και 1892, αλλάζοντας χρήσεις στο πέρασμα του χρόνου, με ανάλογες αλλοιώσεις και αρχιτεκτονικά, ώσπου να υποστεί την μεγάλη καταστροφή από την πυρκαγιά της Πρωτομαγιάς του 2020 φαίνεται πλέον, ότι διασώζεται αλλά και αναλαμβάνει νέο ρόλο.
Η μελέτη, που αφορά στην στερέωση του κτιρίου και την αποκατάστασή του γενικότερα στην αρχική του μορφή, πρόκειται να συζητηθεί σήμερα στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού. Παράλληλα με την διαμόρφωσή του εσωτερικά, προκειμένου να στεγάσει το αρχείο και την Θεατρική Βιβλιοθήκη του Θεατρικού Μουσείου, έτσι ώστε να αποτελέσουν αντικείμενα έκθεσης και έρευνας για το κοινό και τους μελετητές. Μία λειτουργία, την οποία έχει ήδη αναγγείλει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.
Χαρακτηρισμένο ως νεώτερο μνημείο από το 2018 διότι «διαθέτει αξιόλογα χαρακτηριστικά από αρχιτεκτονική και μορφολογική άποψη, χωροθετείται σε ιδιαίτερα σημαντική πολεοδομική θέση και διατηρεί την αρχική του τυπολογία χωρίς σημαντικές αλλοιώσεις», το κτίριο αποτελεί επίσης τεκμήριο της εξέλιξης του εμπορικού-ιστορικού κέντρου της πόλης των Αθηνών κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.
Είναι αυτό άλλωστε, που ο Αλέξανδρος Σούτσος είχε αφήσει, μαζί με όλη τη συλλογή του με έργα τέχνης και όλη την περιουσία του στο κράτος για να δημιουργηθεί το «Μουσείο Καλών Τεχνών». Η μετέπειτα Εθνική Πινακοθήκη –Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου στην οποία και ανήκει ως ιδιοκτησία του Κληροδοτήματος Αλέξανδρου Σούτσου.
Το κτίριο άλλοτε
Αρχιτεκτονικά το κτίριο χαρακτηρίζεται ως δείγμα όψιμου νεοκλασικισμού με πλούσιο μορφολογικό διάκοσμο στην κύρια όψη της οδού Σταδίου, χωρίς ιδιαίτερες επεμβάσεις και αλλοιώσεις. Χαρακτηριστικοί είναι οι μαρμάρινοι εξώστες με τα περίτεχνα φουρούσια και τα κιγκλιδώματα, πανομοιότυποι σε α΄ και β΄ όροφο, τα τοξωτά ανοίγματα στο ισόγειο, η σειρά με τα ακροκέραμα που επιστέφουν την στέγη. Όλα δίνουν μια ιδέα του πώς ήταν αυτός ο δρόμος με τα νεοκλασικά κτίρια πριν τις κατεδαφίσεις για την κατασκευή των σύγχρονων κτιρίων.
Στο ισόγειο ωστόσο υπάρχουν πολλές μεταβολές, λόγω της εμπορικής χρήσης του. Ως το 2012 άλλωστε εκμισθώνονταν σε επιχειρήσεις καταστημάτων ρούχων και έκτοτε παρέμενε κενό. Έτσι στο εσωτερικό, είχαν γίνει πολλές επεμβάσεις, όπως καθαίρεση τοίχων, προσθήκες μεταλλικών παταριών κλπ. Παρ΄όλα αυτά διασώζεται μέρος του αρχικού ζωγραφικού διακόσμου, που περιλαμβάνει οροφογραφίες και τοιχογραφίες.
Η πυρκαγιά εξάλλου, που ξεκίνησε από τον δεύτερο όροφο είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση της ξύλινης στέγης, την καταστροφή μέρους του ξύλινου πατώματος αλλά και εκτεταμένες ζημιές στους υποκείμενους ορόφους. Το οικόπεδο στο οποίο είχε ανεγερθεί το κτίριο έχει επιφάνεια 430 τ.μ. με μήκος επί της Σταδίου 16 μέτρα ενώ η πρόσοψή του στην Γ. Σταύρου είναι μόλις 3 μέτρα.
Η Θεατρική Βιβλιοθήκη
Την πλουσιότερη συλλογή θεατρικού υλικού στην Ελλάδα και ίσως τη μοναδική πηγή μελέτης και έρευνας όλων των αρχείων που αφορούν στο ελληνικό θέατρο περιλαμβάνει η Θεατρική Βιβλιοθήκη, η οποία θα στεγαστεί στο κτίριο της Σταδίου. Να σημειωθεί άλλωστε ότι έχει χαρακτηρισθεί ως μνημείο, ενώ έχει περάσει στην κυριότητα του υπουργείου Πολιτισμού. Περιλαμβάνει χιλιάδες τόμους μελετών και θεατρικών έργων και την πληρέστερη συλλογή αποκομμάτων τύπου.
Απαρτίζεται από εκδόσεις σχετικές με το ελληνικό και ξένο θέατρο, οι οποίες χρονολογούνται από το 1736, καθώς και από πλούσια συλλογή χειρογράφων, από το 1860 και εξής. Ενδεικτικά περιλαμβάνει θεατρικές εκδόσεις και ανέκδοτα θεατρικά έργα ή χειρόγραφα, ελληνικές και ξένες θεατρολογικές εκδόσεις και μελέτες, αρχείο αποκομμάτων Τύπου, θεατρολογικά και καλλιτεχνικά περιοδικά, λευκώματα, ποικίλες εκδόσεις γενικότερου καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος κ.ά.
Οι ψηφιοποιημένες συλλογές αποτελούνται από την ψηφιοποίηση όλου του πρωτογενούς υλικού του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, καθώς και οπτικοακουστικών τεκμηρίων των νεότερων ετών. Η ψηφιακή βάση δεδομένων του ΚΜΕΕΘ-ΘΜ περιλαμβάνει 26.915 τεκμήρια και 1.000 ώρες οπτικοακουστικού υλικού.
Η Θεατρική Βιβλιοθήκη στεγαζόταν μέχρι πρόσφατα σε μισθωμένο χώρο στην οδό Καραμανλάκη στα Πατήσια ενώ σήμερα φιλοξενείται σε χώρο της ΕΡΤ, επί της Λ. Μεσογείων, χωρίς ωστόσο να είναι προσβάσιμη στους μελετητές.
Η νέα χρήση
Με την μελέτη που προτείνεται σήμερα η κύρια είσοδος θα βρίσκεται φυσικά, στην οδό Σταδίου ενώ σε άμεση σχέση με την είσοδο θα υπάρχει νέο κλιμακοστάσιο και ανελκυστήρας για τα υπόλοιπα επίπεδα. Παράλληλα διασφαλίζεται δεύτερη έξοδος κινδύνου από την οδό Γεωργίου Σταύρου. Τα βιβλιοστάσια θα βρίσκονται στα επίπεδα υπογείου, ισογείου και νέου παταριού και στους υπόλοιπους χώρους κατανέμονται οι χώροι υποδοχής κοινού (αναγνωστήριο , αίθουσες εκπαιδευτικών προγραμμάτων), οι αίθουσες ψηφιακών συλλογών, οι χώροι διοίκησης και οι λοιποί βοηθητικοί χώροι.
Προβλέπονται έτσι πιο αναλυτικά, αναγνωστήριο για έναν ή δύο ερευνητές, αίθουσες βιβλιοστασίων, αίθουσα πολυμέσων για την προβολή του ψηφιακού αποθετηρίου της συλλογής, χώροι εκπαιδευτικών προγραμμάτων, χώροι εργασίας για το προσωπικό και οι απαιτούμενοι βοηθητικοί χώροι.
