Γράφει ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΡΙΜΑΝΗΣ
© Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Υπάρχουν κάποιες στιγμές που συμπυκνώνουν μια ολόκληρη ιστορία, ακόμη και αν αυτή κρύβει πίσω της διαδρομή 118 ετών. Μια τέτοια στιγμή ήταν στις 30 Σεπτεμβρίου 2016 όταν μπήκε λουκέτο στο τελευταίο κατάστημα του Ελευθερουδάκη, στην Πανεπιστημίου, κλείνοντας πίσω από τα ρολά την πορεία της οικογένειας που δημιούργησε τη μεγαλύτερη αλυσίδα βιβλιοπωλείων στη χώρα μας. Μια πορεία με αφετηρία το 1898, όταν ο Κωνσταντίνος Ελευθερουδάκης έθετε τον θεμέλιο λίθο στην επιχείρηση που ταυτίστηκε όσο ελάχιστες με τον χώρο του βιβλίου. Στο δικό της πολυσέλιδο «βιβλίο» ωστόσο, η μοίρα επιφύλασσε έναν πικρό επίλογο…
Εκείνο το συννεφιασμένο φθινόπωρο του 2016 η οικογένεια Ελευθερουδάκη ανακοίνωσε «ένα τέλος και ταυτόχρονα μία (νέα) αρχή», καθώς «το περιτύλιγμα αλλάζει – το προϊόν παραμένει», αρθρώνοντας ταυτόχρονα και ένα μήνυμα διαμαρτυρίας. «Μετά από λειτουργία πάνω από 100 χρόνια στον χώρο του βιβλίου και 21 χρόνια στην οδό Πανεπιστημίου στο κέντρο της Αθήνας, κλείνουμε το βιβλιοπωλείο μας και σκεφτόμαστε “έξω από το κουτί”, συμμετέχουμε στον διεθνή προβληματισμό με θέμα το βιβλίο και προετοιμαζόμαστε για το επόμενό μας “βιβλιοπωλείο”, αλλά αρνούμαστε να το κάνουμε όσο δεν υπάρχει θετικό και σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα μας», ανέφεραν. Η εταιρεία, που επί δεκαετίες γνώρισε εποχές δόξας, δεν άντεξε το βάρος της οικονομικής κρίσης, ακολουθώντας την τύχη άλλων μεγάλων ονομάτων του κλάδου, όπως η Εστία, ο Παπασωτηρίου, ο Φλωράς.
Στο μεσοδιάστημα έγινε «κούρεμα» του δικτύου, το οποίο αριθμούσε περισσότερα από 20 σημεία σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, με λουκέτα σε καταστήματα στρατηγικού ενδιαφέροντος, όπως αυτά του Πύργου Αθηνών, της Γλυφάδας, της Κηφισιάς, της Μυκόνου. Η παρατεταμένη και βαθιά ύφεση, αλλά και η χαριστική βολή των capital controls δεν επέτρεψαν, όμως, ούτε τη διατήρηση του «τελευταίου οχυρού» επί της οδού Πανεπιστημίου.
Το χτίσιμο της αλυσίδας
Ο Κωνσταντίνος Ελευθερουδάκης, ο άνθρωπος που έγραψε την εναρκτήρια σελίδα σε αυτή τη μεγάλη ιστορία, αρχικά ήταν εργαζόμενος και από το 1898 συνεταίρος στο διεθνές βιβλιοπωλείο Beck & Barth επί της οδού Μητροπόλεως. Επειτα από 20 χρόνια εκείνο το βιβλιοπωλείο πέρασε στα δικά του χέρια.
Το 1918 άνοιξε το πρώτο δικό του κατάστημα, με την επωνυμία «Ελευθερουδάκης», στην πλατεία Συντάγματος, γωνία Σταδίου και Καραγεώργη Σερβίας, που εξελίχθηκε σε έναν πραγματικό ναό του βιβλίου. «Ελαμπε ολόκληρο, γινόταν ένας κόσμος πέρα από τον κόσμο», όπως έγραψε κάποτε ο Αγγελος Τερζάκης για το μεγαλύτερο βιβλιοπωλείο της Αθήνας.
Παράλληλα, ο Κωνσταντίνος Ελευθερουδάκης συνέθεσε την πρωτοποριακή για την εποχή της και όχι μόνο 24τομη ελληνική εγκυκλοπαίδεια, ενώ ο γιος του, Γιώργος Ελευθερουδάκης, ανέπτυξε τη μηχανογράφηση της εταιρείας και ιδιαίτερα το επιστημονικό και ξενόγλωσσο τμήμα της.
Το 1962 το βιβλιοπωλείο μεταφέρθηκε στην οδό Νίκης, όπου παρέμεινε για περισσότερα από 30 χρόνια. Με τον πρόωρο θάνατο του Γιώργου Ελευθερουδάκη το 1968, η γυναίκα του, Βιργινία, το γένος Κωνσταντίνου και Σοφίας Γκίνη, ανέλαβε τα ηνία και υπήρξε άξια συνεχιστής του έργου του, ιδρύοντας το πρώτο υποκατάστημα στον Πύργο Αθηνών και βάζοντας με αυτόν τον τρόπο τα θεμέλια για τη μελλοντική ανάπτυξη της εταιρείας μέσω αλυσίδας τουλάχιστον 20 καταστημάτων σε διάφορες περιοχές της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης κ.ο.κ. Το 1995 υπήρξε ένα έτος-σταθμός με την τολμηρή απόφαση για τη δημιουργία του πρώτου οκταώροφου βιβλιοπωλείου στην Ελλάδα, επί της οδού Πανεπιστημίου, συνολικής επιφάνειας 2.300 τ.μ., που είχε τα πάντα. «Δικαιώνοντας» έτσι το μότο πολλών δεκαετιών των πελατών πως «μόνο στον Ελευθερουδάκη θα μπορέσω να το βρω».
Τα πέτρινα χρόνια
Οταν η χώρα μπήκε στην οικονομική κρίση η επιχείρηση, έχοντας περάσει στα χέρια της τρίτης γενιάς της οικογένειας, με τη Σοφίκα και τη Μαρίνα Ελευθερουδάκη στο τιμόνι, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια πρωτόγνωρη κατάσταση, μέσα σε συνθήκες οικονομικής ασφυξίας. Με τις ζημίες να σωρεύονται και τα δανειακά ανοίγματα να αυξάνονται, έγιναν διάφορες κινήσεις εξορθολογισμού, ενώ υπήρξαν συζητήσεις με τις τράπεζες πάνω σε ένα σχέδιο εξυγίανσης.
Ωστόσο, ούτε αυτό μπόρεσε να δώσει το φιλί της ζωής σε μια εταιρεία που το 2008, όταν ξεκινούσε η «μακριά νύχτα» για την αγορά, έκανε τζίρο 24 εκατ., για να φτάσει το 2015 στις μόλις 500.000 ευρώ, με αντίστοιχο αποδεκατισμό του προσωπικού από 130 άτομα σε λιγότερους από 10 εργαζομένους. Το εγχείρημα με το αρχικό flagship store της Πανεπιστημίου κράτησε με μεγάλες δυσκολίες μέχρι το 2011, για να ακολουθήσει η αναζήτηση νέας στέγης. Ηδη σε εκείνη τη χρήση ο κύκλος εργασιών είχε μειωθεί στα 9,5 εκατ. από 14,5 εκατ. το 2010 -δηλαδή κατά 5 εκατ. σε έναν χρόνο-, με τις ζημίες να αυξάνονται (στα 3,4 εκατ.) και τις υποχρεώσεις να ξεπερνούν τα 21 εκατ. ευρώ.
Η μετακόμιση το 2013 -σε νέο χώρο και πάλι στην Πανεπιστημίου- έμελλε να είναι και η τελευταία, καθώς η κατάσταση δεν επέτρεψε τη διατήρηση ούτε αυτού του φυσικού καταστήματος. Στην πορεία, περί το 2014, επιχειρήθηκε η ένταξη στο άρθρο 106 του Πτωχευτικού Κώδικα (το οποίο αντικατέστησε το άρθρο 99), ενώ το 2018 έγινε προσπάθεια να βρεθεί λύση στο θέμα των χρεών μέσω του εργαλείου του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Η εταιρεία φέρεται να κατέθεσε αίτηση στη σχετική πλατφόρμα, με το σύνολο των οφειλών της να φτάνει τα 30 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων περί τα 17 εκατ. αφορούσαν δάνεια προς τις τράπεζες και άλλα 13 εκατ. οφειλές προς το Δημόσιο και άλλους πιστωτές. Αυτή η προσπάθεια δεν φαίνεται να είχε τελικά αποτέλεσμα. Ετσι έμειναν τα χρέη προς όλους τους παραπάνω, μεταξύ των οποίων και προμηθευτές της επιχείρησης.
Το νέο βήμα
Μετά το λουκέτο στην Πανεπιστημίου η οικογένεια είχε δώσει… ραντεβού με την πιστή πελατεία της στο νέο διαδικτυακό μετερίζι του e-shop books.gr, μέσω του οποίου ο Ελευθερουδάκης εξακολουθεί να δίνει το «παρών» στον χώρο του βιβλίου. Η επιχείρηση, με πρόεδρο τη Μαρίνα Ελευθερουδάκη, διευθύνουσα σύμβουλο τη Σοφίκα Ελευθερουδάκη και μέλος του Δ.Σ. τη μητέρα τους Βιργινία, δεν έχει καταφέρει ακόμη να απαλλαγεί από τα βάρη του παρελθόντος. Ετσι, με βάση τις τελευταίες δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις για τη χρήση 2021, ο κύκλος εργασιών ήταν 130.500 ευρώ, έναντι 33.838 ευρώ το 2020, με το τελικό αποτέλεσμα να διαμορφώνεται σε ζημίες 1,84 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 1,75 εκατ. ευρώ το προηγούμενο έτος. Σημειώνεται ότι οι συσσωρευμένες ζημίες ανέρχονται σε 39 εκατ. ευρώ, επιβαρυμένες από την απομείωση αξίας περιουσιακών στοιχείων, ενώ το σύνολο των υποχρεώσεων φτάνει τα 38,2 εκατ. ευρώ. Στις καταστάσεις επισημαίνεται ότι «οι μελλοντικές προοπτικές για την εταιρεία μας είναι θα λέγαμε γενικά δυσοίωνες λόγω τραπεζικού δανεισμού και σωρευμένων ζημιών, σαφέστατα όμως επηρεάζονται, όπως και όλες οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας, από το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο», ενώ η πορεία της εταιρείας χαρακτηρίζεται αβέβαιη λόγω των παραπάνω προβλημάτων.
Οι δύο αδελφές Ελευθερουδάκη αποτελούν όλα αυτά τα χρόνια την «ψυχή» της ιστορικής επιχείρησης, ιδιαίτερα από το 1989 που παρέλαβαν τη διοίκηση από τη μητέρα τους.
Η Σοφίκα Ελευθερουδάκη -που είναι κατά κάποιον τρόπο και το πρόσωπο της εταιρείας προς τα έξω-, απόφοιτος της Γερμανικής Σχολής Αθηνών, μετά τις σπουδές της εκπαιδεύτηκε σε μεγάλα βιβλιοπωλεία του Αμβούργου και της Νέας Υόρκης, ενώ άρχισε να εργάζεται στην οικογενειακή επιχείρηση από το 1975. Παντρεύτηκε τον καθηγητή Οικονομικών Νίκο Χαριτάκη, με τον οποίο έχουν αποκτήσει δύο κόρες. Η Μαρίνα Ελευθερουδάκη είναι και εκείνη απόφοιτος της Γερμανικής Σχολής Αθηνών, ενώ παντρεύτηκε τον δημοσιογράφο και πρώην υφυπουργό Τέρενς Κουίκ. Η κόρη τους, Τερέζα Κουίκ, ασχολείται με την υποκριτική και τη δημοσιογραφία.
Το αρχοντικό στις Σπέτσες
Μετά τις αποτυχημένες προσπάθειες εξυγίανσης και ανάταξης της εταιρείας, που οδήγησαν και στο κλείσιμο των φυσικών καταστημάτων, ξεκίνησε η εμπλοκή της οικογένειας Ελευθερουδάκη με τους πλειστηριασμούς.
Η αρχή έγινε τον Ιανουάριο του 2020, όταν βρέθηκε στο στόχαστρο το αρχοντικό της στις Σπέτσες, ένα ακίνητο 250 τ.μ. σε οικόπεδο 550 τ.μ. στην Κουνουπίτσα, που είναι γνωστό ως οικία Καστριώτη και έχει κηρυχτεί διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για ένα εμβληματικό ακίνητο, ταυτισμένο με την ιστορία της οικογένειας, στο οποίο πέρναγαν όλα σχεδόν τα καλοκαίρια τους οι αδελφές Ελευθερουδάκη. Το έχτισε με την κλασική σπετσιώτικη τεχνοτροπία, το 1846, ο προπάππους τους καραβοκύρης Χρήστος Καστριώτης, ενώ το 1892 έγινε η πρώτη αναπαλαίωση και μια μικρή επέκταση. Το σπίτι, που εκτείνεται σε δύο ορόφους και διαθέτει οικόσημο, εσωτερικό πηγάδι και βοτσαλωτό διάδρομο, κουβαλούσε πλήθος «βαρών» (υποθήκες, προσημειώσεις κ.λπ.) και κατασχέθηκε για χρέη προς τη Eurobank. Ετσι, βγήκε σε πλειστηριασμό αρχικά στις 29 Ιανουαρίου του 2020 με τιμή πρώτης προσφοράς στα 1,68 εκατ. ευρώ, ο οποίος ήταν άγονος, ενώ ακολούθησαν και άλλοι, μέχρι να κατακυρωθεί με 1 ευρώ πάνω από την τιμή εκκίνησης.
Οπως αναφέρεται στις οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας, «στο α’ εξάμηνο του 2020 εκπλειστηριάστηκε ακίνητο ιδιοκτησίας μετόχου και εγγυητού για 1.687.001 ευρώ. Ο μέτοχος κινήθηκε με ένδικα μέσα εναντίον του πλειστηριασμού. Εφόσον δεν ευδοκιμήσουν τα ένδικα μέσα, πρέπει να επηρεάσει τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις με μείωση των τραπεζικών υποχρεώσεων και αύξηση των καταβολών του μετόχου προς αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με ποσό 1.687.001 ευρώ».
Η περιπέτεια όμως δεν σταμάτησε στο αρχοντικό των Σπετσών, αλλά συνεχίστηκε για το ακίνητο στο Ψυχικό όπου διαμένουν τα μέλη της οικογένειας Ελευθερουδάκη. Συγκεκριμένα, για τις 25 Μαΐου 2022 είχε προγραμματιστεί σειρά πλειστηριασμών σε βάρος της Σοφίκας, της Μαρίνας και της Βιργινίας Ελευθερουδάκη για ιδιοκτησίες τους (διαμερίσματα, αποθήκες κ.λπ.) επί ακινήτου στην περιοχή του Ψυχικού, με τιμές πρώτης προφοράς 437.900, 426.700 και 305.300 ευρώ αντίστοιχα. Οι ιδιοκτησίες αυτές βαρύνονται με πολλές προσημειώσεις και υποθήκες, ενώ η κατάσχεση έγινε από την Alpha Bank, που ήταν και η επισπεύδουσα, για ποσό 300.000 ευρώ, ως μέρος συνολικής απαίτησης ύψους 1.862.117 ευρώ. Οι συγκεκριμένοι πλειστηριασμοί ανεστάλησαν, σε μια προσπάθεια, όπως εικάζεται, να βρεθεί λύση με την τράπεζα. Ωστόσο, ούτε τότε έληξε η περιπέτεια, τουλάχιστον όσον αφορά τις αδελφές Ελευθερουδάκη.
Ετσι, για τις 28 Ιουνίου 2023 έχουν προγραμματιστεί δύο νέοι πλειστηριασμοί σε βάρος της Σοφίκας και της Μαρίνας Ελευθερουδάκη για τις ιδιοκτησίες τους (διαμερίσματα πρώτου και δευτέρου ορόφου και του δικαιώματος υψούν του τετάρτου ορόφου) στο εν λόγω ακίνητο. Επισπεύδουσα τώρα είναι η Silverton Servicing Solutions ΑΕΔΑΔΠ, ως διαχειρίστρια της Ortolan Hellas Gmbh, ενώ η απαίτηση ανέρχεται σε 2,2 εκατ. ευρώ. Το «σφυρί» αφορά ειδικότερα μια αυτοτελή, ανεξάρτητη και διακεκριμένη οριζόντια ιδιοκτησία του πρώτου ορόφου, επιφάνειας 199,65 τ.μ., που ανήκει στη Μαρίνα Ελευθερουδάκη και η οποία βγαίνει με τιμή εκκίνησης 444.500 ευρώ και αντίστοιχα μία αυτοτελή, ανεξάρτητη και διακεκριμένη οριζόντια ιδιοκτησία του δευτέρου ορόφου, επιφάνειας 199,65 τ.μ., που ανήκει στη Σοφίκα Ελευθερουδάκη και βγαίνει με τιμή εκκίνησης 457.900 ευρώ. Τα διαμερίσματα αποτελούνται από χολ, living room, τραπεζαρία, τρεις κοιτώνες, κουζίνα, δύο λουτρά, δωμάτιο και λουτρό υπηρεσίας και WC ξένων.
Ακόμη, στον πλειστηριασμό περιλαμβάνονται τα 2/3 της πλήρους κυριότητας του δικαιώματος υψούν του τετάρτου ορόφου, με τιμή εκκίνησης 400 ευρώ.
Βασική φωτό: Ουρές κόσμου περιμένουν να μπουν στο οκταώροφο βιβλιοπωλείο Ελευθερουδάκη, που άνοιξε επί της οδού Πανεπιστημίου το 1995.
