Γράφει Κατερίνα Δαφέρμου
Η τελετή στέψης του βασιλιά Καρόλου θα πραγματοποιηθεί με απαράμιλλη επισημότητα. Ο Έλληνας διευθυντής ορχήστρας Αλεξάντερ Λίγκας (Alexander Lingas) ηγείται της χορωδίας βυζαντινής μουσικής που θα ερμηνεύσει ψαλμικά κομμάτια κατά τη διάρκεια της τελετής. Πρόκειται για το νεότευκτο Byzantine Chant Ensemble, Σύνολο Βυζαντινών Ψαλμών (σε ελεύθερη μετάφραση).
Ο ίδιος ο Κάρολος επέλεξε τον παγκοσμίου φήμης μουσικό και ακαδημαϊκό Αλέξανδρο Λίγκα (όπως πιο σωστά θα έπρεπε να μεταφράζεται το όνομά του σε ελληνικό κείμενο), για τη στέψη του.
Ο Αλέξανδρος Λίγκας αφιέρωσε λίγο χρόνο από το εξαιρετικά πιεσμένο πρόγραμμά του αυτή την περίοδο για μια σύντομη συνομιλία στα Αγγλικά, λίγο πριν το ιστορικό γεγονός.
Τι θα ακούσουν οι εκλεκτοί καλεσμένοι
Τι πρόκειται να ακούσουν οι περίοπτοι καλεσμένοι στην εκκλησία κατά τη διάρκεια της στέψης του Καρόλου;
Το σύνολο Byzantine Chant Ensemble θα ερμηνεύσει ψαλμούς στα ελληνικά, με μουσική παραδοσιακού ύφους. Το παλάτι του Μπάκινγχαμ πρόκειται να ανακοινώσει τα συγκεκριμένα μουσικά κομμάτια που θα ερμηνευτούν κατά τη διάρκεια της στέψης, πλησιάζοντας περισσότερο στην ημέρα του γεγονότος.
Τι ιδιαίτερο διακρίνει το σύνολο Byzantine Chant Ensemble πέρα του αυτονόητου γεγονότος ότι συστάθηκε ειδικά για τη στέψη του βασιλιά;
Απαρτίζεται από έμπειρους ελληνορθόδοξους ψάλτες (σ.σ. ψάλται, όπως τους ο Αλεξάντερ Λίνγκας αποκαλεί με λόγιο τρόπο). Εδράζουν κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο με την εξαίρεση δύο εξ αυτών που βρίσκονται στην Ελλάδα.
Τα μέλη του συνόλου έχουν υπηρετήσει ως ψάλτες σε καθεδρικούς ναούς και ενορίες, έχουν υπάρξει καθηγητές μουσικής.
Παράδειγμα: Στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής (School of Byzantine Music), στην Ελληνική Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας (Holy Archdiocese of Thyateira and Great Britain). Επιπλέον, έχουν συμμετάσχει σε γνωστές επαγγελματικές χορωδίες όπως η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία (Greek Byzantine Choir), οι Μαΐστορες της Ψαλτικής Τέχνης (Maïstores of the Psaltic Art), η βυζαντινή χορωδία Tropos (Τροπός), και το σύνολο Cappella Romana (Καπέλα Ρομάνα).
Ο νέος μονάρχης και οι νέες προσδοκίες
Πώς ξεχωρίζει ο Βασιλιάς Κάρολος ως μονάρχης; Τι εύχεστε να φέρει η μοναρχία του;
Ενσαρκώνει την έντονη ευαισθησία που κυριαρχεί στο Ηνωμένο Βασίλειο γύρω από το ζήτημα της πολιτισμικής διαφορετικότητας (cultural diversity). Επίσης, την κοινωνική και πνευματική σημασία των τεχνών καθώς και τη Χριστιανορθόδοξη κληρονομιά από την πλευρά του πατέρα του.
Ο μεγαλειότατος έχει αποδείξει το διαχρονικό του ενδιαφέρον στις πνευματικές παραδόσεις της Ορθοδοξίας. Για παράδειγμα, με επισκέψεις στο Άγιον Όρος και μέσω της στήριξης των Φίλων του Αγίου Όρους.
Διατηρούσε επιπλέον φιλία με τον εκλιπών συνθέτη σερ Τζον Τάβενερ (Sir John Tavener). Αξιοσημείωτο μέρος της μουσικής του πηγάζει από τις ελληνικές και ορθόδοξες παραδόσεις μουσικής και πνευματικότητας.
Έχετε ποτέ ξανά στο παρελθόν οργανώσει παράσταση σε τόσο μεγάλη κλίμακα; Υπάρχει κάτι που σας φοβίζει, ότι θα μπορούσε κάτι να μην πετύχει; Τι δικλίδες ασφαλείας υπάρχουν;
Ευτυχώς βρισκόμαστε σε πολύ καλά χέρια όσον αφορά την στέψη.
Προσωπικά, δεν έχω άλλη ευθύνη πέρα από τη διεύθυνση του Byzantine Chant Ensemble σε αυτό το μεγάλο γεγονός. Πράγμα που σημαίνει ότι βρίσκομαι σε γνώριμα εδάφη.
Ως μουσικός διευθυντής της Cappella Romana, έχω συμμετάσχει σε πολλές συναυλίες σε περίοπτες αίθουσες. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, Φεστιβάλ πρώιμης μουσικής της Ουτρέχτης (Utrecht Early Music Festival), Καθεδρικός Ναός του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο (St Paul’s Cathedral), και στην Εθνική Πινακοθήκη, National Gallery, στη Ουάσινκγτον.
Επίσης, σε ραδιοφωνικές εκπομπές (μεταξύ άλλων στο BBC) και σε σημαντικές συνεργασίες με το Στάνφορντ (Stanford) και άλλα πανεπιστήμια.
Καθότι ζω στην Αγγλία ως μουσικός της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησιαστικής παράδοσης, είχα την ευκαιρία οργανώσω στο παρελθόν μια ομάδα ψαλτών για τελετή Επιμνημόσυνης Δέησης (Memorial Service) που πραγματοποιήθηκε το 2014 στο Αββαείο του Ουέστιμινιστερ παρουσία του (τότε) πρίγκιπα της Ουαλίας.
Οι σχέσεις του με την Ελλάδα
Η Βυζαντινή μουσική συνδέεται με την ελληνική μουσική και σε τι βαθμό; Πού φανερώνεται η σχέση τους;
Αυτό που σήμερα ονομάζεται βυζαντινή μουσική αποτελεί ένα σχετικά νέο όρο που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στα τέλη του 19ου αιώνα για να αντικαταστήσει τους πεπερασμένους όρους “εκκλησιαστική ψαλμωδία” ή “ψαλτική τέχνη”. Συνδέεται πάντως στενά με την ελληνική μουσική με ποικίλους τρόπους.
Στις πηγές της συγγενεύει με τη μουσική των ελληνόφωνων Χριστιανών της ύστερης αρχαιότητας. Των οποίων το μουσικό ύφος με τη σειρά του πηγάζει από τις προφορικές παραδόσεις στην ελληνική κλασική αρχαιότητα.
Οι βυζαντινές ψαλμωδίες που ακούμε στις σύγχρονες εκκλησίες προδίδουν ιστορικές συγγένειες με το αρχαίο και μεσαιωνικό μουσικό παρελθόν. Επίσης, μεγάλο βαθμό σύγκλισης με την ελληνική παραδοσιακή, δημοτική, μουσική.
Τι ακριβώς συνιστά το σύνολο Cappella Romana και τι σας ώθησε στη δημιουργία του;
Ίδρυσα την Cappella Romana το 1991 ως επαγγελματικό φωνητικό σύνολο για να ερμηνεύει την ιερή μουσική κληρονομιά της Χριστιανικής Ρωμαϊκής Οικουμένης –oikoumenē.
Κυρίως από την πλευρά της Ανατολικής και την παράδοση του Βυζαντίου. Αλλά ταυτόχρονα, χωρίς να αποκλειστεί η Δύση.
Η πρώτη μας συναυλία πραγματοποιήθηκε για φιλανθρωπικούς σκοπούς για να χρηματοδοτηθεί η ανακατασκευή του ορθόδοξου καθεδρικού ναού του Ευαγγελισμού στο Σαν Φρανσίσκο (όπου κατοικούσα εκείνη την εποχή) ονόματι “Ορθόδοξη Μουσική: Αρχαία και Μοντέρνα” (Orthodox Music: Ancient and Modern).
Το ρεπερτόριό μας ξεκινούσε από μεσαιωνικούς ψαλμούς και έφτανε έως τους σύγχρονους συνθέτες.
Σύντομα ήρθε η ώρα για την οργάνωση της πρώτης μας συναυλιακής σεζόν και έκτοτε δεν έχουμε σταματήσει καθόλου. Με τη συλλογική προσπάθεια από μουσικούς και ακαδημαϊκούς συνεργάτες, αλλά και μπόλικους ισχυρούς υποστηρικτές της δουλειάς μας από όλο τον κόσμο, παρουσιάζουμε σήμερα μία συναυλιακή σεζόν δικής μας παραγωγής στις ΗΠΑ, στη Βορειοδυτική πλευρά του Ειρηνικού (Πορτλαντ, Όρεγκον, Σιάτλ, Ουάσινγκτον).
Επίσης παγκόσμιες περιοδείες, εκπομπές, ηχογραφήσεις και τώρα τυπωμένες εκδόσεις. Οι ηχογραφήσεις μας (τριάντα με το τελευταίο μου μέτρημα), όπως και οι συναυλίες μας, μοιράζονται ανάμεσα σε ιστορικά και σύγχρονα ρεπερτόρια. Τα τελευταία αντανακλούν τη δουλειά μου ως ακαδημαϊκού της Ορθόδοξης λειτουργίας και μουσικής.
Τον Ιανουάριο που πέρασε, κυκλοφόρησε η ηχογράφηση που αποτελεί προσπάθεια να συλλάβουμε τη μουσική που θα ακουγόταν όταν ο Αυτοκράτορας Εμμανουήλ Β’ Παλαιολόγος επισκέφτηκε τον Βασιλιά Ερρίκο Δ’, τα Χριστούγεννα του έτους 1400 μ. Χ.
Την ερχόμενη εβδομάδα θα ταξιδέψω στη Μιννεσότα για να εργαστώ με τον παραγωγό μας πάνω σε διασκευή της μουσικής του Εσθονού Ορθόδοξου συνθέτη Άρβο Παρτ (Arvo Pärt) που θα κυκλοφορήσει το προσεχές φθινόπωρο.
Με Έλληνες μέντορες
Τι σας συνδέει με την Ελλάδα;
Ο πατέρας μου γεννήθηκε στην Ελλάδα. Εγώ παραμένω Έλληνας πολίτης. Το ίδιο και οι δύο κόρες μου.
Πέρασα πολλά από τα καλοκαίρια μου ως παιδί με τους συγγενείς μου στην Πατρα. Αργότερα, ως ενήλικας, άρχισα να επισκέπτομαι την Ελλάδα τακτικά με σκοπό την έρευνα και τη μελέτη.
Ήμουν τυχερός που επωφελήθηκε από τη φιλία και την καθοδήγηση υπέροχων δασκάλων και μεντόρων στο είδος της βυζαντινής μουσικής. Ανάμεσά τους, ο Λυκούργος Αγγελόπουλος (με τον οποίο συνεργάστηκα ως υπότροφος ιδρυμάτων Φουλμπράιτ και Ωνάση), ο συνθέτης, μουσικολόγος Μιχάλη Αδάμης και ο εθνομουσικολόγος Μάρκος Δραγούμης.
Διατηρώ στενές επαφές με τους συνεργάτες μου στην Ελλάδα. Συνεργάζομαι τακτικά μαζί τους πάνω σε μουσικά και ακαδημαϊκά ζητήματα.
Ο Δρ. Ιωάννης Αρβανίτης έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην Cappella Romana ως ερευνητής και εκτελεστής. Ο καθηγητής Αχιλλέας Χαλδαιάκης του Πανεπιστημίου της Αθήνας έχει λειτουργήσει ως επίτιμος καλεσμένος μαέστρος του συνόλου.
Και φυσικά υπάρχουν τραγουδιστές στην Cappella Romana που κατοικούν στην Ελλάδα. Ανάμεσά τους, ο Στέλιος Κοντακιώτης (πρωτοψάλτης στον Πανίερο Ναό της Ευαγγελιστρίας Τήνου), θα με συναντήσει στην τελετή στέψης συμμετέχοντας στο Byzantine Chant Ensemble, Σύνολο Βυζαντινών Ψαλμών.
Το μέγεθος της μεγαλοπρέπειας
Το Σάββατο 6 Μαΐου 2023 θα πραγματοποιηθεί η επίσημη τελετή στέψης του βασιλιά Καρόλου, στο Αββαείο του Γουέστμινστερ στο Λονδίνο, ανακοίνωσαν τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ.
Η τελετή στέψης αποτελεί επίσημη και θρησκευτική εκδήλωση.
Πραγματοποιείται από τον Αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι Τζάστιν Ουέλμπι, τον πνευματικό ηγέτη της Αγγλικανικής Εκκλησίας.
Οι βασιλείες της Αγγλίας αρχικά και της Βρετανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου αργότερα, στέφονταν απαρεγκλίτως στο Αββαείο του Γουέστμινστερ από την εποχή του Γουλιέλμου του Κατακτητή, το 1066. Ο Κάρολος έρχεται 41ος κατά σειρά μονάρχης –ο γηραιότερος μέχρι σήμερα.
Με δική του απόφαση, η εθιμική μεγαλοπρέπεια της τελετής περιορίζεται ελαφρώς, δεδομένων των συνθηκών κρίσης, ιδιαίτερα του κόστους διαβίωσης στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, θα διατηρηθούν τα «κεντρικά στοιχεία» της παραδοσιακής τελετής.
Που σημαίνει πλούσιο θέαμα και παραμυθένια ατμόσφαιρα, όπως μόνο οι Άγγλοι γνωρίζουν να παρουσιάζουν τόσο εντυπωσιακά.
