Γράφει Βασίλης Τσακίρογλου
Ως σύμβολα ισχύος του απολύτως προνομιούχου, δηλαδή του πρώτου βασιλέα του ελεύθερου ελληνικού κράτους, στα διάσημα του Οθωνα έλαχε να προικιστούν και τα ίδια με ένα εντελώς ξεχωριστό και παράδοξο προνόμιο: να αποκτήσουν μεγαλύτερη διασημότητα για την αχρησία και την απουσία τους παρά για τις εμφανίσεις τους στο περιβάλλον της καθ’ ημάς μοναρχίας. Στην ιστορική διαδρομή τους, από το 1835 έως σήμερα, η τριάδα των βασιλικών εμβλημάτων -στέμμα, σκήπτρο, ξίφος- ήταν, σχεδόν ανέκαθεν και μονίμως, εξαφανισμένη.
Με ελάχιστες αναλαμπές ανάδυσης στην επιφάνεια της εκάστοτε ανακτορικής επικαιρότητας, κάπως σαν σποραδικές υπενθυμίσεις ότι αυτά τα περίφημα διάσημα όντως υπάρχουν, έστω κι αν διαβιούν ανωνύμως και κρυφίως κάπου, σε μια «μυστική κρύπτη», σαν φαντάσματα. Πιθανώς μάλιστα να υπάρχουν σε παγκόσμιο επίπεδο ελάχιστα βασιλικά εμβλήματα που να φαντάζουν τόσο δύστυχα, φωτοφοβικά και αγοραφοβικά, αντικείμενα ακριβοθώρητα και φευγαλέα, περιτυλιγμένα σε έναν κάθε άλλο παρά λαμπερό μύθο.
Σχηματικά, τα regalia του Οθωνα κατασκευάστηκαν από σπουδαίους Γάλλους χρυσοχόους και κοσμηματοποιούς, ξιφοποιούς κ.ο.κ. το 1835, ενώ έως τότε ο Οθωνας είχε ήδη διανύσει μια τριετία ως κατ’ όνομα άνακτας της Ελλάδας εφόσον ήταν ανήλικος. Ο Οθωνας Φρειδερίκος Λουδοβίκος, ο δευτερότοκος γιος του βασιλέα της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α’, μέλος της δυναστείας των Βίτελσμπαχ, είχε επιλεγεί από τις προστάτιδες Μεγάλες Δυνάμεις για τον θρόνο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους στην πλέον άγουρη ηλικία των 17 ετών.
Εστω όμως και εκ των υστέρων, τα διάσημα που φτιάχτηκαν ειδικά για χάρη του δεν χρησιμοποιήθηκαν σε κάποια τελετή στέψης του Βαυαρού νεανία. Το γιατί ο Οθωνας δεν φόρεσε ποτέ στο κεφάλι του το στέμμα δεν έχει εξακριβωθεί, μολονότι έχουν προταθεί διάφορες ερμηνείες από την επιστημονική κοινότητα των ιστορικών. Η πιο απλοϊκή εξ αυτών υποθέτει ότι το πλοίο που μετέφερε τα regalia από τη Βόρεια Ευρώπη στην Ελλάδα καθυστέρησε υπερβολικά, σε βαθμό που η όποια τελετή να στερείται πλέον νοήματος, μιας και η στέψη δεν θα συνέπιπτε, όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί, με την ενηλικίωση του Οθωνα.
Διαρκώς… άφαντα
Μια άλλη θεωρία εστιάζει στο ασύμβατο των θρησκευμάτων: ο Οθωνας ήταν καθολικός. Ως άναξ όμως της χώρας ετίθετο αυτόχρημα και επικεφαλής της -αυτοκέφαλης- ορθόδοξης Ελληνικής Εκκλησίας. Σε ποιο από τα δύο θρησκεύματα, λοιπόν, ο Οθωνας θα ορκιζόταν πίστη; Ο μόνος πρόσφορος τρόπος να παρακαμφθεί το κώλυμα ήταν να αναβληθεί η επίσημη στέψη του επ’ αόριστον. Παρ’ όλα αυτά, η ιστορία εξελίχθηκε διαφορετικά, συμπαρασύροντας κατ’ ανάγκην και τα σύμβολα της βασιλείας του Βαυαρού γαλαζοαίματου. Πάντως, από αμιγώς πρακτική άποψη, το στέμμα έχει διάμετρο 29 εκατοστά. Είναι άρα υπερβολικά φαρδύ για ένα μέσο ανθρώπινο κρανίο – αν και το ενδεχόμενο να πέφτει υπερβολικά μεγάλο στο κεφάλι του Οθωνα είναι απλώς μια λεπτομέρεια.
Το 1862, δηλαδή ύστερα από μια πρώτη 35ετή περίοδο στα αζήτητα, τα regalia εγκατέλειψαν την Ελλάδα μαζί με την οικοσκευή ή ό,τι άλλο πήρε μαζί του το ζεύγος Οθωνα και Αμαλίας όταν εξεδιώχθη. Κατόπιν τα εμβλήματα χάθηκαν ξανά, αυτή τη φορά για τα καλά, επί περίπου έναν αιώνα. Επαναπατρίστηκαν στη χώρα μας τον Δεκέμβριο του 1959, όταν απόγονοι της δυναστείας των Βίτελσμπαχ παραδόθηκαν στον Παύλο Α’, τότε βασιλέα των Ελλήνων μεν, αλλά από διαφορετικό οίκο, εκείνο των Δανών Γλίξμπουργκ.
Στην επόμενη φάση της διαδρομής του, το τριαδικό σετ των βασιλικών εμβλημάτων εξαφανίστηκε πάλι, με ακόμη μία κατάδυση στην αφάνεια, για να επανεμφανιστεί -εν μέρει- στην κηδεία του βασιλέως Παύλου τον Μάρτιο του 1964. Και ακολούθως, σε ακόμη μία επικήδεια τελετή, 17 χρόνια αργότερα από την προηγούμενη, το 1981, όταν απεβίωσε η βασίλισσα Φρειδερίκη.
Τον Φεβρουάριο εκείνου του έτους το στέμμα του Οθωνα πραγματοποίησε άλλη μία, εξαιρετικά σύντομη και απρόοπτη, εμφάνιση τύπου «guest» στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση του Γεωργίου Ράλλη, υπό στενό μαρκάρισμα εκ μέρους του καλπάζοντος προς την εξουσία ΠΑΣΟΚ, επέβαλε στην εξόριστη τέως βασιλική οικογένεια μια διαδικασία-εξπρές σε στενό κύκλο για τον ενταφιασμό της Φρειδερίκης στο Τατόι. Κι αν ο Οθωνας ήταν καθολικός και Βαυαρός, η Φρειδερίκη ήταν προτεστάντισσα, Γερμανίδα πρωσικής καταγωγής. Ως εκ τούτου, τα βασιλικά εμβλήματα συνέχιζαν τη δική τους οξύμωρη παράδοση, χωρίς τα ίδια να ανήκουν κατ’ ουσίαν πουθενά λόγω καταγωγής. Ιδιοκτησιακώς, βέβαια, από τις 20/12/1959 τα διάσημα του Οθωνα ανήκαν πλήρως στο ελληνικό κράτος. Περιέργως, όμως, το δικαίωμα στην κατοχή και νομή τους δεν ασκήθηκε ποτέ από κάποιον αρμόδιο φορέα.
Εντέλει, τον Ιούλιο του 2023, δηλαδή πριν από μερικές ημέρες, τα διάσημα του Οθωνα αναδύθηκαν στα πάλαι ποτέ βασιλικά κτήματα του Τατοΐου. Κατά πάσα βεβαιότητα, δεν πρόκειται να χαθούν ποτέ ξανά.
Ελληνικό βασίλειο με το σπαθί
Με την απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού να αποδώσει την κορόνα, το σκήπτρο και το ξίφος του Οθωνα στη Βουλή των Ελλήνων, προκειμένου εφεξής να εκτίθενται μονίμως στην Αίθουσα των Τροπαίων «Ελευθέριος Βενιζέλος», τερματίζεται μια διαδρομή αφάνειας διάρκειας 188 ετών για τα regalia. Ταυτόχρονα, όμως, η επαν-ανακάλυψή τους ανοίγει από την αρχή μια μεγάλη, σχεδόν ατέρμονη, συζήτηση γύρω από το πού βρίσκονταν κατά καιρούς, πώς επανέρχονταν στην Ελλάδα και ποιος όριζε την τύχη τους.
Οπως και να ’χει, οι γοητευτικές και αμφιλεγόμενες πτυχές της ιστορίας τους δεν περιορίζονται μόνο στις αρκούντως μυστηριώδεις καλύψεις και αποκρύψεις των βασιλικών διασήμων σε ένα διάστημα σχεδόν δύο αιώνων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, φερ’ ειπείν, παρουσιάζει το μήνυμα που υποκρύπτεται στη μορφή τους. Τι ακριβώς ήθελε να προβάλει ο πατέρας του Οθωνα, ο φιλέλληνας Λουδοβίκος Α’ της Βαυαρίας, για λογαριασμό του γιου του όταν έδινε την παραγγελία για τα ελληνικά regalia; Πώς ο συγκεκριμένος βασιλέας οραματιζόταν τη σύζευξη της Βαυαρίας με το νεαρό βασίλειο της Ελλάδας και πώς εννοούσε να προσδώσει υπόσταση και κύρος σε αυτή τη δίδυμη επικράτεια μέσω εξαρτημάτων υψηλού συμβολισμού, όπως το στέμμα, το σκήπτρο και το ξίφος;
Σύμφωνα με τον Γιώργο Μαυρογορδάτο, τον διακεκριμένο ιστορικό, τ. καθηγητή στο ΕΚΠΑ, συγγραφέα πλήθους μελετών αναφοράς γύρω από τον Εθνικό Διχασμό, τον θεσμό της μοναρχίας κ.λπ., «για να το πούμε πολύ απλά και αγοραία, ο πατέρας του Οθωνα, ο Λουδοβίκος Α’ της Βαυαρίας, ήταν ένας “νεόπλουτος” ηγεμόνας. Υπό την έννοια ότι προβιβάστηκε σε βασιλέα από τον Ναπολέοντα ενώ προηγουμένως ήταν ένας κοινός δούκας. Κατά τη δική μου άποψη, αυτός ο “νεοπλουτισμός” του Λουδοβίκου αντανακλάται εμμέσως στα εμβλήματα του Οθωνα, τα οποία ο ίδιος παράγγειλε σε φημισμένους παρισινούς τεχνίτες. Ο Λουδοβίκος φιλοδοξούσε να λογίζεται σαν ηγεμόνας δύο βασιλείων».
Οπως άρμοζε, τα διάσημα του Οθωνα παραγγέλθηκαν τον Απρίλιο του 1835 – και όχι σε Βαυαρούς, αλλά σε Γάλλους κατασκευαστές. Τη δημιουργία του στέμματος και του σκήπτρου ανέλαβε το εργαστήριο Fossin et Fils που ειδικευόταν στη χρυσοχοΐα και την κοσμηματοποιία. Προηγουμένως, ο ίδιος οίκος είχε κατασκευάσει τα εμβλήματα του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Α’ καθώς και βασιλέων – εξ ου και δικαιούτο να επιδεικνύει τη διάκριση «Joaillier du Roi» (βασιλικός χρυσοχόος). Οσο για το σπαθί, η κατασκευή του ανατέθηκε στον κορυφαίο ξιφοποιό και κατασκευαστή όπλων πολυτελείας Jules Manciaux.
Τα regalia του Οθωνα χυτεύτηκαν και σφηρηλατήθηκαν σε ευγενή μέταλλα – χρυσό, επιχρυσωμένο μέταλλο και ίσως εν μέρει άργυρο. Η αισθητική γραμμή που δόθηκε από τον Λουδοβίκο Α’ κατ’ ουσίαν παραμένει πιστή στα βασικά σύμβολα της βαυαρικής μοναρχίας. Αλλά με κάποιες κρίσιμες διαφοροποιήσεις, με πιο σημαντική την αποφυγή των πολύτιμων λίθων (με εξαίρεση το lapis lazuli στη λαβή του ξίφους). Η επιλογή αυτή προκαλεί αίσθηση εφόσον απομακρύνεται από την καθιερωμένη αντίληψη των regalia ανά τα ευρωπαϊκά βασίλεια.
Επίσης, από τις τελικές συνθέσεις παραλείφθηκαν διάφορα στοιχεία που προσιδιάζουν στη Βόρεια Ευρώπη, αλλά και η κορόνα της βασίλισσας μια και ο Οθωνας ήταν εργένης ως το 1836. Σε ό,τι αφορά τα διακοσμητικά μοτίβα, δόθηκε έμφαση σε μορφές που παρέπεμπαν απευθείας στην Ελλάδα, στον χριστιανισμό (με επαναλαμβανόμενη την παρουσία του σταυρού σε διάφορα σημεία πάνω στα regalia), αλλά και κυρίως σε οτιδήποτε ανήκε στην αρχαιοελληνική παράδοση.
Στο σκήπτρο του Οθωνα συμβολοποιείται ξεκάθαρα η εγκατάσταση της ελληνικής μοναρχίας, καθώς, σε αντίθεση π.χ. με το βασιλικό ξίφος της Βαυαρίας, το σφαίρωμα της λαβής του έχει διαμορφωθεί στο σχήμα της κορόνας. Στο επάνω μέρος της θήκης υπάρχει το μονόγραμμα του Οθωνα σε συνδυασμό με το ελληνικό βασιλικό οικόσημo. Και στο κάτω μέρος, στη διακόσμηση πρωταγωνιστεί το σύμπλεγμα μιας τρίαινας με δύο δελφίνια, μια γυναικεία μορφή (μάλλον η Νίκη με κλαδί φοίνικα) μπροστά σε ένα πολεμικό τρόπαιο.
Το δε στέμμα του Οθωνα, εντυπωσιακά λιτό για τα δεδομένα της εποχής, συντίθεται στη βάση ενός στεφανιού διακοσμημένου με ταινία φυτών, η οποία εξεπίτηδες θυμίζει δάφνινο στεφάνι. Στην περίμετρο συναρμόζονται οκτώ τόξα διακοσμημένα με αρχαιοπρεπή φύλλα άκανθας και λεοντοκεφαλές, από τα οποία φύονται αντίστοιχα οκτώ τοξωτά στελέχη σε σχήμα κλαδιών φοίνικα. Η όλη σύνθεση ενώνεται στο κέντρο όπου σχηματίζεται η επίστεψη του στέμματος με την υδρόγειο σφαίρα, κάτω από τον σταυρό. Στο εσωτερικό της κορόνας διασώζεται -αν και φθαρμένο- η αυθεντική βελούδινη επένδυση, σε πορφυρή απόχρωση.
Το σύμβολο του σταυρού
Οπως παρατηρεί ο Λόρεντς Σέλινγκ, συντάκτης του πληρέστερου άρθρου που γράφτηκε ποτέ για τα regalia του Οθωνα και περιλαμβάνεται στον οδηγό της έκθεσης «Αθήνα-Μόναχο, Τέχνη και πολιτισμός στη νέα Ελλάδα» (Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών, Απρίλιος-Ιούλιος 2000), «τα μικρά φύλλα δάφνης αποτελούν σχεδιαστική υπόμνηση στο οικόσημο του ελληνικού βασιλείου, ενώ τα μεγαλύτερα φύλλα, αυτά που ξεκινούν από το στεφάνι, θυμίζουν τη βαυαρική βασιλική κορόνα. Ως πιο χαρακτηριστικά στοιχείο των ελληνικών βασιλικών διασήμων μπορεί να θεωρηθεί η διακόσμηση με φύλλα, η οποία παραπέμπει στο διάκοσμο των κτισμάτων της αρχαιότητας και αντιπροσωπεύει την τάση να ανάγεται σε κύριο θέμα του νεοελληνικού βασιλείου η αποδοχή της αρχαιότητας.
Στο ψηλότερο σημείο της κορόνας υπάρχει, σύμφωνα με την παράδοση, η βασιλική σφαίρα και ο σταυρός, ο οποίος εδώ αποτελείται από τρεις απολήξεις, με τη μορφή σταυρού σε σχήμα τριφυλλιού ή σταυρού του Αγίου Μαυρικίου. Ακριβώς αυτός ο σταυρός, τον οποίο σπάνια συναντούμε σε βασιλικά εμβλήματα, υπάρχει και στα σκεύη της ορθόδοξης εκκλησίας». Και έτσι, μέσω των συμβόλων, πιθανώς οι Βαυαροί προσπαθούν να επιλύσουν τη θεμελιώδη θρησκευτική αντίφαση του Οθωνα μεταξύ καθολικισμού και ελληνορθοδοξίας.
Ο Λόρεντς Σέλινγκ εξηγεί περαιτέρω πως «γενικώς διαπιστώνεται ότι ο σχεδιασμός των βασιλικών συμβόλων της Ελλάδας είναι πιο αυστηρός και πιο συγκρατημένος σε σχέση με το πρότυπο των αντίστοιχων βαυαρικών, τα οποία -κυρίως λόγω της σχεδίασής τους από τον αρχιτέκτονα Charles Porcier- φέρουν έντονα τα στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής μορφής».
Αυτό ανταποκρίνεται στην προσπάθεια του Οθωνα, όπως ο ίδιος αναφέρει σε μια επιστολή του στον αρχιτέκτονα Friedrich von Gürtner εν όψει της κατασκευής του βασιλικού ανακτόρου στην Αθήνα, «να αποφευχθεί η μεγαλοπρέπεια και να δοθεί προσοχή μόνο στο να συνδεθεί η ευγενής ευπρέπεια με την επιδιωκόμενη απλότητα». Για τον λόγο αυτό είναι λογική η εικασία ότι ο σχεδιασμός των ελληνικών βασιλικών εμβλημάτων έγινε από έναν αρχιτέκτονα, ίσως του Μονάχου. Ωστόσο, καθοριστική ήταν επιπλέον και η αντίληψη του Λουδοβίκου Α’, ο οποίος επηρέαζε αποφασιστικά τις προθέσεις του Οθωνα.
Σε γενικές γραμμές τα ελληνικά βασιλικά διάσημα, με τη χαρακτηριστική απλούστευση στη μορφή καθώς και με την έλλειψη πολύτιμων λίθων, παρουσιάζουν ομοιότητα με αντίστοιχα των Κάτω Χωρών, τα οποία κατασκευάστηκαν μεταξύ του 1815 και του 1840. Βεβαίως, αυτό δεν ισχύει για την εντελώς ιδιότυπη τεχνοτροπία τους: για τα ελληνικά regalia το βασιλικό αξίωμα θεωρείται το βασικότερο χαρακτηριστικό κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν τη ναπολεόντεια εποχή – με την αξίωση ενός συμβολισμού του κράτους ο οποίος να αντιπροσωπεύει τη νέα μοναρχία με έγκυρο τρόπο, όπως και τα οικόσημα.
Η «μυστική κρύπτη»
Στις 22 Δεκεμβρίου του 1959, ημέρα Τρίτη, η εφημερίδα «Ελευθερία» περιελάμβανε μια σύντομη αναφορά σε ένα ιστορικό γεγονός. Τίτλος: «Τα εμβλήματα του Οθωνα παρεδόθησαν προχθές εις τον βασιλέα Παύλον». Το ρεπορτάζ είχε ως εξής: «Εις την μεγάλην αίθουσαν των ανακτόρων εγένετο την μεσημβρίαν της Κυριακής η τελετή της παραδόσεως εις τον Βασιλέα των εμβλημάτων του Οθωνος. Εις την τελετήν παρέστησαν ο πολιτικός και στρατιωτικός οίκος του Βασιλέως, η Αυλή της Βασιλίσσης και οι υπασπισταί του Διαδόχου, ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως κ.ά. Εις το μέσον της αιθούσης και επί αναβάθρου κεκαλυμμένου υπό πορφυρού τάπητος ήσαν τοποθετημένοι οι θρόνοι του Βασιλέως και της Βασιλίσσης.
Ο πρίγκιπ Μαξιμιλιανός προσεφώνησε τον Βασιλέα ειπών μεταξύ άλλων ότι εξ ονόματος του Πατρός του, Δουκός Αλμπρεχτ της Βαυαρίας, Αρχηγού του Οίκου των Βιτελσβάχων, παραδίδει τα εμβλήματα του αδελφού του προπάππου του, Βασιλέως Οθωνα Α’ της Ελλάδος. “Ο μην ούτος”, συνέχισε, “συμπίπτει με την 125ην επέτειον της εισόδου του νεαρού Βασιλέως εις την πόλιν των Αθηνών, ήτις είχεν ορισθή ως πρωτεύουσα. Ο Βασιλεύς απαντών είπεν ότι η μνήμη του Βασιλέως Οθωνα παραμένει πάντοτε ζωντανή εις την Ελλάδα, διότι ο Βασιλεύς Οθων Α’ ήτο Ελλην πριν έλθη εις την Ελλάδα».
Σε τέτοιους πανηγυρικούς τόνους έγινε, στις 20/12/1959, η παράδοση και παραλαβή των διασήμων του Οθωνα στην ελληνική πολιτεία, επικεφαλής της οποίας ήταν τότε ο βασιλιάς. Αυτή ήταν και η τελευταία φορά που παρουσιάστηκαν μαζί τα τρία διάσημα και όχι μόνο το στέμμα. Αυτομάτως, όμως, το ερώτημα που εγείρεται εστιάζει στο πώς αυτά τα αντικείμενα απέκτησαν την ιδιότητα να εξαφανίζονται και να επανεμφανίζονται κατά το δοκούν – ή, μάλλον, όποτε το έκριναν απαραίτητο οι Γλίξμπουργκ.
Οπως ήταν εύλογο και με δεδομένη την απουσία τεκμηρίων, προτάθηκαν από τους ιστορικούς διαφορετικές εκδοχές για το σημείο όπου φυλάσσονταν από το 1959 και εξής τα διάσημα του Οθωνα. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές και κατηγορηματικές απόψεις υποστηρίζεται σχετικώς από τον καθηγητή Γιώργο Μαυρογορδάτο, ο οποίος στην αρθρογραφία του έχει καταλογίσει, απερίφραστα μάλιστα, στον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο Β’ την υπεξαίρεση των επίμαχων κειμηλίων του Οθωνα. «Υπεξαίρεση είναι το να ιδιοποιηθείς κάτι που σου έχουν εμπιστευθεί. Γι’ αυτό και η υπεξαίρεση είναι χειρότερη από την κλοπή. Στο τελευταίο podcast που έκανα για τη μοναρχία, κατέληγα με τις εξής φράσεις: “Ας ελπίσουμε ότι τα παιδιά του βασιλέα θα φροντίσουν σύντομα να τακτοποιήσουν τις εκκρεμότητες που άφησε ο πατέρας τους. Διαφορετικά, θα είναι δύσκολο να πάρουμε στα σοβαρά όσα ωραία δηλώνουν”.
Υποθέτω, λοιπόν, ότι σκέφτηκαν και οι ίδιοι ότι ήρθε η ώρα να τακτοποιήσουν το ζήτημα των διασήμων. Αλλωστε, χωρίς να έχουν κανένα δικαίωμα, χρησιμοποίησαν το στέμμα του Οθωνα πάνω στο φέρετρο του βασιλέα Παύλου και κατόπιν πάνω στο φέρετρο της Φρειδερίκης. Το στέμμα δεν είναι των Γλίξμπουργκ, είναι των Βίτελσμπαχ. Και οι Βίτελσμπαχ το επέστρεψαν στην Ελλάδα, όχι στους Γλίξμπουργκ. Αν συνέχιζαν την ίδια πρακτική τα παιδιά του τέως βασιλιά, θα έπρεπε να το τοποθετήσουν και πάνω στο φέρετρο του Κωνσταντίνου. Πιθανολογώ, λοιπόν, πως σκέφτηκαν ότι αυτό θα ήταν προκλητικό και δεν το έκαναν, αλλά και αποφάσισαν να κλείσουν το θέμα με τα regalia μια για πάντα. Το 1981, όταν έγινε η ταφή της Φρειδερίκης, το στέμμα δεν μπορεί παρά να ήρθε στην Ελλάδα με τη σορό της.
Δεν θα μπορούσε να έχει γίνει διαφορετικά, εφόσον η παραμονή της οικογένειας στη χώρα είχε περιοριστεί σε μερικές ώρες. Δεν είναι λογικό να είχαν κρυμμένη την κορόνα κάπου στο Τατόι, την έβγαλαν για την ταφή και κατόπιν την καταχώνιασαν ξανά. Δεν υπάρχει ίχνος αληθοφάνειας σε αυτή την υπόθεση. Αρα το στέμμα το είχε ο τελευταίος βασιλέας και το έφερε για να το βάλει στο φέρετρο της μητέρας του. Και μετά το πήρε πάλι πίσω μαζί του κατά την αναχώρηση από την Ελλάδα, δεν το άφησε στο Τατόι. Το γιατί τα τέκνα του Κωνσταντίνου δεν παραδέχονται ανοιχτά ότι είχαν στην κατοχή τους τα regalia του Οθωνα δικαιολογείται.
Αν το έκαναν, θα ήταν σαν να μέμφονται τον πατέρα τους. Εν ολίγοις πιστεύω ότι τα διάσημα του Οθωνα βρίσκονταν εκτός Ελλάδος, στα χέρια του Κωνσταντίνου, όπως είχα γράψει σε σχετικό άρθρο μου το 2016. Σε αυτό το κείμενο ανέφερα πως υπάρχουν ενδείξεις και μαρτυρίες περί τούτου από τουλάχιστον έναν άνθρωπο, ο οποίος είτε ο ίδιος, είτε κάποιος τρίτος του είχε μεταφέρει πως είχε δει τα εν λόγω αντικείμενα στο γραφείο του Κωνσταντίνου στο Λονδίνο. Για λόγους εμπιστευτικότητας, δεν ήμουν σε θέση να αποδώσω επωνύμως αυτή τη μαρτυρία. Αλλά η πηγή μου ήταν απολύτως αξιόπιστη. Αντιθέτως, δεν μπορώ να πιστέψω ότι ένας τόσο σημαντικός θησαυρός ήταν κάπου παραπεταμένος στο Τατόι, ότι δεν απογράφηκε ποτέ κ.λπ.».
Δεν έφυγαν ποτέ από την Ελλάδα
Αντιδιαμετρική θέση με τον καθηγητή Μαυρογορδάτο σχετικά με τις περιπλανήσεις και τις εξαφανίσεις των διασήμων του Οθωνα εκφράζει ο Στέφανος Καβαλλιεράκης, ιστορικός, συγγραφέας και διευθυντής του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών. Σύμφωνα με όσα μοιράζεται με το «ΘΕΜΑ», «το πιο πιθανό είναι ότι τα regalia του Οθωνα δεν έφυγαν ποτέ από την Ελλάδα. Κι αυτό, εκτός των άλλων, φαίνεται από την πολύ προσεκτική φύλαξή τους. Δεν έχει σημασία εάν βρέθηκαν στο Τατόι. Σημασία έχει ότι δεν είχαν φύγει ποτέ από την Ελλάδα, καθώς δεν αποτελούσαν ιδιοκτησία της τέως βασιλικής οικογένειας, κάτι που το ήξεραν πολύ καλά και οι ίδιοι.
Στον ενταφιασμό της Φρειδερίκης, το 1981, οι Γλίξμπουργκ ήρθαν στη χώρα για 6 ώρες. Δύσκολα θα έφερναν αποσκευές, μέσα σε αυτές το στέμμα κ.λπ. Αρα, αυτά ήταν εδώ και απλώς τα εμφάνισαν. Το ότι εμφανίστηκαν με ευθύνη της τέως βασιλικής οικογένειας ενδεχομένως σχετίζεται με την εξαιρετικά αδύναμη θεσμική μνήμη του ελληνικού κράτους. Οπως και να ’χει, το Τατόι είναι τεράστιο και δεν μπορώ να αποκλείσω ότι υπήρχε κάποιο οίκημα μέσα στο οποίο να βρίσκονταν τα regalia, όπου και ανευρέθηκαν.
Αλλά οι θεωρίες συνωμοσίας δεν έχουν αξία. Αξία έχει, από ιστορικής άποψης, ότι: α) Οι Ελληνες βασιλείς ορκίζονταν και ουδέποτε ενθρονίστηκαν ή μυρώθηκαν. β) Τα διάσημα του Οθωνα δημιουργήθηκαν ειδικά για τον ελληνικό θρόνο, αναγνωρίζοντας την Ελλάδα ως ανεξάρτητο βασίλειο, όχι ως παράρτημα της Βαυαρίας με ξεχωριστό βασιλικό οίκο. γ) Στο ξίφος του Οθωνα ενσωματώθηκαν τα ελληνικά εθνόσημα».
