Με αφορμή το νέο βιβλίο “Βασίλισσα Σοφία Των Ελλήνων” μιλήσαμε με τον Νίκο Παπακωνσταντίνου συγγραφέα της ζωής της, αμφιλεγόμενης για πολλούς, βασίλισσας.
Η βασίλισσα Σοφία ήταν η τρίτη κατά σειρά βασίλισσα της χώρας μας, σύζυγος του Κωνσταντίνου του Α’. Γεννήθηκε το 1870 και πέθανε το 1932. Ηταν κόρη του Φρειδερίκου Γ’ της Γερμανίας, αδελφή του Γουλιέλμου Β’ της Γερμανίας, καθώς και μητέρα τριών βασιλέων, του Γεωργίου Β’, του Αλεξάνδρου και του Παύλου. Σε ηλικία 17 ετών στο Λονδίνο με αφορμή τον εορτασμό του Χρυσού Ιωβηλαίου της βασίλισσας Βικτωρίας θα γνωρίσει για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1887, τον 19χρονο Κωνσταντίνο τότε Διάδοχο του ελληνικού θρόνου. Ο γάμος του ζεύγους θα γίνει στις 15 Οκτωβρίου 1889 στη Μητρόπολη Αθηνών και ήταν η πρώτη φορά που τελέστηκαν πριγκιπικοί γάμοι στο ελληνικό κράτος.
Το “legacy” που μας κληροδότησε ήταν η δημιουργία χώρων πρασίνου στην Αθήνα, όπως στους λόφους του Αρδηττού και του Φιλοπάππου, αλλά και στην κοίτη του Ιλισού και η δημιουργία του νοσοκομείου Παίδων και του Πατριωτικού Συλλόγου Ελληνίδων που αποτέλεσε πρόδρομος του ΠΙΚΠΑ. Επίσης προώθησε, σύμφωνα με τον μελετητή της ζωής της Νίκο Παπακωνσταντίνου και συγγραφέα του βιβλίου “Η Βασίλισσα Σοφία Των Ελλήνων” που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Φερενίκη, την ένταξη της Ανατολικής Μακεδονίας στην Ελλάδα το 1913. Δεν έπαυε όμως να κουβαλά το στίγμα της “αδελφής του Κάιζερ”. Αν και θεωρούσε την καταστροφή της Γερμανίας “πλήγμα για τον πολιτισμό”, δήλωνε “πρώτα βασίλισσα των Ελλήνων κι έπειτα Γερμανίδα πριγκίπισσα”.
Συζήτηση με τον συγγραφέα του βιβλίου Νίκο Παπακωνσταντίνου.
Φωτογραφία από το βιβλίο “Ελληνική Δυναστεία” / Επιμέλεια: Michel de Grece / Εκδόσεις: Φερενίκη
–Τι σας “τράβηξε” στην περίπτωση της Βασίλισσας Σοφίας;
Ενδιαφέρθηκα για τη ζωή της Βασίλισσας Σοφίας γιατί είχα τα δικά μου ερωτηματικά πάνω στο τι ήταν αυτό το πρόσωπο, πώς συμπεριφερόταν, κλπ. Ξεκίνησα την έρευνα μου και από εκεί και πέρα έβγαλα κάποια συμπεράσματα. Την θεωρώ λοιπόν, ένα πρόσωπο που με τις αντιλήψεις της θα μπορούσε να είναι και σύγχρονο, παρότι πέθανε 90 χρόνια πριν, ενώ πρέπει να πάμε και πάνω από 150 χρόνια πίσω για να εντοπίσουμε τη γέννηση της.
Οι απόψεις της για το πράσινο, την οικολογία και την προστασία των ζώων είναι επίκαιρες και στις μέρες μας. Αλλά και με την αντιμετώπιση της ζωής και της ασθένειας, τα νοσοκομεία Παίδων που προσπαθούσε να θεραπεύσει και να βοηθήσει τα ελληνόπουλα. Παρόλο που δεν είχε την καλοσύνη και την πραότητα της βασίλισσας Όλγας η οποία περνούσε δίπλα στον ετοιμοθάνατο και του κρατούσε το χέρι. Η Σοφία ήταν πιο πρακτική και ήθελε να έχει αποτελέσματα. Αυτό όσον αφορά την κοινωνική και φιλανθρωπική δράση της. Από την άλλη, της καταμαρτυρούσαν -και ήθελα να ξεκαθαρίσω- τη στάση της στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, την Γερμανοφιλία της ή όχι, την ύπαρξη ή όχι πολιτικής επιρροής εκ μέρους της, όλα αυτά. Για αυτό ξεκίνησα και καταπιάστηκα για δύο χρόνια με τη ζωή της.
Η πριγκίπισσα Σοφία ποζάρει στο ατελιέ της φωτογράφου Alice Hughes, Λονδίνο 1894
Σοφία και Κωνσταντίνος, 1895 / Φωτογραφία από το βιβλίο “Ελληνική Δυναστεία” / Επιμέλεια: Michel de Grece / Εκδόσεις: Φερενίκη
Η πριγκίπισσα Σοφία μετά τον πόλεμο του 1897 επισκέπτεται νοσοκομείο. Φωτογραφία από το βιβλίο “Ελληνική Δυναστεία” / Επιμέλεια: Michel de Grece / Εκδόσεις: Φερενίκη
Στο ανάκτορο Friedrichshof της μητέρας της για τον φωτογράφο Τ. Η. Voigt του Homburg, 1900 / Φωτογραφία από το βιβλίο “Ελληνική Δυναστεία” / Επιμέλεια: Michel de Grece / Εκδόσεις: Φερενίκη
Aπό τα χρόνια της εξορίας στην Ελβετία. Ο Κωνσταντίνος και η Σοφία σε περίπατο με την άμαξα. Φωτογραφία από το βιβλίο “Ελληνική Δυναστεία” / Επιμέλεια: Michel de Grece / Εκδόσεις: Φερενίκη
-Τον πρώτο καιρό που έφτασε στην Ελλάδα την ενθάρρυνε ευνοϊκά για τη χώρα μας η μητέρα της. Ποιος ο ρόλος της ;
Την επηρέαζε πολύ. Η μητέρα της ήταν Bρετανίδα κόρη της βασίλισσας Βικτωρίας του Ηνωμένου Βασιλείου και στη Γερμανία, που ήταν πιο αυταρχική και μιλιταριστική χώρα με καγκελάριο τον Βίσμαρκ, θεωρούταν η ίδια πιο φιλελεύθερη και πολλοί είχαν εναντιωθεί στις απόψεις της πριγκίπισσας Βικτωρίας. Η Σοφία συμπαραστεκόταν στη μητέρα της γιατί “έτρωγε” πάρα πολλά χαστούκια στο Βερολίνο. Ήταν όμως πολύ συνδεδεμένη με τον σύζυγο της και πατέρα της Σοφίας, Φρειδερίκο. Είχαν ταυτιστεί με μεγάλη αφοσίωση ο ένας στον άλλο. Ήταν το ιδανικό ζευγάρι. Πέθανε πολύ νέος ο Φρειδερίκος, πρόλαβε να ανέβει στο θρόνο της αυτοκρατορίας της Γερμανίας και του βασιλείου της Πρωσίας μόνο για 99 μέρες. Δεν πρόλαβε να κάνει επομένως τίποτα από όσα συμμεριζόταν με τη σύζυγο του ότι θα έπρεπε να κάνουν, τη φιλελευθεροποίηση της Γερμανίας. Ο γιος τους και αδερφός της Σοφίας, Κάιζερ ο Γουλιέλμος ο Δεύτερος, έβαλε στο περιθώριο τη μητέρα του κι αυτό στοίχισε στη Σοφία και στην ίδια τη μητέρα της φυσικά. Η μητέρα της ήταν ένα υπόδειγμα για αυτήν. Η αλληλογραφία που είχαν οι δυο τους, που ένα μέρος της έχει εκδοθεί και κυκλοφορήσει, δείχνει ότι αυτή η γυναίκα παρακολουθούσε όλη τη διαδρομή της Σοφίας στην Ελλάδα και της έδινε συμβουλές. Τις περισσότερες η κόρη τις ακολουθούσε. Άλλες όχι.
-Ο Βασιλιάς Παύλος και η βασίλισσα Ελένη μιλούσαν πολύ λίγο για τη μητέρα τους Σοφία. Γιατί;
Αυτό κι εγώ προσπαθώ να εξηγήσω. Μου το μετέφερε ο πρίγκιπας Μιχαήλ. Χαρακτηριστικά έλεγε ότι ενώ μιλούσαν πολύ για άλλα πρόσωπα της οικογενείας δεν μιλούσαν για τη μητέρα τους. Το έγραψα χωρίς να το εξηγώ αφήνοντας στον αναγνώστη τα συμπεράσματα.
-Μήπως ο αμφιλεγόμενος ρόλος της στον πόλεμο προκάλεσε δυσαρέσκεια στους Έλληνες αλλά και στα παιδιά της;
Δεν θα έδινα αυτήν την ερμηνεία. Η δικιά μου εξήγηση έχει να κάνει με τον χαρακτήρα, την συμπεριφορά, την αυστηρότητα και τις απαιτήσεις που είχε απέναντι στα παιδιά της. Ήταν ο Παύλος με την αδερφή του Ελένη και από κάτω τα παιδιά τους, η Σοφία, η Ειρήνη, ο Κωνσταντίνος και ο Μιχαήλ που ζούσε μαζί τους. Μιλούσαν για πολλά πρόσωπα του παρελθόντος στο οικογενειακό τραπέζι ενώ για τη μητέρα τους μιλούσαν πολύ λίγο.
-Ποιες είναι οι σχέσεις σας με την τέως βασιλική οικογένεια της Ελλάδας;
Θα έλεγα τυπικές. Έχω συναντήσει τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο 4-5 φορές στο Λονδίνο κι εδώ στην Αθήνα, αλλά με τις νεότερες γενιές όπως τον Παύλο, τον Νικόλαο δεν έχω συναναστραφεί. Είμαι περισσότερο ένας μελετητής της ιστορίας όλης της περιόδου και της δυναστείας και αυτό με έφερε πιο κοντά στον πρίγκιπα Μιχαήλ που είναι ιστορικός, συγγραφέας μελετητής κι ερευνητής με πολλές γνώσεις. Αυτό μας συνέδεσε, χωρίς να πω ότι είμαστε φίλοι.
-Ο Κωνσταντίνος, με αυτό το παρουσιαστικό και το status της θέσης του έλκυε πολλές γυναίκες. Είχε κι ερωμένες;
Ναι, αυτό είναι γεγονός. Ο Κωνσταντίνος και η Σοφία ερωτεύτηκαν ο ένας τον άλλον. Γνωρίστηκαν στο Λονδίνο όταν αυτή ήταν 17 κι αυτός 19. Αυτή έτρεφε, αυτό που αποδείχτηκε ψευδαίσθηση, ότι αυτός κι αυτή θα γίνουν ζευγάρι πιστό, σαν τη μητέρα με τον πατέρα της. Να αγωνιστούν από κοινού για την ευημερία της χώρας μας. Στην πορεία όμως ο Κωνσταντίνος άρχισε να φλερτάρει λίγο μετά τον θάνατο της πεθεράς του, που τον λάτρευε. Αυτό πλήγωνε πάρα πολύ την Σοφία.
-Τελικά την αποδέχτηκαν οι Έλληνες;
Η βασίλισσα Σοφία δεν είναι ένα πρόσωπο που μπορεί να αγαπήσουν και να λατρέψουν οι Έλληνες. Είναι ένα πρόσωπο που μπορεί να εκτιμήσει κάποιος τα θετικά του ή να ενοχληθεί από τα αρνητικά του. Δεν είναι ένα πρόσωπο που μπορεί να παθιαστείς για αυτό. Εκείνο όμως, που σίγουρα έχει παρεξηγηθεί είναι η στάση της στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχει πέσει θύμα προπαγάνδας, που σε περιόδους πολέμου οργιάζει. Κυρίως οι Γάλλοι, που από τη μέρα που παντρεύτηκε ο Κωνσταντίνος με τη Σοφία, άρχισαν υπονοούμενα δηλώνοντας ενοχλημένοι που μια Πρωσίδα, εχθρός της Γαλλίας, θα ανέβει μια μέρα στον θρόνο της Ελλάδας. Ισχυρίστηκαν ανάμεσα σε άλλα, ότι πλήγωσε με μαχαίρι τον Κωνσταντίνο σε πολιτική φιλονικία για το αν θα έπρεπε να πάρουν το μέρος της Ιεράς ή αλλιώς Μεγάλης Συμμαχίας ή της Αντάντ (σ.σ. “Entente Cordiale”: της συμμαχίας μεταξύ Γάλλων και Άγγλων μετά από 8 αιώνες ανταγωνισμού). Ακόμα και ο Γιώργος Μελάς, αδελφός του Παύλου, που είχε υπηρετήσει στα ανάκτορα αλλά ήταν πολύ Βενιζελικός σε βιβλίο-λίβελλο εναντίον της Σοφίας και του Κωνσταντίνου που κυκλοφόρησε το 1920, αυτόν τον τραυματισμό του Κωνσταντίνου από τη Σοφία τον θεωρεί αστείο. Αυτή ήταν μικροκαμωμένη και ο Κωνσταντίνος πριν αρρωστήσει ήταν ψηλός και ρωμαλέος, πώς να καταφέρει να τον τραυματίσει;
*Tο βιβλίο του Νίκου Παπακωνσταντίνου “Βασίλισσα Σοφία των Ελλήνων” κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Φερενίκη
