Πώς οι ΗΠΑ χειραγώγησαν τον Πλαστήρα και έβαλαν τις βάσεις για μια πανίσχυρη κυβέρνηση Παπάγου
Είναι κάποιες φορές που η ιστορία θυμίζει ιλαροτραγωδία κακής ποιότητας. Στην Ελλάδα αυτό έχει συμβεί αρκετές φορές. Μια χαρακτηριστική περίπτωση είναι η τελευταία κυβέρνηση στην οποία ηγήθηκε ο Νικόλαος Πλαστήρας, όταν ο «Μαύρος Καβαλάρης» χειραγωγήθηκε από τη CIA για να αλλάξει το εκλογικό σύστημα. Η μυστική υπηρεσία των ΗΠΑ εκμεταλλεύτηκε μια αδυναμία του Πλαστήρα και με τη βοήθεια μιας… καφετζούς πέτυχε τον στόχο της.
Το ιστορικό πλαίσιο
Στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951, οι οποίες διεξήχθησαν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής, ο Στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος ως επικεφαλής του νεοσύστατου Ελληνικού Συναγερμού, επικράτησε με 36,54% αλλά δεν πέτυχε αυτοδυναμία. Δεύτερο κόμμα αναδείχθηκε η ΕΠΕΚ του Πλαστήρα. Ο Πλαστήρας τήρησε τη συμφωνία με τον Κόμμα των Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου και συγκρότησαν κυβέρνηση συνασπισμού με 131 από τις 258 έδρες.
Η κυβερνητική συμβίωση αποδείχθηκε ιδιαίτερα προβληματική με τους εξωγενείς παράγοντες να παίζουν σημαντικό ρόλο. Η ανάμειξη και οι πιέσεις από ΗΠΑ και Ανάκτορα ήταν μόνιμο φαινόμενο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο διορισμός στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, του ναυάρχου Αλέξανδρου Σακελλαρίου, ο οποίος έγινε κατόπιν πιέσεων από τον Αμερικανό πρεσβευτή Τζον Πιουριφόυ και του Παλατιού. Ο Πλαστήρας δεν ενέκρινε τον Σακελλαρίου αλλά αναγκάστηκε να τον αποδεχτεί. Αυτό βέβαια που οδήγησε σε ρήξη τους κυβερνητικούς εταιίρους ήταν η η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των συγκατηγορουμένων του, παρά τις αντίθετες διαβεβαιώσεις του Πλαστήρα.
«Ο Πρωθυπουργός επίστευε βαθύτατα στον πνευματισμό»
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και τα Ανάκτορα επιζητούσαν μια ισχυρή κυβέρνηση της οποίας θα ηγούταν ο Παπάγος. Έπρεπε λοιπόν να πείσουν τον Πλαστήρα να αποδεχθεί την αλλαγή του εκλογικού συστήματος σε πλειοψηφικό. Με αυτό τον τρόπο ο Ελληνικός Συναγερμός του Παπάγου θα σχημάτιζε αυτοδύναμη κυβέρνηση και τα μικρότερα κόμματα θα έμεναν εκτός Κοινοβουλίου.
Για να πετύχει τον στόχο της η CIA εκμεταλλεύτηκε μια αδυναμία του Πλαστήρα. Με την υγεία του να είναι ήδη ιδιαίτερα κλονισμένη ο «Μαύρος Καβαλάρης» επηρεαζόταν όσο ποτέ άλλοτε από μια καφετζού την οποία συμβουλευόταν και για τα πλέον σοβαρά θέματα. Την προσέγγισαν και με το κατάλληλο αντίτιμο η καφετζού είπε στον Πλαστήρα ότι η αλλαγή του εκλογικού νόμου και οι επόμενες εκλογές θα του φέρουν μια μεγάλη νίκη.
Χαρακτηριστική είναι η αφήγηση του στενού συνεργάτη του Παπάγου, Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη (αργότερα πρωθυπουργός στην κυβέρνηση της «Δημοκρατίας» του Παπαδόπουλου). Στο βιβλίο του «Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδας 1944-1975» (Εκδόσεις Πάπυρος) αναφέρει για το πώς πείστηκε ο Πλαστήρας:
«Ο Ν. Πλαστήρας κατά την κρίσιμη ώρα, κατά την οποία θα απεφασίζετο με ποιο σύστημα θα διεξήγοντο οι εκλογές, είχε πεισθεί ότι, έστω και αν τα δύο κόμματα, η ΕΠΕΚ και οι Φιλελεύθεροι, δεν συνειργάζοντο, τον συνέφερε το πλειοψηφικό. Αντιθέτως, όλοι οι κυβερνητικοί παράγοντες επίστευαν ότι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπισθεί το εμφανές λαϊκό ρεύμα υπέρ τού Ελληνικού Συναγερμού ήταν η αναλογική.
Τότε παρενέβη ο Πιουριφόι από τα παρασκήνια. Ο Αμερικανός πρέσβης εγνώριζε ότι ο Πλαστήρας είχε εκφρασθεί υπέρ μιας προσωπικής εκλογικής αναμετρήσεως μεταξύ αυτού και του Παπάγου.
Εγνώριζε επίσης ότι ο Πρωθυπουργός επίστευε βαθύτατα στον πνευματισμό και, κατά την αφήγηση του Βενιζέλου στον συγγραφέα και στον Κύρο Κύρου, ο Στρατηγός χρησιμοποιούσε ως διάμεσον έναν πολιτικό φίλο του. Ο Πιουριφόι εχρησιμοποίησε με τον κατάλληλο τρόπο γνωστή Αθηναία «καφετζού», την οποία ιδιαιτέρως ενεπιστεύετο ο πρωθυπουργός. Εκείνη ανέλαβε να πείσει τον Στρατηγό ότι το πλειοψηφικό θα απέβαινε προς όφελός του και ότι αν επροκαλείτο από τον Παπάγο έπρεπε, χωρίς επιφύλαξη, να αποδεχθεί την πρόκληση.
Ο Πιουριφόι (φωτό) μου ετηλεφώνησε: “Πέστε στον Παπάγο να προκαλέσει τον Πλαστήρα στη Βουλή για το πλειοψηφικό”. Του επέστησα την προσοχή ότι ο Παπάγος δεν είχε κοινοβουλευτική εμπειρία και, αν τα πράγματα δεν εξελίσσοντο όπως τα προέβλεπε, η κατάσταση θα περιεπλέκετο. Επέμενε. Όχι χωρίς δισταγμούς, υπέδειξα στον Στρατάρχη να το πράξει, χωρίς βεβαίως να αναφερθώ στις μεταφυσικές ευαισθησίες του Πλαστήρα και σε όσα από το παρασκήνιο είχε ετοιμάσει ο Πιουριφόι με τη συνεργασία της καφετζούς.
Ο Παπάγος, μετά από πολλή σκέψη, θα ανεβεί στο βήμα και θα πει στον Πρωθυπουργό:
“Ως στρατιωτικοί, καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον καλύτερα. Γιατί να χάνουμε καιρό; Ας ψηφίσουμε το πλειοψηφικό. Και αν οι Έλληνες προτιμήσουν εσένα, εγώ θα σε αποδεχθώ. Αν ψηφίσουν εμένα, είμαι βέβαιος ότι το ίδιο θα κάνεις και συ. Απλά πράγματα”.
Ο Ν. Πλαστήρας, προς γενική κατάπληξη της Βουλής, απάντησε μονολεκτικά: “Δέχομαι”.
Η Κυβέρνηση και οι βουλευταί αιφνιδιάσθησαν. Ο Στ. Στεφανόπουλος, ο Π. Κανελλόπουλος και εγώ σπεύσαμε στο γραφείο του Υπουργού των Εσωτερικών, στην οδό Ρηγίλλης για τα τυπικά. Έτσι τον Σεπτέμβριο η Βουλή επανέφερε το πλειοψηφικό».
Για το ίδιο θέμα ο δημοσιογράφος και ιστορικός Σπύρος Λιναρδάτος έγραψε για το πώς κινήθηκαν άνθρωποι από το περιβάλλον του Πλαστήρα: « Εκμεταλλευόμενοι μάλιστα την απλοϊκή πίστη του στα πνεύματα και στη νοομαντεία που έχει δυναμώσει με την αρρώστια του, τον οδηγούν σε δήθεν καφετζούδες και μέντιουμ, που τον διαβεβαιώνουν για τη σίγουρη νίκη του σε περίπτωση εκλογών με πλειοψηφικό».
Σύμφωνα με κάποιες πηγές η καφετζού που επηρεάασε τον Πλαστήρα ήταν η «κυρά Βάσω» η ο οποία είχε για βοηθό «το Μαρικάκι το κουτσό», μια κοπέλα σε αναπηρία στον ένα πόδι.
Όπως τα είχαν… προβλέψει
Το νέο εκλογικό σύστημα εγκρίθηκε από τη Βουλή. Ο Πλαστήρας στις 10 Μαρτίου 1952 υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και ημιπληγία, που τον ανάγκασε να αποσυρθεί προσωρινά από την Πρωθυπουργία, ενώ τη θέση του κατέλαβε ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Βενιζέλος. Ανέκαμψε αλλά ουσιαστικά είχε χάσει τον έλεγχο. Η κυβέρνηση του παραιτήθηκε και στις 16 Νοεμβρίου 1952 έγιναν εκλογές με πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα. Ο Ελληνικός Συναγερμός του Παπάγου (αριστερα στη φωτό, δεξιά ο Πλαστήρας) με 49,22% εξασφάλισε 247 από τις 300 (πλεον) έδρες και πέτυχε μια από τις μεγαλύτερες πλειοψηφίες στην κοινοβουλευτική ιστορία της χώρας μας. Ο συνασπισμός ΕΠΕΚ-ΚΦ συγκέντρωσε το 34,22% των ψήφων αλλά λόγω του συστήματος πήρε μόλις 47 έδρες. Εκτός Βουλής έμεινε η ΕΔΑ με 9,55%.
Οι ΗΠΑ και τα Ανάκτορα είχε πετύχει, με τη βοήθεια και μιας καφετζούς, τον στόχο τους. Ο Νικόλαος Πλαστήρας πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιουλίου 1953 σε ηλικία 70 ετών.
