Οι κρυμμένες υπεραξίες προσελκύουν κεφάλαια για την αξιοποίηση των στοών που γνώρισαν στο παρελθόν στιγμές μεγάλης δόξας και έσφυζαν από κόσμο και κίνηση, λειτουργώντας ως ιδιότυπα εμπορικά κέντρα αλλά πολλές οδηγήθηκαν σε παρακμή.
Όταν δεν είχαν εφευρεθεί τα malls, στα βουλεβάρτα της Αθήνας, όπως στην Πανεπιστημίου, στη Σταδίου, στην Ακαδημίας, στην Πατησίων, αλλά και στους δρόμους γύρω από την πλατεία της Ομόνοιας, περίπου 40 εμπορικές στοές, συνολικής επιφάνειας άνω των 65.000 τ.μ., λειτουργούσαν ως ιδιότυπα εμπορικά κέντρα.
Η ιδιοκτησία και η κρίση
Παρότι γνώρισαν στο παρελθόν στιγμές μεγάλης δόξας και έσφιζαν από κόσμο και κίνηση, η αδυναμία να ακροαστούν τον σφυγμό της εξέλιξης, η πολυιδιοκτησία και – εν τέλει – η οικονομική κρίση οδήγησαν πολλές από τις εμπορικές στοές σε παρακμή, αναφέρουν στελέχη της αγοράς συμβούλων ακινήτων.
Γλίτωσαν κάποιες που ανακαινίστηκαν (π.χ. Στοά Σπυρομήλιου – City Link, Στοά Κοραή και Στοά Εμπόρων). Καθώς φαίνεται, όμως, η επενδυτική κοινότητα ανακαλύπτει εκ νέου τις αθηναϊκές στοές, αναζητώντας κρυμμένες υπεραξίες.
Η ιστορία
Η πρώτη εσωτερική στοά στην Αθήνα στα γαλλικά πρότυπα κατασκευάστηκε προς τα τέλη του 19ου αιώνα στην οδό Ερμού. Πρόκειται για τη στοά στον αριθμό 54 του κατ’ εξοχήν εμπορικού δρόμου της πρωτεύουσας ήδη από τα χρόνια του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Η Καπνικαρέας
Στο σημείο αυτό, απέναντι από την εκκλησία της Παναγίας Καπνικαρέας, μετά την κατεδάφιση της οικίας Κόνιαρη, οικοδομείται το 1883 ένα τετραώροφο νεοκλασικό μέγαρο για λογαριασμό του μεγαλεμπόρου Βασίλειου Μελά.
Στο ισόγειο δημιουργήθηκε και η πρώτη εμπορική στοά των Αθηνών στο πρότυπο των ευρωπαϊκών galleries, η οποία ονομάστηκε Στοά Κόνιαρη-Μελά. Σήμερα, τόσο στο κτίριο όσο και στη στοά στεγάζεται το εμπορικό κατάστημα της σουηδικής αλυσίδας ένδυσης Η&Μ.
Δύο χρόνια μετά, το 1885, ακριβώς δίπλα (Ερμού 56) κατεδαφίζεται και η οικία Πύρρου, όπου κατασκευάζεται τριώροφο νεοκλασικό μέγαρο με αντίστοιχη στοά. Ετσι η Στοά Πύρρου ήταν η δεύτερη της ελληνικής πρωτεύουσας «μετά της υαλοσκεπούς διόδου». Μέχρι σήμερα συνδέει την οδό Ερμού με την οδό Αθηναΐδος.
Μέγαρο «Πρωΐας»
Από τις πιο δημοφιλείς στοές της πόλης, η Στοά Πεσμαζόγλου, απέναντι από την Εθνική Βιβλιοθήκη, ενώνει την Πανεπιστημίου με την οδό Σταδίου. Κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1890 από τον αρχιτέκτονα Πάνο Καραθανασόπουλο και στεγάστηκε εκεί από το 1906 η εφημερίδα «Πρωΐα» και γι’ αυτό το κτίριο μένει στη μνήμη για την τότε εποχή ως Μέγαρο «Πρωΐας».
Ακολουθεί η Στοά Ορφέως ή κοινώς Στοά Αρσακείου, σχεδιασμένη από τον Ερνέστο Τσίλλερ το 1907, επίσης στα ευρωπαϊκά πρότυπα των galleries.
Το 1920-1930 οικοδομείται η Στοά Πραξιτέλους στη οδό Κολοκοτρώνη βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Βασίλειου Κουρεμένου. Από το 2010 η Στοά Πραξιτέλους, πλήρως ανακαινισμένη, λειτουργεί ως χώρος μπαρ.
Η Ρωσική Εκκλησία του 11ου αιώνα
Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 ξεκινά τη λειτουργία της η Στοά Φέξη, μία από τις ιστορικές εμπορικές στοές της Αθήνας, με εξόδους στους κάθετους δρόμους της Πατησίων, της Γλάδστωνος και της Βερανζέρου.
Απέναντι από τη Ρωσική Εκκλησία του 11ου αιώνα, η Στοά Ράλλη δημιουργήθηκε το 1925 με την ανέγερση του κτιρίου το οποίο θα στέγαζε τους εύπορους πρόσφυγες που έφτασαν στην Αθήνα από τη Μικρά Ασία.
Επί της Πανεπιστημίου, στον αριθμό 41, η Στοά Νικολούδη, ένα από τα σημαντικότερα έργα του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Νικολούδη, σχεδιάστηκε με βάση αντίστοιχες εμπορικές στοές του Λονδίνου (arcades) και πήρε την τελική της μορφή το 1936. Εκεί στεγάστηκαν φημισμένα καταστήματα της εποχής, όπως το βιβλιοπωλείο Εστία και το καφενείο του Λουμίδη.
Αργότερα, τη δεκαετία του ‘80, με την ανέγερση του διπλανού κτιρίου της τράπεζας Alpha Bank, η στοά όπως και το μέγαρο περνούν σε μεγάλο ποσοστό στην ιδιοκτησία της τράπεζας.
Σοβαρές ζημιές
Τα επεισόδια και οι συγκρούσεις που σημειώθηκαν στο κέντρο της Αθήνας το 2012 προκαλούν σοβαρές ζημιές καταστρέφοντας το εσωτερικό της στοάς και των καταστημάτων.
Τη χρηματοδότηση της μελέτης αποκατάστασης αναλαμβάνει ξανά η Alpha Bank. Τα περισσότερα από τα 14 καταστήματα της στοάς άνοιξαν κατά τη διάρκεια του 2016, ενώ ορισμένα βρίσκονται εκεί επί δεκαετίες.
Στεγάζοντας σήμερα δύο ακραίες εποχές, τη στιβαρή αισθητική του Μεσοπολέμου και την τόλμη του 21ου αιώνα, η Στοά Σπύρου Μήλιου, στην οδό Βουκουρεστίου 5-7, κατασκευάστηκε στα τέλη δεκαετίας του ‘30 εκεί όπου βρίσκονταν από τα χρόνια του Οθωνα οι βασιλικοί στάβλοι.
Ας σημειωθεί ότι η στοά, που συγκεντρώνει χώρους εστίασης υψηλής γαστρονομίας, γνωστή πια ως City Link, χάρη στην επιγραφή της επικράτησε να λέγεται Σπυρομήλιου, σε μία λέξη.
Με έτος κατασκευής το 1954, η Στοά Ναυτεμπορικής στην οδό Δραγατσανίου 8 διαγράφει μια διαδρομή σχήματος μη κάθετου «Π» για να καταλήξει πάλι στην οδό Δραγατσανίου, ενώ ακριβώς ίδια διάταξη έχει και η Στοά Ανατολής, στην οδό Αριστείδου 8-10, με τον ίδιο χρόνο κατασκευής.
Μία από τις ελάχιστες στοές που έχουν ανακαινιστεί πλήρως είναι και η Στοά Εμπόρων, στην οδό Βουλής 8-10, η οποία κατασκευάστηκε το 1953. Εχει έξοδο που οδηγεί στην οδό Λέκκα 5 μέσω μιας μαρμάρινης σκάλας.
Η Στοά Χόλιγουντ
Γνωστή και ως Στοά του Χόλιγουντ ή 7ης Τέχνης, καθώς εκεί στεγάζονταν σχεδόν όλα τα γραφεία παραγωγής και διανομής ταινιών της Αθήνας, η Στοά Πανταζόπουλου (Ακαδημίας 98-100) κατασκευάστηκε το 1958. Με την κρίση του ελληνικού κινηματογράφου σταδιακά ερήμωσε.
Το γνωστό ουζερί του Απότσου που στεγάστηκε μέσα στη στοά στην Πανεπιστημίου 10 την έκανε γνωστή με το όνομα αυτό. Σήμερα είναι πλήρως ανακαινισμένη.
Τα πρώτα τζιν
Οι Στοές Ορφανίδου (Σταδίου 39), Λυκούργου (Λυκούργου 16), Ομόνοιας (Πειραιώς 4), Σταδίου 33, Πανεπιστημίου 56, Σαντίκου (Πατησίων 20), Σαρόγλειου (Σταδίου 65), Οπερας (Ακαδημίας 57), Πανεπιστημίου 64 και Λεμού (Σταδίου 10) κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1960, ενώ η Στοά Μπολάνη (Βουλής 7) και η Στοά Ιπποκράτους (Ιπποκράτους 13) τη δεκαετία του 1970.
Η Στοά Ορφανίδου
Στη Στοά Ορφανίδου, όπου σήμερα μπορεί κάποιος να βρει συλλεκτικά νομίσματα, γραμματόσημα και γκραβούρες, είχε ανοίξει το 1960 το κατάστημα που έφερε τα πρώτα τζιν στην Αθήνα, με τον κόσμο να συνωστίζεται για να τα αποκτήσει. Λειτουργεί μέχρι σήμερα.
Εάν εξαιρέσουμε τη Στοά Βιβλίου με έτος ίδρυσης το 1996, που ήταν προέκταση της Στοάς Αρσακείου, παίρνοντας τη θέση όπου βρισκόταν το θέατρο Ορφέας, η τελευταία κατασκευή εμπορικής στοάς ήταν η Στοά Atrium στη Χαριλάου Τρικούπη 6-10 το 1983. Πρόκειται για μια υβριδική κατασκευή μεταξύ εμπορικού κέντρου και στοάς.
