Περίπου μια ώρα έξω από την Αθήνα, στο 57ο χιλιόμετρο της Αθηνών – Σουνίου, βρίσκεται ένας ναός αφιερωμένος στην Παναγία που όμοιός του δεν υπάρχει.
Πρόκειται για το ξωκκλήσι της Παναγίας Καταφυγιώτισσας, στον Όρμο Καταφυγή, στην Παλαιά Φώκαια Αττικής, αμέσως μετά το Θυμάρι, που φέτος συμπληρώνει είκοσι χρόνια από τη δημιουργία του. Ένας μικρός, σεμνός ναός, που στο εσωτερικό του κρύβει όμως ένα μεγάλο, πολύ μεγάλο «μυστικό»: Πρόκειται για την κατάθεση ψυχής και πίστης του σπουδαίου ζωγράφου Δημήτρη Μυταρά, ο οποίος διέμενε στην περιοχή και είχε ζητήσει να ζωγραφίσει το εκκλησάκι. Ο Μυταράς, παρότι 70 ετών, εργάστηκε ακατάπαυστα επί εννέα μήνες και παρέδωσε το έργο στην κοινότητα της περιοχής. Καθώς όμως ο Μυταράς δεν ακολούθησε το αυστηρό, βυζαντινό τυπικό, επικρίθηκε σφόδρα και εν τέλει, εδώ και δυο χρόνια ουσιαστικά απαγορεύτηκε από τη Μητρόπολη Μεσογαίας, όπως λένε οι κάτοικοι της περιοχής, να τελείται κάθε τύπου μυστήριο στο εσωτερικό του. Για σήμερα, όμως, ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, θα είναι ανοιχτός στους επισκέπτες που θέλουν να δουν έναν μοναδικό ναό αφιερωμένο στην Παναγία.
«Η Παναγία η Καταφυγιώτισσα είναι ένα μικρό εκκλησάκι χτισμένο σε ιδιόκτητο χώρο, ο οποίος παραχωρήθηκε από την κοινότητα της Παλαιάς Φώκαιας στον Εξωραϊστικό Σύλλογο, με σκοπό να αναγερθεί ναός. Ο καλλιτέχνης, ο Δημήτρης ο Μυταράς εκείνη την εποχή, καθώς είχε σπίτι στον οικισμό, ζήτησε να το ζωγραφίσει, να το φιλοτεχνήσει. Είχε πει τότε ότι “αγιογράφος δεν είμαι αλλά δεν θα κάνω κάτι βλάστημο”» λέει ο Χρήστος Καλούμενος, πρόεδρος του Εξωραϊστικού Συλλόγου «Ο Ποσειδώνας», με έδρα τον Όρμο Καταφυγή της Παλαιάς Φώκαιας.
Ο τότε πρόεδρος του Συλλόγου παρέδωσε τα κλειδιά στον Μυταρά και τότε εκείνος έπιασε πινέλα και… δουλειά. Μετά από διάστημα εννέα μηνών ολοκλήρωσε το έργο του. Δεν είχε ζητήσει χρήματα ούτε για τα υλικά που χρησιμοποίησε, ούτε για τις εργατοώρες που επένδυσε, έχοντας συμπληρώσει τότε, υπενθυμίζεται, τα 70 χρόνια ζωής. Ο ναός παρουσιάστηκε τον Δεκέμβρη του 2004.
«Σίγουρα κανείς δεν αντιλαμβανόταν ότι θα φτιαχτεί αυτό που βλέπουμε σήμερα. Καλώς ή κακώς το εκκλησάκι δεν μπορεί να αλλάξει μορφή. Ο καλλιτέχνης απεβίωσε, ήταν ακαδημαϊκός και έχει καταθέσει εδώ τη ζωή του και τη ψυχή του. Πάντα έλεγε ότι “ήταν μια προσευχή που χρωστούσα να κάνω”. Δεν πήρε ούτε τα υλικά του ο Μυταράς, όχι το κόστος εργασίας που ήταν περίπου 8 ή 9 μήνες. Πολλοί λένε ότι αν αυτό το έργο το είχε πάει σε κάποια γκαλερί θα είχε πάρει κάποια χρήματα» προσθέτει ο πρόεδρος του Συλλόγου.
Γιατί δεν λειτουργεί σήμερα ο ναός – Η «απαγόρευση» της Μητρόπολης
Σύμφωνα με τους κατοίκους της περιοχής, αντιπροσωπεία της Μητρόπολης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής είχε δει τον ναό το 2006 και ουδόλως είχε… εντυπωσιαστεί. Η Μητρόπολη τότε έδωσε συγκεκριμένες οδηγίες προκειμένου να επιτρέψει να τελούνται κάποια μυστήρια. Μεταξύ άλλων, ζήτησε να αφαιρεθεί μια σήμανση με τη φωτογραφία του Μυταρά να ζωγραφίζει το εσωτερικό του ναού που περιείχε τη φράση του: «Είναι μια προσευχή που πάντοτε χρωστούσα, αν υπάρχει Θεός είναι εδώ μέσα».
Εκκλησιαστικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν, χρόνια αργότερα, ότι άνθρωποι της Μητρόπολης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής χαρακτήρισαν ως «τερατογραφήματα» τα έργα του Μυταρά. Ο Μητροπολίτης ωστόσο αρνήθηκε ότι είχε ειπωθεί κάτι τέτοιο, ενώ ερωτηθείς για την «απαγόρευση» τόνισε ότι ουσιαστικά δεν είχε δοθεί ποτέ άδεια, απλά μια παραχώρηση, και πως «δεν είναι κατάλληλος για θεία λειτουργία ο ναός όπως έχει γίνει με την επιζωγράφιση που έχει».
Ένας αλλιώτικος ναός αφιερωμένος στην Παναγία – «Απαγορεύεται» κάθε μυστήριο και λειτουργία from Orange Press Agency on Vimeo.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συλλόγου «Ο Ποσειδώνας», εδώ και δυο χρόνια «δεν γίνονται ούτε μυστήρια, ούτε λειτουργία κατ’ εντολή του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Νικολάου. Αν και το ζητήσαμε εμείς, με την αγκαλιά και την αγάπη που δίνει η εκκλησία. Μη ξεχνάμε ότι είμαστε 280 σπίτια εδώ και πως πολύς κόσμος ήθελε να κάνει τους γάμους, τα μυστήρια των παιδιών του, των εγγονών του. Τώρα τους λέμε ότι δεν γίνεται τίποτα».
Ο Εξωραϊστικός Σύλλογος της περιοχής βρίσκεται πάντως σε επικοινωνία με το υπουργείο Πολιτισμού, προκειμένου να αναζητηθούν λύσεις για τον ναό, καθώς η επαφή του με το θαλασσινό νερό, δηλαδή την αλμύρα και την υγρασία, εγκυμονεί τον κίνδυνο να χαθούν για πάντα τα έργα του Μυταρά.
Πότε μπορεί να δει κάποιος τον ναό
Ο ναός, όπως λέει ο Χρήστος Καλούμενος, «δεν μένει ανοιχτός καθώς έχουν γίνει βανδαλισμοί και το προσέχουμε. Κάποιες μέρες όπως την παραμονή και ανήμερα της Παναγίας ανοίγουμε, έχουμε και το καντηλάκι και την εικόνα της Παναγίας στολισμένη, αντίστοιχα και το Πάσχα. Όμως καθώς δεν υπάρχει άδεια από τον Μητροπολίτη δεν κάνουμε λειτουργίες».
Άλλος κάτοικος της περιοχής που ήταν εκείνη την ώρα στο σημείο είπε ότι «αυτό που έχει σημασία είναι η πίστη μέσα μας. Σημασία έχει αυτό που συμβολίζει αυτό το εκκλησάκι, δηλαδή την αγνή πίστη ενός ανθρώπου, ενός μεγάλου καλλιτέχνη, προς τον Θεό, με τον δικό του, μοναδικό τρόπο».
