London School of Economics – Οι Έλληνες του LSE: Πρωθυπουργοί, μεγάλοι επιχειρηματίες και διανοούμενοι

Περισσότερο και από τη δύναμη της γνώσης, πιθανότατα, είναι η γνώση της δύναμης που ενώνει μεταξύ τους, κατά κανόνα με ισόβιους δεσμούς, τους ανθρώπους του London School of Economics (LSE). Διότι το LSE αποτελεί μια εντελώς ιδιότυπη περίπτωση μεταξύ των κορυφαίων πανεπιστημίων του κόσμου, μια κατηγορία αριστείας στην οποία δικαιωματικά κατατάσσεται.

Από τη μια πλευρά το LSE ταυτίζεται διαχρονικά με την επιστημονική πρωτοπορία, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί ως μια κιβωτός παιδείας που έχει ρίξει άγκυρα πίσω στον χρόνο, με εμμονική σχεδόν πίστη στις αρχές του Διαφωτισμού και την επιδίωξη της ολοκληρωμένης ανθρωπιστικής βελτίωσης μέσω των πνευματικών κατακτήσεων. Το χαρακτηριστικό, όμως, που κάνει το LSE να ξεχωρίζει είναι κυρίως ότι αναπαράγει και δυναμώνει διαρκώς αυτό που σήμερα βαφτίζεται «networking», στην πραγματικότητα όμως είναι η αίσθηση του ανήκειν, η ένταξη και η διά βίου συμμετοχή σε μια κοινότητα κλειστή και την ίδια στιγμή οικουμενική.

Αυτή είναι η κοινότητα όσων καθ’ οιονδήποτε τρόπο εμπλέκονται με το London School of Economics, πέρα από πτυχία, μεταπτυχιακούς τίτλους και PhD, διδακτορικές έδρες ή οτιδήποτε συναφές και τυπικό. Στο LSE ομολογουμένως και για μια σειρά από λόγους, μορφωτικούς και υλικούς, δεν είναι διόλου εύκολο να γίνει δεκτός και να φοιτήσει οποιοσδήποτε. Εάν όμως περάσει την πύλη του campus, κατ’ ουσίαν δεν φεύγει, δεν αποκόπτεται ποτέ. Αλλωστε, είναι χαρακτηριστικό ότι τα εγγεγραμμένα μέλη του Ελληνικού Συλλόγου Αποφοίτων LSE ξεπερνούν τα 4.000 από το 1980 έως σήμερα.

Σπουδές και αμοιβές

Ενα πανεπιστήμιο σχετικά νέο (ιδρύθηκε «μόλις» το 1895, ενώ, π.χ., της Οξφόρδης τον 11ο αιώνα), σχετικά μικρό – εφόσον δεν διαθέτει βασικές σχολές όπως Ιατρική, Αρχιτεκτονική, Πολυτεχνείο, ούτε καν Πληροφορική, το LSE έχει παρ’ όλα αυτά οδηγήσει περίπου 20 δικούς του επιστήμονες στο βραβείο Νόμπελ. Μάλιστα, το τελευταίο Νόμπελ για τα επιτεύγματά τους στην επιστήμη της Οικονομίας απονεμήθηκε από κοινού σε δύο στελέχη του LSE, τον Ντάρον Ατζέμογλου και τον Τζέιμς Ρόμπινσον.

Επίσης, πάνω από 40 πολιτικοί ηγέτες, από τον Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι (JFK) έως την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τον Κώστα Σημίτη και τον Γιώργο Α. Παπανδρέου υπήρξαν φοιτητές του LSE. Κι από τον περιβόητο μεγαλοεπενδυτή Τζορτζ Σόρος έως τον αρχέτυπο ροκ σταρ Μικ Τζάγκερ (έστω κι αν εγκατέλειψε πρόωρα τις σπουδές του για να γίνει frontman των Rolling Stones), πάνω από 240.000 άνθρωποι, από 146 χώρες του πλανήτη, έχουν γίνει κατά καιρούς κοινωνοί της ιδιαίτερης προσέγγισης του LSE στην Aνώτατη Eκπαίδευση.

Το LSE δικαιολογημένα υπερηφανεύεται ότι οι πτυχιούχοι του, σε ποσοστό 93%, εντός 15 μηνών από την τελετή αποφοίτησής τους είτε γίνονται δεκτοί αμέσως για μεταπτυχιακές σπουδές είτε βρίσκουν απευθείας επαγγελματική απασχόληση. Και δη με ετήσιες απολαβές 43.000 ευρώ κατά μέσον όρο.

Το LSE δηλώνει, ασφαλώς, εξίσου περήφανο για την εξαιρετικά αποτελεσματική και πολυδιάσταστη «δικτύωση» που, σαν ένα προνόμιο-bonus μαζί με την αποφοίτησή τους, αποκομίζουν αυτομάτως οι σπουδαστές. Η δικτύωση αυτή, πολύτιμη και περιζήτητη, επιτυγχάνεται ακριβώς μέσα από τις δεκάδες εθνικές ενώσεις των αποφοίτων του ανά την υφήλιο. Μεταξύ αυτών, η ελληνική κοινότητα του LSE, ένας κύκλος ατόμων με συμπυκνωμένη δύναμη επιρροής, απείρως πολλαπλάσια του αριθμητικού μεγέθους του, που βοηθά στην κατανόηση του γενικότερου «φαινομένου London School of Economics».

Οι εξέχοντες Ελληνες

Ενας πρόχειρος βραχύς κατάλογος με μερικούς από τους πλέον επιφανείς Ελληνες αποφοίτους του London School of Economics θα περιελάμβανε τους δύο πρώην πρωθυπουργούς Κώστα Σημίτη και Γιώργο Παπανδρέου, τουλάχιστον έναν εν ενεργεία υπουργό, τον Νίκο Δένδια, καθώς και τους πάλαι ποτέ «τσάρους» της Οικονομίας Γιώργο Αλογοσκούφη και Γιώργο Παπακωνσταντίνου.

Και, οπωσδήποτε, ορισμένες από τις πλέον εμβληματικές προσωπικότητες του επιχειρείν, όπως η Μαριάννα Λάτση και ο Σπύρος Λάτσης, ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, ο Αθανάσιος Λασκαρίδης, ο Τέλης Μυστακίδης, και πάρα πολλούς ακόμη επιτυχημένους επαγγελματικά Ελληνες.

Αν, δε, συμπεριληφθούν στην ίδια περίοπτη κατηγορία οι Ελληνοκύπριοι Στέλιος Χατζηιωάννου και Χριστόφορος Πισσαρίδης, βραβευμένος με Νόμπελ καθηγητής Οικονομικών, τότε ήδη το άτυπο Top-15 ή οτιδήποτε παρόμοιο αποδεικνύεται υπερβολικά στενό και περιορισμένο, ακόμη και για μια ενδεικτική καταγραφή όσων Ελλήνων και Κυπρίων πέρασαν κατά καιρούς από τα έδρανα του LSE για να διαπρέψουν εφεξής στον τομέα όπου ο καθένας επέλεξε να δραστηριοποιηθεί.

Για παράδειγμα, αν περιοριστεί κανείς σε στελέχη και συνεργάτες της τρέχουσας κυβέρνησης, ο υφυπουργός Ερευνας και Τεχνολογίας Χρίστος Δήμας είναι απόφοιτος του LSE. Το ίδιο και ο καθηγητής Ανδρέας (Αντρίκος) Α. Παπανδρέου, ο νεαρός βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Μανώλης Χριστοδουλάκης, καθώς και δημοσιογράφοι, υψηλόβαθμα στελέχη δημόσιων οργανισμών και ιδιωτικών επιχειρήσεων κ.ά.

Ωστόσο, με δεδομένο ότι το ελληνικό στοιχείο διαδραματίζει εξέχοντα και οργανικό ρόλο στο πλαίσιο της ανώτατης εκπαίδευσης που παρέχει το LSE, κυρίως χάρη στο Ελληνικό Παρατηρητήριο (Hellenic Observatory Centre for Research on Contemporary Greece and Cyprus) οι δεσμοί του πανεπιστημίου με τους Ελληνες θα πρέπει να αναλυθούν υπό ένα ευρύτερο πρίσμα, όχι μόνο εστιάζοντας αυστηρά στους κατά κυριολεξίαν αποφοίτους.

Για παράδειγμα, ο Γιάννης Στουρνάρας, ο Γκίκας Χαρδούβελης, ο Λουκάς Παπαδήμος, ο Γεώργιος Προβόπουλος, ο Θεόδωρος Καρατζάς, ο Νικόλαος Γκαργκάνας, ο Σπύρος Φιλάρετος, μεταξύ αρκετών άλλων, είχαν άπαντες κομβική συμβολή στη διαμόρφωση της οικονομικοπολιτικής πραγματικότητας εν Ελλάδι τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Ο καθένας τους ως υπουργός (και πρωθυπουργός υπηρεσιακής κυβέρνησης, μάλιστα, στην περίπτωση Παπαδήμου), με θητεία διοικητή σε μεγάλους τραπεζικούς οργανισμούς εντός και εκτός Ελλάδας κ.ο.κ. μοιράζονται κάτι κοινό: την ιδιότητα του μέλους στην επιτροπή συμβούλων του Ελληνικού Παρατηρητηρίου στο London School of Economics.

Στο ίδιο συμβούλιο μετέχουν καθηγητές του LSE, όπως ο Ηλίας Μόσιαλος, ο οποίος υπήρξε και ο πρωτεργάτης για την ίδρυση του Ελληνικού Παρατηρητηρίου, ο έξοχος μελετητής της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής Κέβιν Φέδερστοουν, καθώς και ορισμένοι από τους προαναφερθέντες αποφοίτους, όπως οι Σπύρος Λάτσης, Ευάγγελος Μυτιληναίος, Αθανάσιος Λασκαρίδης κ.ά.

Και αν ο κύκλος των Ελλήνων στο LSE διευρυνθεί ακόμη περισσότερο, συμπεριλαμβάνοντας τους διδάσκοντες, νυν και πρώην, τακτικούς ή επισκέπτες, τότε προστίθενται προσωπικότητες όπως ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Πάνος Τσακλόγλου, οι διατελέσαντες υπουργοί και υφυπουργοί Γιάννος Παπαντωνίου, Νίκος Χριστοδουλάκης, Λούκα Κατσέλη, Ιωάννης Βαληνάκης, οι καθηγητές Στάθης Καλύβας, Μαριλένα Σημίτη, Αντιγόνη Λυμπεράκη και Θανάσης Διαμαντόπουλος -σε μια αναφορά ονομάτων που μοιάζει απέραντη, ενώ κατ’ ανάγκην παραμένει απλώς ενδεικτική.

Οι ανταλλαγές γνώσης

Ο Κώστας Καραμανλής, ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Αλέξης Τσίπρας, καθώς και ο Κυριάκος Μητσοτάκης αλλά το 2017, προτού αναλάβει τη διακυβέρνηση, είναι τέσσερις από τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας που προσκλήθηκαν, σχετικά πρόσφατα, από το Ελληνικό Παρατηρητήριο του LSE προκειμένου να δώσουν το στίγμα της αντίληψης που ο καθένας τους είχε για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση της χώρας, μιλώντας συνήθως σε κατάμεστα αμφιθέατρα.

Εκτός των προηγουμένων, προσωπικότητες από την πρώτη γραμμή της εγχώριας πολιτικής σκηνής όπως η Ντόρα Μπακογιάννη, ο Αδωνις Γεωργιάδης, η Αννα Διαμαντοπούλου, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο Γιάννης Μπουτάρης, αλλά ακόμη και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ή ο Πολ Τόμσεν ως εκπρόσωπος της τρόικας των δανειστών κατέθεσαν διά ζώσης τις απόψεις τους για διάφορες πτυχές της οικονομικής κρίσης που έπληττε την Ελλάδα, καθώς το Παρατηρήριο ενέτεινε θεαματικά τη δραστηριότητά του κατεξοχήν την περίοδο 2009-2019, λόγω του ενδιαφέροντος που παρουσίαζε η ελληνική υπόθεση στην εποχή των μνημονίων από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστημών και την ιδιαίτερη οπτική του LSE.

To Hellenic Observatory Centre, ως τμήμα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου του LSE, έχει εξελιχθεί στον ομφαλό της ελληνικής παρουσίας, ένα κέντρο εξειδικευμένων σπουδών, μελέτης και παραγωγής πρωτότυπων εργασιών, όπως το εξαιρετικά ενδιαφέρον δοκίμιο «Ελληνες πρωθυπουργοί, Το παράδοξο της εξουσίας», που συνέγραψε ο Κέβιν Φέδερστοουν, διευθυντής επί 22 χρόνια (2002-2024) του Ελληνικού Παρατηρητηρίου.

Παρεμπιπτόντως, ο καθηγητής Φέδερστοουν, εκτός του ότι θεωρείται πλέον παγκόσμια αυθεντία στο γνωστικό πεδίο των Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών, έχει τιμηθεί επανειλημμένως στην Ελλάδα για το επιστημονικό έργο του, ενώ έχει δώσει, επίσης, τον όρκο του Ελληνα πολίτη ενώπιον του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, αποδεχόμενος την ελληνική ιθαγένεια.

«Ελευθέριος Βενιζέλος»

Τον Φέδερστοουν, ο οποίος παραμένει ως ερευνητής στο Ελληνικό Παρατηρητήριο και εξακολουθεί να παράγει μελέτες γύρω από τη διαχείριση της ελληνικής κρίσης, διαδέχθηκε ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και κάτοχος της έδρας «Ελευθέριος Βενιζέλος» Βασίλης Μοναστηριώτης. Οσο για το ίδιο το Παρατηρητήριο, οφείλει την ύπαρξή του στον Ηλία Μόσιαλο, ο οποίος και είχε την ιδέα για την ίδρυσή του αρχικά το 1992.

Ο ίδιος ανέλαβε την πρωτοβουλία να προτείνει στη διοίκηση του LSE την ίδρυσή του, ως σχετικά αυτόνομου κέντρου, εστιασμένου στην Ελλάδα. Το σχέδιο εγκρίθηκε, κατόπιν η χρηματοδότηση εξασφαλίστηκε χάρη σε ενέργειες του καθηγητή Μόσιαλου, κυρίως με δωρεές από ελληνικές τράπεζες και, εν τέλει, το Ελληνικό Παρατηρητήριο γεννήθηκε το 1994. Ο Ηλίας Μόσιαλος ήταν ο πρώτος υπεύθυνος λειτουργίας του, προτού παραχωρήσει τη θέση του σε έναν άλλο Ελληνα πανεπιστημιακό, τον καθηγητή Λουκά Τσούκαλη.

Η αποστολή του Ελληνικού Παρατηρητηρίου, στο πλαίσιο του LSE, είναι να προωθεί τις ελληνικές σπουδές διοργανώνοντας τακτικά εκδηλώσεις στο Λονδίνο, την Ελλάδα και την Κύπρο. Προσεγγίζοντας διάφορες πτυχές της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας δημιουργεί μια ζύμωση ιδεών και επιστημονικού διαλόγου, σε συνεργασία με ελληνικά ΑΕΙ, πολιτικά πρόσωπα κ.λπ. Εμμέσως, η χώρα επωφελείται από την προβολή και τη διατήρησή της στην επικαιρότητα – ιδιαίτερα, βέβαια, όταν δεν απασχολεί τους κοινωνικούς επιστήμονες εξαιτίας των εσωτερικών προβλημάτων της.

Μια ελληνική «παροικία»

Το Ελληνικό Παρατηρητήριο, στη διάρκεια της 30ετούς λειτουργίας του, έχει συσπειρώσει και συστηματοποιήσει το ελληνοκεντρικό ενδιαφέρον του LSE. Ομως, ακόμη και πριν από την ίδρυσή του, το LSE έδινε πρόθυμα βήμα σε Ελληνες πανεπιστημιακούς και πολιτικούς που κατήγγειλαν τη χούντα των συνταγματαρχών στη διεθνή κοινότητα.

Χαρακτηριστική περίπτωση από αυτή την άποψη ήταν η επίσκεψη του Ανδρέα Παπανδρέου, τον Φεβρουάριο του 1968. Ο μετέπειτα ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργός της Ελλάδας έγινε πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα «Beaver» («Κάστωρ»), ένα έντυπο που εξέδιδε η ένωση φοιτητών του LSE.

Τη φωτογραφία του 49χρονου Παπανδρέου, τότε καθηγητή Οικονομικών σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ, της Σουηδίας και της Βρετανίας, συνόδευε κείμενο που, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι «ο καθηγητής Ανδρέας Παπανδρέου, γιος του πρώην πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, παρέστη στη δεξίωση που διοργάνωσε προς τιμήν του η Ελληνική Εταιρεία στη Βιβλιοθήκη Shaw. Στο πλαίσιο μιας σύντομης ομιλίας που εξεφώνησε, ο κ. Παπανδρέου εξέφρασε την εκτίμησή του για τις προσπάθειες οι οποίες καταβλήθηκαν για χάρη του, κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του από το δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα.

Ωστόσο, τόνισε με έμφαση ότι η στρατιωτική χούντα δεν έχει στέρεα θεμέλια και ότι ο ίδιος αισιοδοξεί ότι η κατάλυση της δημοκρατίας δεν θα εξελιχθεί σε μόνιμη κατάσταση. Κάλεσε τους Ελληνες που δραπέτευσαν από την πατρίδα τους να μην μένουν απαθείς έναντι όσων συμβαίνουν στην Ελλάδα, με τις διώξεις πολιτικών, διανοουμένων κ.λπ. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση από το κοινό, ο καθηγητής Παπανδρέου εξήγησε ότι, μπορεί μεν πολλές κυβερνήσεις να έχουν αναγνωρίσει επίσημα τη χούντα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αναγνωρίζεται ως νόμιμη την εξουσία που κατέλαβαν οι συνταγματάρχες με το πραξικόπημά τους».

Οι Ελληνες στο London School of Economics έχουν τη δική τους ιστορία, η οποία όμως δεν έχει καταγραφεί συστηματικά ακόμη στην εντέλειά της -ιδιαίτερα πριν από το 1980, όταν και ιδρύθηκε ο Ελληνικός Σύλλογος Αποφοίτων LSE. Ως εκ τούτου, δεν γνωρίζουμε, φερ’ ειπείν, ποιος ήταν ο πρώτος Ελληνας σπουδαστής και ο εντοπισμός του θα απαιτούσε ειδική αναδίφηση στα μητρώα του πανεπιστημίου.

Δεν είναι σαφές, όμως, ούτε ποιος ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία του εν Ελλάδι Συλλόγου Αποφοίτων -αν και, όπως αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» η επίτιμη πρόεδρος, Μαρία Ξυτάκη, πρωταγωνιστικό ρόλο στην αρχική φάση του Συλλόγου διαδραμάτισε ο κ. Γιάννης Πλατσιδάκης. Ο γνωστός εφοπλιστής, διακεκριμένος ως ένας από τους πιο 100 επιδραστικούς ανθρώπους στον κλάδο της ναυτιλίας από το Lloyd’s List, είναι ιδρυτικό στέλεχος του Ελληνικού Συλλόγου Αποφοίτων LSE και επί μακρόν πρόεδρός του – από το 1981 έως το 2005. Διετέλεσε, επίσης, μέλος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου του Ελληνικού Παρατηρητηρίου, την περίοδο 1997-2006.

Το 2006, την προεδρία του Συλλόγου ανέλαβε ο δικηγόρος Δημήτρης Παρασκευάς, ο οποίος και συνέταξε καταστατικό βάσει του οποίου η θητεία του επικεφαλής είναι διετής και μπορεί να παραταθεί με την επανεκλογή του μόνο για ακόμη δύο χρόνια. Την ιδιότητα του μέλους στον Ελληνικό Σύλλογο αποκτά αυτομάτως κάθε απόφοιτος του LSE – αν και το δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι προϋποθέτει ότι δεν έχει αμελήσει να καταβάλει το τίμημα της προβλεπόμενης συνδρομής, ύψους 30 ευρώ ετησίως.

Ο Ελληνικός Σύλλογος Αποφοίτων LSE, ο μεγαλύτερος και πιο ισχυρός στην κατηγορία του ως προς το πλήθος των μελών (πάνω από 4.000 άτομα), προσφάτως διεξήγαγε αρχαιρεσίες για την ανάδειξη νέας διοίκησης. Η κατάληξη των εκλογών ήταν η ανανέωση της θητείας του κ. Θοδωρή Καλαμπόκη, επιχειρηματία και πρώην υποψήφιου ευρωβουλευτή με τη Νέα Δημοκρατία ως προέδρου για τα επόμενα δύο χρόνια.

Σε ό,τι αφορά τις δραστηριότητές του, πέρα από εκδηλώσεις προβληματισμού και διαλόγου, στο περιθώριο των οποίων είθισται να τιμώνται διακεκριμένα μέλη, όπως ο Sir Στέλιος Χατζηιωάννου κ.ά., ίσως η πιο σημαντική συμβολή του συλλόγου είναι η δημιουργία ενός think tank, μιας δεξαμενής ιδεών και στοχασμού γύρω από το ευρύτερο κοινωνικό γίγνεσθαι της σημερινής Ελλάδας.

Από τις διεργασίες του think tank έχει παραχθεί μια σειρά από κείμενα, επιστημονικές εργασίες που κατηγοριοποιούνται ως «κείμενα θέσεων», στα οποία αποτυπώνεται η μεθοδολογία και η αντίληψη του LSE επί ζητημάτων σχετικών με την οικονομία, την πολιτική, τη δημόσια διοίκηση, την ψηφιοποίηση και την τεχνολογία κ.ά., ενώ δίνεται η ευκαιρία στους νέους αποφοίτους να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους στη σύνταξη εξειδικευμένων μελετών.

Το υλικό αυτό παραχωρείται δωρεάν από τον Ελληνικό Σύλλογο Αποφοίτων LSE στις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, με την ελπίδα ότι θα χρησιμεύσει για την ποιοτική αναβάθμιση του δημόσιου τομέα στη χώρα μας. Ενέργειες όπως αυτή εκτιμώνται ιδιαίτερα από τη διοίκηση του LSE, εξ ου και η πρώην πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου Μαρία Ξυτάκη ήταν η πρώτη που τιμήθηκε με το βραβείο Εξέχουσας Εθελοντικής Προσφοράς το 2017, από την τότε πρύτανη του πανεπιστημίου, βαρόνη Μινούς Σαφίκ, μία από τις κορυφαίες οικονομολόγους στον κόσμο.

Μπιλ Κλίντον:Αυτό είναι το LSE

Μεταξύ των αστέρων της διεθνούς πολιτικής, της επιστήμης, της τεχνολογίας κ.ο.κ. που έχουν φιλοξενηθεί κατά καιρούς σε πάνελ συζητήσεων στο LSE, ίσως ήταν ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Μπιλ Κλίντον, εκείνος που κατάφερε να συμπυκνώσει την ουσία του τι πραγματικά αντιπροσωπεύει το London School of Economics and Political Science. Ο ίδιος, βεβαίως, δεν υπήρξε φοιτητής εκεί – εν αντιθέσει με τη Μόνικα Λεβίνσκι, την πρωταγωνίστρια ενός σκανδάλου που στιγμάτισε για πάντα την υπόληψη του Κλίντον. Η Λεβίνσκι ολοκλήρωσε μάστερ Ψυχολογίας στο LSE, αν και κάπως όψιμα, το 2007, περίπου μία δεκαετία μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου που συντάραξε τον Λευκό Οίκο.

Πάντως, το 2001, σε μία από τις δύο επισκέψεις του στο LSE ως VIP προσκεκλημένου, ο Μπιλ Κλίντον έγινε στόχος ενός αιχμηρού πειράγματος εκ μέρους ενός εκ των οικοδεσποτών και συνομιλητών του. Συγκεκριμένα, ο καθηγητής Μεγκνάντ Ντεζάι πίκαρε τον Κλίντον επισημαίνοντας ότι «κύριε Πρόεδρε, στην καριέρα σας κάνατε δύο μεγάλα λάθη: Το πρώτο ήταν ότι προτιμήσατε να σπουδάσετε στην Οξφόρδη αντί για το LSE.

Το δεύτερο σφάλμα σας ήταν ότι στείλατε και την κόρη σας ως φοιτήτρια στην Οξφόρδη». Η απάντηση του Κλίντον ήταν ότι «ίσως επανορθώσω απόψε γι’ αυτά τα σφάλματα. Το London School of Economics ήταν για μένα ένα μέρος μυθικό στη φαντασία μου. Διότι εδώ σπούδασε ο πρόεδρος Κένεντι, ο JFK, το καλοκαίρι του 1935, στο αποκορύφωμα της αντιπαράθεσης ανάμεσα στη σχολή του LSE και σε εκείνη του Κέιμπριτζ γύρω από την ανάλυση των νόμων που διέπουν την παγκόσμια οικονομία, δηλαδή ανάμεσα στους καθηγητές Φρίντριχ Χάγεκ και Τζον Μέιναρντ Κέινς αντιστοίχως.

Οι δύο αυτοί κολοσσοί άλλαξαν τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Επίσης, ένας άλλος φοιτητής του LSE, o Μικ Τζάγκερ, άλλαξε τον κόσμο με τον δικό του τρόπο. Περιφρονώντας τη συμβουλή ενός καθηγητή του, ο οποίος του έλεγε ότι δεν πρόκειται να βγάλει λεφτά από τη μουσική». Ο Κλίντον συνέχισε τον διθύραμβο για το LSE, τονίζοντας ότι «για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ολόκληρη η ανθρωπότητα περίμενε από το LSE να της προσφέρει τα επιστημονικά εφόδια για να κατανοήσει κάθε νέα εποχή που ανέτειλε».

Ο Φρίντριχ Χάγιεκ, τον οποίον μνημόνευσε ο Μπιλ Κλίντον ανακαλώντας την τιτάνια μονομαχία του με τον Τζον Μέιναρντ Κέινς, από τη δεκαετία του 1930 και σχεδόν επ’ άπειρον έκτοτε, είναι ένας από τους νομπελίστες καθηγητές του LSE. Μοιράζεται το πάνθεον του ιδρύματος με άλλους 19 επιστήμονες, στη συντριπτική πλειονότητά τους οικονομολόγους, οι οποίοι επελέγησαν για την ανώτατη διάκριση από τη Σουηδική Ακαδημία.

Μεταξύ αυτών συναντά κάποιος πραγματικούς θρύλους, όπως έναν εκ των ιδρυτών του LSE, τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1925), τον φιλόσοφο Μπέρτραν Ράσελ (Λογοτεχνίας, 1950), τον Σερ Τζον Χικς (Οικονομίας, 1972) και αργότερα τον Πολ Κρούγκμαν (Οικονομίας, 2008), τον Χριστόφορο Πισσαρίδη (Οικονομίας, 2010) κ.ά. Και ενώ τύποις πρόκειται για το LSE, η σφραγίδα του έχει χαρακτηρίσει σχολές σκέψης, πέρα από τα οικονομικά, ακόμη και σε εντελώς θεωρητικά αντικείμενα, όπως η φιλοσοφία της επιστήμης, με σκαπανείς τους σπουδαίους στοχαστές Καρλ Πόπερ και Ιμρε Λάκατος.

Το κόστος και το όφελος

Στη σκιά τέτοιων γιγάντων της σκέψης οι Ελληνες φοιτητές -και κάπως αναλογικά οι Ελληνες διδάσκοντες- έκαναν συν τω χρόνω περισσότερο αισθητή την ύπαρξή τους στους κόλπους του LSE. Και ενώ έως τις αρχές της δεκαετίας του ’90 οι Ελληνες που ανήκαν στο διδακτικό-ερευνητικό προσωπικό του LSE μετρώνταν στα δάχτυλα του ενός χεριού, σήμερα αντιστοιχούν σε μια λίαν υπολογίσιμη ομάδα, αποτελούμενη από περίπου 30 πανεπιστημιακούς δασκάλους.

Συμβάλλουν και αυτοί στην αίγλη και τη σαγήνη που περιβάλλουν το London School of Economics για χιλιάδες σπουδαστές από όλο τον πλανήτη -και μεταξύ αυτών αναμφίβολα έναν μεγάλο αριθμό νεαρών Ελλήνων- οι οποίοι οραματίζονται τη φοίτησή τους στο περίφημο LSE. Το καλύτερο ΑΕΙ του Λονδίνου και της Βρετανίας (σύμφωνα με την κατάταξη των «Sunday Times» και του «Guardian») και 6ου παγκοσμίως στον τομέα των Κοινωνικών Επιστημών.

Στην πράξη, κάθε χρόνο εγγράφονται στο LSE περίπου 70 Ελληνες πρωτοετείς και ενδεικτικά, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2022-2023, η κοινότητα του LSE αριθμούσε συνολικά πάνω από 12.000 άτομα, μοιρασμένους σχεδόν εξίσου σε προ- και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Εξυπακούεται, δε, ότι μετά το Brexit, το κόστος φοίτησης κατέστησε απαγορευτική οποιαδήποτε σχετική φιλοδοξία για όσες οικογένειες δεν θα άντεχαν να καταβάλουν ετησίως περί τα 60.000 ευρώ συνολικά, προκειμένου να καλύψουν τα δίδακτρα των παιδιών και τη διαμονή τους στο Λονδίνο.

Η αναγκαστική αναπροσαρμογή στην πολιτική τιμών του LSE εξαιτίας του Brexit σχεδόν τετραπλασίασε το κόστος φοίτησης. Οπωσδήποτε, πάντα υπάρχει η επιλογή της διεκδίκησης μιας από τις πολλές υποτροφίες που εξασφαλίζουν μια θέση φοιτητή για τους αριστούχους πλην μη έχοντες, καθώς και οι διευκολύνσεις που προβλέπονται από το ίδιο το πανεπιστήμιο, η δυνατότητα επ’ αμοιβή απασχόλησης εντός LSE σε βοηθητικές ή και χειρωνακτικές εργασίες κ.λπ.

«Εμαθα πολλά στο London School of Economics, που με βοήθησαν στην κατανόηση της σύνθετης κοινωνικής και οικονομικής πραγματικότητας και των εξελίξεων του κόσμου μας τις τελευταίες δεκαετίες», είχε δηλώσει το 2022 η κυρία Μαριάννα Λάτση σε ομιλία κατά την τελετή βράβευσής της από τον Σύλλογο Ελλήνων Αποφοίτων LSE για τη διαρκή φιλανθρωπική δράση της.

Η κυρία Λάτση, αναφέροντας ότι «διδάχτηκα πολλά από τους πεφωτισμένους καθηγητές μας, που μου επέτρεψαν να παρακολουθώ και να κατανοώ το σύνθετο επιχειρηματικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δραστηριοποιείται ο πολυσχιδής όμιλός μας», παρέπεμπε εμμέσως σε κάτι πολύ σημαντικό: την κατά LSE προσέγγιση της γνώσης, ένα στοιχείο εκπαιδευτικού DNA που λειτουργεί σαν πυξίδα και μαγνήτης ταυτόχρονα, διαμορφώνοντας έναν συγκεκριμένο συλλογικό χαρακτήρα, ιδιαίτερα στους αποφοίτους του.

30 διαλέξεις την ημέρα

Αυτό δημιουργείται, σε μεγάλο βαθμό, μέσω της ιδιαίτερης όσμωσης κατά τη διδακτική διαδικασία, καθώς η φοίτηση εκεί υπερβαίνει το εκάστοτε γνωστικό αντικείμενο. Καθημερινά πραγματοποιούνται 20-30 διαλέξεις για κάθε είδους θέμα, διαθέσιμες ελεύθερα προς όλους τους σπουδαστές, ενώ στα αμφιθέατρα οι διδάσκοντες είναι υποχρεωμένοι να παρουσιάζουν ό,τι πιο προωθημένο υπάρχει στην επιστημονική έρευνα.

Στην ίδια κατεύθυνση κατατείνουν επίσης τα πολυάριθμα και ποικίλα σεμινάρια, καθώς και η αξιολόγηση των φοιτητών, η οποία δεν περιορίζεται στο γραπτό των τελικών εξετάσεων, αλλά διενεργείται καθ’ όλη τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους. Επιπλέον, προβλέπεται η αντίστροφη αξιολόγηση, από τους φοιτητές για τους διδάσκοντες, η οποία λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψιν.

Ασφαλώς, αρκετά από αυτά δεν αποτελούν αποκλειστικότητα του LSE. Εντούτοις, σε αντιδιαστολή με τα περισσότερα πανεπιστήμια περιωπής τύπου Χάρβαρντ, Οξφόρδη, Κέιμπριτζ, MIT κ.λπ., το London School of Economics ασκεί μια σχεδόν ακατανίκητη κεντρομόλο έλξη σε έναν εκτεταμένο αριθμό ατόμων, που από φοιτητές γίνονται διδάσκοντες, ή μέλη συμβουλίων που εποπτεύουν ερευνητικά προγράμματα, ή ακόμη και χορηγοί.

Οι ιδιότητές τους μπορεί να αλλάζουν, αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι μένουν πάντα εντός βεληνεκούς του LSE. Εξάλλου, η προγραμματική και θεμελιώδης φιλοδοξία του LSE συνίσταται στο να μη φεύγει κανείς από το campus του μόνο με έναν τίτλο για το επαγγελματικό βιογραφικό του – όσο επίζηλος και αν είναι αυτός. Το ιδανικό είναι να παραμένει σε αλληλεπίδραση με το LSE, αναζητώντας αενάως τη rerum cognoscere causas, το αληθινό νόημα πριν από τις τρεις λέξεις στον θυρεό του, το να γνωρίζει κανείς την αιτία των πραγμάτων που συμβαίνουν γύρω του.

Φωτογραφίες: Ελληνικός Σύλλογος Αποφοίτων LSE, ΕUROKINISSI, Shutterstock