Μέσα στις επόμενες μέρες η Ελλάδα αποχαιρετά και επίσημα το μνημόνιο. Η χώρα βγαίνει, στα χαρτιά τουλάχιστον, από μία περιπέτεια ύστερα από οκτώ χρόνια περικοπών, λιτότητας, κοινωνικών εντάσεων, αυτοκτονιών και μιας κατάστασης διαρκούς φόβου ελπίζοντας ότι κάτι θα αλλάξει προς το καλύτερο μέσα στα επόμενα χρόνια.
Μετά από τρία πακέτα διάσωσης, η Ελλάδα βγαίνει από τα μνημόνια στις 20 Αυγούστου, ωστόσο υπάρχει ακόμη δρόμος να καλυφθεί και οι πολίτες δεν πρόκειται να δουν κάποια ιδιαίτερη διαφορά από την 21η Αυγούστου. Τόσο η ελληνική κυβέρνηση, όσο και οι πιστωτές της εκτιμούν ότι πλέον δημοσιονομική εικόνα της χώρας έχει βελτιωθεί στο βαθμό που της επιτρέπει να δανείζεται ξανά από τις αγορές.
Η περιπέτεια για την Ελλάδα ξεκίνησε από το τέλος του 2008. Τότε άρχισε να συζητείται το ενδεχόμενο να παρουσιαστεί πρόβλημα αναχρηματοδότησης του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Μεσολάβησαν οι εκλογές και στις 20 Οκτωβρίου του 2009 η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε στο Ecofin ότι το έλλειμμα για το 2009 βρίσκεται στο 12,5% από 6% που το υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση και τελικά το 2010 αναθεωρήθηκε στο 15,4%.
Στις 3 Μαΐου 2010, η Ελλάδα αιτήθηκε 80 δισεκατομμύρια ευρώ από τις υπόλοιπες χώρες της ζώνης του Ευρώ και 30 δισεκατομμύρια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Από τότε μέχρι σήμερα η ιστορία είναι γνωστή. Η Ελλάδα μπήκε στο μνημόνιο με χρέος 329,5 δισ. ευρώ, δηλαδή στο 148,5% του ΑΕΠ τότε. Η δε ανάπτυξη ήταν αρνητική κατά 4,9%. Η περιπέτεια οδήγησε όλα αυτά τα χρόνια, μετά τις κυβερνήσεις Παπανδρέου, Παπαδήμου, Σαμαρά, Πικραμένου και Τσίπρα σε χρέος 345 δισ. ευρώ και μια συμφωνία που οδηγεί σε νέο κούρεμα του ελληνικού χρέους, το δεύτερο μετά το περιβόητο PSI.
Όσο η περιπέτεια της Ελλάδας συνεχίζεται έχουν ενδιαφέρον τα στοιχεία από την Αφρικανική, Μποτσουάνα. Μια χώρα την οποία πολλές φορές χρησιμοποιούν οι πολιτικοί λέγοντας ότι «η Ελλάδα έγινε Μποτσουάνα»…
Το θέμα είναι όμως ότι σε ορισμένους κρίσιμους τομείς η Ελλάδα δεν είναι Μποτσουάνα. Γιατί η Αφρικανική χώρα σε αρκετούς δείκτες είναι σε καλύτερη κατάσταση από την Ελλάδα.
Η Μποτσουάνα δεν είναι μια πλούσια χώρα, όμως κάνει αξιοπρόσεκτες προσπάθειες, καθώς δεν μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός ότι μόλις το 1966 κατέκτησε την ανεξαρτησία της από τους Βρετανούς. Μέχρι τότε ήταν απλά μία από τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη και σήμερα θα ασχολούμασταν μαζί της μόνο γιατί ο πρίγκιπας Χάρι ερωτεύτηκε εκεί την Μέγκαν…
Η κατάσταση όμως είναι εντελώς διαφορετική. Η χώρα αυτή της Νότιου Αφρικής κερδίζει διαρκώς έδαφος σε πολλούς τομείς και με 2,2 εκατ. πληθυσμό, γιόρτασε τον Οκτώβριο του 2016 τα 50 χρόνια της ανεξαρτησίας της.
Η πολιτική σταθερότητα, σε συνδυασμό με τη χρηστή διακυβέρνηση και τη συνετή διαχείριση των οικονομικών και φυσικών πόρων, συνέβαλε σε μια σταθερή οικονομική ανάπτυξη και την εξέλιξή της από τις πλέον φτωχές χώρες της Αφρικής σε μία χώρα μεσαίου εισοδήματος, με κατά κεφαλή ΑΕΠ 6.937 δολ. ΗΠΑ (το 2015).
Βέβαια η αύξηση του ΑΕΠ όμως δεν έχει κατανεμηθεί ομοιόμορφα σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, ώστε να μειωθεί σημαντικά το ποσοστό φτώχειας ενώ και η ανεργία παραμένει ιδιαίτερα υψηλή (18,6% το 2016), πλήττοντας κυρίως γυναίκες και νέους.
Για να κάνουμε μια πρόχειρη σύγκριση με την Ελλάδα, η ανεργία έπεσε κάτω από 20% μετά από χρόνια, μόλις τον περασμένο Ιούλιο…
Το ΑΕΠ της Μποτσουάνα το 2016 σημείωσε αύξηση κατά 4,6%, (έναντι μείωσης 0,3% το 2015 και αύξησης 3,2% το 2014), ενώ οι εκτιμήσεις είναι καλές για την τρέχουσα χρονιά.
Για την τόνωση της ανάπτυξης η Κυβέρνηση της Μποτσουάνα δημιούργησε ένα Αναπτυξιακό Ταμείο, με κεφάλαια ύψους 50 εκατ. δολ., με σκοπό την ομοιόμορφη κατανομή της χρηματοδότησης αναπτυξιακών προγραμμάτων στις 57 κοινότητες της χώρας.
Σαφώς και η χώρα που παρουσιάζει ικανοποιητικά οικονομικά αποτελέσματα, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Η οικονομία της Μποτσουάνα στηρίζεται κυρίως στον τομέα εξόρυξης (ιδίως διαμάντια), με συμβολή στην ανάπτυξη της χώρας περίπου 30%.
Σημαντικό δημοσιονομικό πλεονέκτημα αποτελεί η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, όπως εκφράζεται από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, η οποία παραμένει η καλύτερη ανάμεσα στο σύνολο των αφρικανικών χωρών (Moody’s: A2 stable, S&P: A-stable).
Αυτό αντανακλάται και στην κατάταξη της ανταγωνιστικότητάς της, η οποία το 2015 βρισκόταν στην 71η θέση (ανάμεσα σε 140 χώρες), σε όρους ευκολίας επιχειρηματικής δραστηριότητας και παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας, ενώ το 2016 βελτίωσε αισθητά τη θέση της και αναρριχήθηκε στην 64η (ανάμεσα σε 138 χώρες).
Ταυτόχρονα η χώρα χαρακτηρίζεται από ένα σταθερό φορολογικό σύστημα με σχετικά χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Ελληνο-Αφρικανικού Επιμελητηρίου Εμπορίου και Ανάπτυξης.
Η Μποτσουάνα βρέθηκε στην αγκαλιά του ΔΝΤ, όμως το έδιωξε πριν προλάβει να εφαρμόσει τις πολιτικές του.
Συγκεκριμένα στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η Μποτσουάνα αντιμετώπισε κρίση. Δυο αγαθά που εμπορευόταν παρουσίασαν προβλήματα. Παρατηρήθηκε μια απότομη πτώση του κάρβουνου που αποτελούσε μια από τις εξαγωγές της, η οποία έφθινε και η οποία συνοδεύτηκε από την κατάρρευση της τιμής των διαμαντιών. Η οικονομική κατάσταση της χώρας ήταν ολέθρια και γι’ αυτό στράφηκε στο ΔΝΤ για βοήθεια.
Μετά από μια εκτενή συζήτηση, η Μποτσουάνα έστειλε το ΔΝΤ στην έδρα του…
Αυτό που απάντησαν εκείνη τη δεκαετία στο ΔΝΤ ήταν πως: «Είναι πολύ επικίνδυνο για την εύθραυστη δημοκρατία μας να συμπεριφερθούμε έτσι στους ανθρώπους μας. Θα προτιμούσαμε να σφίξουμε το ζωνάρι μας, να χρησιμοποιήσουμε κάποιες από τις εφεδρείες μας και να μην έχουμε τη βοήθειά σας».
Σήμερα πλέον και αφού η χώρα έδιωξε το ΔΝΤ κατατάσσεται συστηματικά μεταξύ των χωρών της Αφρικής με την ισχυρότερη διακυβέρνηση, ιδίως όσον αφορά στον περιορισμό της διαφθοράς, ενώ στην περιφέρειά της, έχει την υψηλότερη βαθμολογία Δικαίου με βάση τόσο την παγκόσμια τράπεζα όσο και τον δείκτη νομοθεσίας. Μετά από μια σειρά σκανδάλων στις αρχές της δεκαετίας του ’90, η κυβέρνηση δημιούργησε την Διεύθυνση Διαφθοράς και Οικονομικού Εγκλήματος (DCEC) το 1994, η οποία συνεχίζει να διερευνά και να διώκει αξιωματούχους που κατηγορούνται για διαφθορά.
Η χώρα είναι γνωστή για την ύπαρξη ισχυρών προσωπικών ελευθεριών, ιδιαίτερα όσον αφορά στην ελευθερία του Τύπου και στα δικαιώματα προσωπικής ιδιοκτησίας. Αυτή η ελευθερία επεκτείνεται στις καθημερινές σχέσεις. «Οι άνθρωποι της Μποτσουάνα είναι άνετοι, πιστεύουν στον ανοιχτό διάλογο και δεν ανέχονται κρυφές ατζέντες. Είναι σκόπιμο να είστε ανοιχτοί και να συζητάτε θέματα για την επίλυση τους», δήλωσε ο Tlotlego ντόπιος της Μποτσουάνα και συντονιστής της εταιρείας σαφάρι Sanctuary Retreats στο BBC. «Είμαστε επίσης μια πολύ φιλελεύθερη κοινωνία όπου δεν παίζει κανένα ρόλο το χρώμα, η θρησκεία και το φύλο, και θα αντιμετωπίσουμε άμεσα οποιαδήποτε μορφή αδικίας».
Το ΔΝΤ επισκέπτεται τη Μποτσουάνα και βεβαίως κάνει τις δικές του εκθέσεις.
Για το 2018 εκτιμά ότι η χώρα συνεχίζει να αναπτύσσεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς και βεβαίως είναι ικανοποιημένο γιατί ετοιμάζεται για ιδιωτικοποιήσεις.
Μάλιστα το ΔΝΤ φαίνεται χαρούμενο γιατί θα ληφθούν άμεσα μέτρα που επιτρέπουν την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, μειώνουν την ανεργία, μειώνουν την εισοδηματική ανισότητα και διαφοροποιούν τις εξαγωγές σε επιλεγμένους τομείς.
Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε στο 2,4% το 2017 λόγω της μείωσης της παραγωγής χαλκού και νικελίου και της μικρότερης δραστηριότητας στον τομέα των κατασκευών και του εμπορίου, ενώ οι δημοσιονομικοί και εξωτερικοί λογαριασμοί ήταν σχεδόν εξισορροπημένοι.
Ο πληθωρισμός ήταν περίπου 3%, η συναλλαγματική ισοτιμία ήταν σταθερή ο τομέας παρέμεινε υγιής και κεφαλαιοποιήθηκε και το δημόσιο χρέος εξακολούθησε να είναι χαμηλό σε περίπου 19% του ΑΕΠ.
Ωστόσο το ΔΝΤ συνεχίζει να κάνει τις δικές του προτάσεις και θέλει να καταργηθούν πολλές φορολογικές απαλλαγές, να αυξηθεί η φορολογία της περιουσίας και να εξεταστεί το ενδεχόμενο να καταστεί ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων πιο προοδευτικός. Όσον αφορά τις δαπάνες, για το ΔΝΤ είναι σημαντικό να περιοριστεί η αύξηση των περιοδικών δαπανών, να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των κοινωνικών προγραμμάτων και να προστατευθούν οι δημόσιες επενδύσεις, δίνοντας προτεραιότητα στα έργα με τις υψηλότερες αποδόσεις.
Η Μποτσουάνα ωστόσο δεν ακούει το Ταμείο και συνεχίζει τη δική της πολιτική.
Μπορεί να έχει προβλήματα, αλλά όπως είπαμε σε πολλούς δείκτες η σύγκριση δεν βολεύει την Ελλάδα. Για παράδειγμα είναι η 65η μεγαλύτερη άτυπη οικονομία ως ποσοστό της συνολικής οικονομίας της στον κόσμο, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Από την άλλη η Ελλάδα, που εφάρμοσε τα μέτρα του ΔΝΤ, είναι στην κορυφή στη λίστα των χωρών με το υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ που αποδίδεται στην παραοικονομία.
Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένων Οικονομικών Ερευνών του γερμανικού πανεπιστημίου του Τίμπινγκεν η Ελλάδα με ποσοστό 21,5% του ΑΕΠ στην «σκιώδη οικονομία» βρίσκεται στην πρώτη θέση της λίστας.
