Κατάρ: Είναι χλιδή στην άμμο να χτίζεις παλάτια

Για τον ανύποπτο νεοαφιχθέντα η προσγείωση στη χερσόνησο του Κατάρ επιφυλάσσει μια απρόσμενη έκπληξη, αν οι ορατές αντιθέσεις δεν του προεξοφλούν πολιτισμικό σοκ. Και η αιτία δεν είναι το στολισμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο που στα μέσα ενός ζεστού Δεκεμβρίου κοσμεί το λόμπι ενός διεθνούς ξενοδοχείου σε μια ισλαμική χώρα. Ο αμήχανος θαυμασμός συναρθρωμένος με το ηλεκτρισμένο δέος προέρχονται από πολλές άλλες πηγές. Σε ένα επίπεδο, άνυδρο και αμμώδες τοπίο με μηδαμινή βλάστηση, η πρωτεύουσα Ντόχα αναδύεται στο μέσο μιας απέραντης ερήμου σαν ολάνθιστη φουτουριστική γλάστρα τυλιγμένη σε τιρκουάζ νερά. Σε αυτό το περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία αναμειγνύονται παραδοσιακές αξίες και τάσεις εκμοντερνισμού, μελλοντικές προκλήσεις και αραβικές νύχτες, εθνικός χαρακτήρας και παγκοσμιοποίηση. Εναρμονίζονται, ακόμη, υπερκαταναλωτική χλιδή και λιτές εθιμικές συμπεριφορές, ξηρασία και αστική δασοκομία. Συνδυάζονται, τέλος, γιγαντιαία ανάπτυξη και τήρηση θρησκευτικών κωδικών, υπέρμετρη ζέστη και έντονα δροσερός κλιματισμός.

Ωστόσο, το πλουσιότερο σε κατά κεφαλήν εισόδημα κράτος του πλανήτη δεν φαίνεται να συνιστά ένα υβριδικό εμιράτο που ισορροπεί ανάμεσα στη δυτικότροπη κουλτούρα και τη σουνιτική πνευματική παράδοση της Μέσης Ανατολής. Στην πραγματικότητα αποτελεί ένα διαρκές χωνευτήρι το οποίο διαχειρίζεται ένας σκληραγωγημένος λαός μόνο 300.000 ψυχών σε συνολικό πληθυσμό 2,8 εκατομμυρίων ανθρώπων. Ωστόσο, οι αυτόχθονες, αλλοτινοί φτωχοί ψαράδες, νομάδες και αλιείς μαργαριταριών, ψημένοι στην αρμύρα της χλιαρής θάλασσας και τον ξερό αέρα της ερήμου, κατάφεραν μέσα σε μερικές μόλις δεκαετίες να μη γίνουν μαλθακοί νεόπλουτοι. Μίδες σε μια καινούρια χώρα που κολυμπά πάνω σε τεράστια κοιτάσματα φυσικού αερίου. Στις μεταξύ τους συζητήσεις επαναλαμβάνονται διαρκώς οι αραβικές λέξεις «taḥawwul» (που σημαίνει μετασχηματισμός με την έννοια της μετάβασης) και «jusoor» (που μεταφράζεται ως γέφυρα με την έννοια της πολιτισμικής σύνδεσης).

«Δεν κρύβουμε», λένε στον ξένο επισκέπτη, «ότι είμαστε μια χώρα με πλήρη απασχόληση, μηδενική εγκληματικότητα, δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη υψηλών προδιαγραφών για όλους, καμία φορολογία εισοδήματος. Μια πλούσια κοινωνία στην οποία ίσως κανείς από εμάς τους ντόπιους δεν χρειάζεται να εργαστεί. Αλλά γνωρίζοντας ότι μπορούμε να συνεισφέρουμε δραστήρια στην ανάπτυξη της χώρας και να την κάνουμε να γίνει ακόμη πιο εμφανής στον κόσμο, είναι κάτι που μας παρακινεί και μας κάνει να νιώθουμε όλοι υπερήφανοι». Πρόκειται για ευθυγράμμιση με το φιλόδοξο εθνικό «Οραμα 2030» που εκπόνησε και έθεσε σε εφαρμογή από το 2008 ο προηγούμενος ηγέτης του Κατάρ, σεΐχης Χαμάντ Μπιν Χαλίφα Αλ Θάνι, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013 από το αξίωμα υπέρ του δευτερότοκου γιου του. Πρόκειται για τη γνωστή στους Ελληνες φιγούρα του ανθρώπου που τα καλοκαίρια έρχεται στην Κέρκυρα και διαμένει στο ιδιοκτησίας του γνωστό ξενοδοχείο «Miramare», ενώ με την υπερπολυτελή θαλαμηγό του «Katara» διαπλέει στο Ιόνιο.

Στόχος του πρώην εμίρη ήταν να δημιουργήσει μια διαφοροποιημένη οικονομία της γνώσης και της καινοτομίας που θα διαρκεί πέρα από τα αποθέματα φυσικού αερίου. Και βέβαια να εξελίξει τη χώρα του σε μια προηγμένη κοινωνία ικανή να επιτύχει βιώσιμη ανάπτυξη και να εξασφαλίσει υψηλό βιοτικό επίπεδο για όλους τους ανθρώπους της, τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον. Το εμπνευσμένο σχέδιό του για τη δημιουργία μιας εθνικής κληρονομιάς το ακολουθεί κατά γράμμα ο γιος και διάδοχός του, ο 38χρονος ψηλός, κομψός, μυστακοφόρος εμίρης Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι. Το εξιδανικευμένο πορτρέτο του οποίου κοσμεί όλη τη χώρα, τις προσόψεις ουρανοξυστών και τα καπό θηριωδών τζιπ με ειδικά λάστιχα για την άμμο. Η αλήθεια είναι ότι δεν αρκεί μόνο η καλή πρόθεση ώστε να δοθεί έμφαση στην πολιτιστική και εκπαιδευτική αναβάθμιση, τη διοργάνωση μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων όπως το Παγκόσμιο Κύπελλο 2022 και τις στοχευμένες επενδυτικές δράσεις σε όλο τον κόσμο. Το μεγάλο ατού του Κατάρ είναι το ΑΕΠ της χώρας που ανέρχεται περίπου στα 200 δισ. δολάρια, όταν προ εικοσαετίας ήταν μόλις 10 δισ., και είναι τόσο ευδιάκριτο σαν χρυσοποίκιλτος ελέφαντας που αφήνει βαθιά τα χνάρια του πάνω στην άμμο. Φυσικά, χάρη στο κρατικό επενδυτικό ταμείο της χώρας με ενεργητικό ύψους 300 δισ. δολαρίων τροφοδοτείται πυρετωδώς η τεράστια, παροξυσμική σχεδόν, ανάπτυξή της με βάση το πρόγραμμα εκμοντερνισμού της.

Φουτουριστική αρχιτεκτονική με χρώμα Ανατολής

Μια ματιά στο απέραντο εργοτάξιο της πρωτεύουσας το επιβεβαιώνει. Η Κορνίς, η έξι φαρδιών λωρίδων κυκλοφορίας λεωφόρος στον κόλπο της Ντόχα, δίνει το περίγραμμα. Στο μητροπολιτικό οικονομικό κέντρο της πόλης που αγκαλιάζει την παραλιακή λεωφόρο δεσπόζει επιβλητικά μια συστοιχία λαμπερών, φουτουριστικών ουρανοξυστών από ατσάλι, μπετόν και γυαλί που δημιουργεί μια αξέχαστη θέα η οποία θέλει να συναγωνιστεί τον ορίζοντα της Νέας Υόρκης ή του Χονγκ Κονγκ. Και εκεί ακριβώς που ο ανίδεος τουρίστας φαντασιώνεται μια ρωμαλέα μελλοντική εξέλιξη, κάτι περίπου σαν διαπλανητική γαιοποίηση, η κοντινή επίσκεψη στην ιστορική καρδιά της πόλης τον προσγειώνει στην Ανατολή. Η παραδοσιακή αγορά Σουκ Oυακίφ, με τα στενά λαβυρινθώδη σοκάκια με τα μικροσκοπικά πολύχρωμα μαγαζιά που πωλούν από μπαχαρικά, χουρμάδες και χειροποίητα χαλιά μέχρι χρυσά κοσμήματα, γιαταγάνια και γεράκια, χαρίζει ατμόσφαιρα ανατολίτικου παζαριού.

Χλιδή στον υπερθετικό βαθμό

Δυο βήματα, όμως, μακριά από τις μεθυστικά μυρωδάτες ευωδιές του από καπνό ναργιλέ, τσάι μέντας, κανέλας, κάρδαμου και αραβικού καφέ, ξεφυτρώνουν αχανή αεροστεγώς υπερκλιματιζόμενα πολυσύχναστα εμπορικά πολυκαταστήματα. Ανοιχτά όλες τις ημέρες μέχρι αργά το βράδυ, διαθέτουν high end μπουτίκ και πολυτελή καταστήματα με όλες τις επώνυμες φίρμες, ακόμη και εξοπλισμό για σκι, αναρίθμητα κομψά εστιατόρια και στυλάτα καφέ, παγοδρόμια, κινηματογράφους, θεματικά πάρκα και συναυλιακά κέντρα. Σε ένα από αυτά, στο «Villagio», μια απομίμηση της Βενετίας, υπάρχουν κανάλια με νερό, γέφυρες και γόνδολες που μεταφέρουν τους πελάτες κάτω από έναν τεχνητό ουράνιο θόλο. Ενα άλλο, κόστους 1 δισ. δολαριών, το νεόκτιστο mall «Al Hazm», είναι ένα αχανές αναγεννησιακό παλάτι, κάτι ανάμεσα σε Λούβρο και Γκαλερία Βιτόριο Εμανουέλε, όπου έχουν τοποθετηθεί τόνοι σκαλιστού πεντελικού μάρμαρου και κρύσταλλα της Σιένα για να περιβάλλουν την τάση για υπερκατανάλωση των ντόπιων εύπορων shopaholics. Στην αφελή ερώτηση του τουρίστα γιατί κατασκευάζουν τέτοια φαραωνικά μεγαθήρια, έρχεται χωρίς ξιπασιά αφοπλιστική η απάντηση: «Γιατί μπορούμε!».

Πράγματι, μπορούν να μετατρέψουν ένα θεόξερο σκηνικό όπου κάποτε περιφέρονταν αγριοκάτσικα και καμήλες -ενώ αραιά και πού φύτρωνε καμιά καχεκτική τζιτζιφιά για να χαρίσει σκιά στις σκηνές από υφαντές βελέντζες τις οποίες έκαιγε το λιοπύρι- σε έναν εύφορο τόπο. Με γήπεδα γκολφ, πάρκα με φυτεμένα εκατοντάδες χιλιάδες ανθεκτικά δένδρα και λουλούδια εισαγωγής, σιντριβάνια που ολημερίς τα ραντίζουν με αφαλατωμένο νερό και τόσο γκαζόν που στη χλοερή του θέα θα πρασίνιζαν από ζήλια μέχρι και οι κάτοικοι της βρετανικής υπαίθρου. Μπορούν επίσης να φιλοξενούν 2,5 εκατομμύρια εργάτες, μετανάστες από 85 διαφορετικές χώρες, και να είναι στην άνετη θέση να τους προσφέρουν πέραν του μισθού, δωρεάν διατροφή και διαμονή σε αξιοπρεπή καταλύματα, έξοδα κίνησης και, κυρίως, σεβασμό και υποστήριξη των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων τους. Την ίδια στιγμή όλες οι επώνυμες φίρμες υπερπολυτελών ξενοδοχείων αγγίζουν την αμμουδιά, ενώ στα τεχνητά νησιά του Κόλπου έχουν οικοδομηθεί πανύψηλα χλιδάτα παλάτια, περίτεχνες επαύλεις με ιδιωτικές πισίνες, καθεμιά με διαφορετική θερμοκρασία νερού και exclusive μεγαλοπρεπείς βίλες περιφρουρημένες από έναν δαντελωτό πέτρινο αυλόγυρο ύψους 4 μέτρων. Εχουν ακόμη τη δυνατότητα να διατηρούν έναν πλήρη στόλο Dhow, των υπέροχων παλιών ξύλινων καϊκιών, τα οποία λειτουργούν πλέον ως πλωτά εστιατόρια ή ως κρουαζιερόπλοια στον πάντα υπήνεμο Κόλπο, ενώ ταυτόχρονα στην εντυπωσιακή μαρίνα του Λουσάιλ είναι δεμένα 800 mega yachts που κάνουν το Μονακό να φαντάζει αλιευτικό καταφύγιο για ψαρόβαρκες.

Μουντιάλ

Ανάμεσα στις πολυπληθείς και σύγχρονες αστικές οικιστικές παρεμβάσεις ήδη ξεχωρίζουν οι προβεβλημένες κατασκευές των οκτώ νεόκτιστων γηπέδων για τις ανάγκες του, προϋπολογισμένου κόστους 10 δισ. δολαρίων, Μουντιάλ 2022. Τα περισσότερα στάδια εκτείνονται σε μια απόσταση μιας ώρας το ένα από το άλλο, ώστε χάρη στο υπερσύγχρονο δίκτυο μεταφοράς των 38 σταθμών του μετρό ο θεατής να μπορεί να παρακολουθήσει έως και δύο ματς την ίδια ημέρα. Αβανγκάρντ αρχιτεκτονικής, συνδυασμένης με αραβικά στοιχεία, αυτά τα «διαμάντια της έρημου» ενσωματώνουν τεχνολογικές καινοτομίες, με κορυφαίο τον σταθερό δροσερό κλιματισμό τόσο των θεατών στις κερκίδες όσο και του αγωνιστικού χώρου. Ηδη έχει ξεκινήσει διαβούλευση με τις τοπικές κοινότητες για τη χρήση των εγκαταστάσεων μετά το τέλος της διοργάνωσης, ενώ έχει αποφασιστεί επίσης τα γήπεδα να προσαρμοστούν στο μέγεθος των κατοπινών αναγκών του ντόπιου ποδοσφαίρου με στόχο οι μονομπλόκ κερκίδες τους να αφαιρεθούν και να χαριστούν για τον εξοπλισμό γηπέδων σε φτωχές χώρες του Τρίτου Κόσμου. Στην Ανώτατη Επιτροπή της διοργάνωσης απασχολούνται 300 άτομα, μεταξύ των οποίων και 15 Ελληνες. Ανάμεσά τους ο υπεύθυνος Μάρκετινγκ Μιχαήλ Καλοειδάς, ο οποίος μετά τη συνεργασία του με τον Οργανισμό «Αθήνα 2004» προσκλήθηκε και διαμένει στο Κατάρ εδώ και 14 χρόνια. Ο ίδιος επισημαίνει την οργάνωση, την εξωστρέφεια και κυρίως το όραμα απέναντι στις προκλήσεις του αύριο και επισημαίνει ότι η χώρα έχει από νωρίς συνειδητοποιήσει την ικανοποίηση και την περηφάνια που προσφέρει στους κατοίκους το να βλέπουν να υλοποιούνται μπροστά στα μάτια τους όσα είχαν σχεδιάσει.

Προφανώς, ακόμη και τα πιο μεγαλεπήβολα όνειρα των κατοίκων του Κατά μπορούν να γίνουν πραγματικότητα, δεδομένου ότι όπως ο βήχας έτσι και το άφθονο χρήμα δεν κρύβεται. Ιδίως όταν έχουν την ευχέρεια να οργανώνουν το «άθλημα των σεΐχηδων», τους δημοφιλείς αγώνες καμήλας, και ταυτόχρονα να διαθέτουν υπερμοντέρνα πίστα για τα σιρκουί της Φόρμουλα 1 και τα διεθνή γκραν πρι μοτοσικλέτας. Παρομοίως αφενός να έχουν έφιππη αστυνομία πάνω σε περήφανα αραβικά άλογα, αφετέρου οι αστραφτερές Bentley, Ferrari και MacLaren, με ή άνευ σοφέρ, να συνωστίζονται στους δρόμους μαζί με ολοκαίνουρια τιρκουάζ ταξί με ελάχιστο κόμιστρο αφού η βενζίνη κοστίζει κάτι λιγότερο από 30 σεντ του ευρώ. Στην πραγματικότητα η Ντόχα με την ουρανομήκη πληθυσμιακά ανάπτυξή της δεν προσφέρεται για εξερεύνηση με τα πόδια, δεν έχει σχεδόν καν διευθύνσεις αλληλογραφίας, πόσο μάλλον γειτονιές με την κοινοτική έννοια της συναναστροφής που υπονοεί η λέξη.

Τίποτε, όμως, δεν εμποδίζει στο ίδιο έδαφος από τη μια να λειτουργεί από το 1996 το διεθνές ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο ΑL JAZEERA, ένα κανάλι παγκόσμιας εστίασης με φωνή υψηλού κύρους, ειδικότερα την περίοδο της Αραβικής Άνοιξης, ενώ από την άλλη ακούγεται κάθε τόσο από τα μεγάφωνα των τζαμιών αλλά και των σούπερ μάρκετ η φωνή του μουεζίνη που καλεί τους πιστούς για προσευχή. Μόνο που στο Κατάρ δεν υπάρχει θρησκευτική αστυνομία για να αναγκάσει τις επιχειρήσεις να κλείσουν κατά τη διάρκειά της. Εχουν μάλλον υιοθετήσει μια πιο ανεκτική και πιο ευέλικτη εκδοχή του θρησκευτικού ουαχαμπισμού σε αυτή τη μικροσκοπική -μικρότερη από τη μισή Πελοπόννησο- χερσόνησο του περσο-αραβικού κόλπου. Εξάλλου, στην τοπική κοινωνία είναι διαρκώς ζωντανός ο απόηχος εκείνης της δημόσιας στήριξης στη δημοκρατία από τον πρώην εμίρη Χαμάντ, ο οποίος είχε δηλώσει χωρίς τσαλίμια το 2003 στην αμερικανική τηλεόραση ότι «κάθε λαός που θέλει να αναπτύξει τη χώρα του… πρέπει να ασκήσει δημοκρατία. Αυτό πιστεύω».

Οι 5.000 Ελληνες

Είναι, λοιπόν, όλα ιδανικά σε αυτή την ανατολική γωνιά της αραβικής χερσονήσου; Αρμοδιότεροι ίσως να απαντήσουν είναι οι περίπου 5.000 Ελληνες που ζουν και δουλεύουν εκεί. Στην πλειονότητά τους πτυχιούχοι με υψηλού επιπέδου δεξιότητες στον τομέα τους, απασχολούνται σε μικρότερες ή μεγαλύτερες καλοπληρωμένες θέσεις ευθύνης, κυρίως σε μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε κατασκευαστικά έργα υποδομών και ενέργειας. Ο ΑΚΤΩΡ, η ΤΕΡΝΑ, η J-P ΑΒΑΞ, η DS STEEL και η ΑΡΧΙΡΟΔΟΝ είναι παρούσες, ανάμεσα σε περισσότερες από 150 ελληνικές επιχειρήσεις που λειτουργούν εκεί. Αυτή η ελληνική κοινότητα που συσπειρώνεται γύρω από την ελληνική πρεσβεία, την ελληνορθόδοξη εκκλησία των Αγίου Ισαάκ και Αγίου Γεωργίου, καθώς και το ελληνικό σχολείο στο οποίο φοιτούν φροντιστηριακά πάνω από 170 Ελληνόπουλα, δείχνει ικανοποιημένη από τη διαμονή της στο Κατάρ – αν εξαιρέσει κανείς τις κοχλάζουσες καλοκαιρινές θερμοκρασίες. Μάλιστα οι Καταριανοί σχεδόν στο σύνολό τους είναι θετικά διακείμενοι απέναντι στους Ελληνες.

«Πρόκειται για ανοιχτούς, δίκαιους και γενναιόδωρους ανθρώπους», όπως λένε, «που τηρούν τις παραδοσιακές αξίες τους, στηρίζουν τους οικογενειακούς δεσμούς, σέβονται τους μεγαλύτερους, προστατεύουν με τρυφερότητα τα παιδιά και φροντίζουν τις γυναίκες τους». Και βέβαια οι καταδεκτικοί αυτοί άνθρωποι θέλουν πρόθυμα να επενδύσουν στη χώρα μας, παρά τις αστοχίες και τις απογοητεύσεις που γνώρισαν στο πρόσφατο παρελθόν. Εξάλλου, όπως έχει διατυπωθεί επισήμως από κυβερνητικά χείλη, «μπορεί να έχουμε τρεις απευθείας πτήσεις καθημερινά από την Ντόχα για την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, συν μία το καλοκαίρι για τη Μύκονο, αλλά η πραγματική μας γέφυρα είναι οι Ελληνες πολίτες που ζουν και δουλεύουν εδώ». Δίαυλο επικοινωνίας αποτελεί και η Κύπρος με την οποία το Κατάρ συνεργάζεται σε ενεργειακό επίπεδο. Οπως τονίζει ο κ. Παναγιώτης Μίχαλος, ο οποίος έχει αναπτύξει ιδιαίτερες σχέσεις εμπιστοσύνης με το εμιράτο και είναι πρόεδρος του Ελληνοκαταριανού Επιχειρηματικού Συμβουλίου, «οι ιστορικοί δεσμοί φιλίας και αλληλοσεβασμού ανάμεσα στις δύο χώρες, με την Ελλάδα κόμβο προς την Ευρώπη και τα Βαλκάνια, διαμορφώνουν σήμερα επενδυτικές ευκαιρίες στη βάση win-win situation».

Ωστόσο, όπως ισχυρίζονται διπλωμάτες που ζουν εκεί, μπορεί μεν η βασιλική οικογένεια του Κατάρ να έχει γίνει διεθνές πρωτοσέλιδο αγοράζοντας μέσω κρατικών επενδυτικών funds μεγάλες συμμετοχές σε παγκόσμια ορόσημα όπως το Empire State Building της Νέας Υόρκης, το πολυκατάστημα «Harrods», τον ουρανοξύστη Shard και τα ξενοδοχεία «Grosvenor» και «Savoy» στο Λονδίνο, αλλά ταυτόχρονα είναι εξόχως γαλαντόμα απέναντι στον λαό της. Επισημαίνουν ότι έχει μεν την οικονομική δυνατότητα να αγοράζει πανάκριβους πίνακες των Ροθκό, Ντάμιεν Χιρστ, Φράνσις Μπέικον και Ρόι Λιχτενστάιν, συμπεριλαμβανομένου του έργου του Σεζάν «Οι Χαρτοπαίκτες», αλλά πουθενά στον αραβικό κόσμο δεν ξοδεύουν τόσα πολλά δισεκατομμύρια για τη σύγχρονη πνευματική και πολιτιστική αναβάθμιση του τόπου τους.

Μια ματιά στα μουσεία της Ντόχα είναι το πιο πειστικό επιχείρημα. Αν και δεν υπήρχε ποτέ στο παρελθόν παράδοση βιβλιοθήκης στον Κόλπο, πάνω σε σχέδια του διάσημου Ολλανδού αρχιτέκτονα Ρεμ Κούλχαας οικοδομήθηκε μια πρωτοποριακή βιβλιοθήκη. Σύντομα θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια του νέου Εθνικού Μουσείου της Ντόχα, το οποίο σχεδίασε ο Γάλλος αρχιτέκτονας Ζαν Νουβέλ και το διαμόρφωσε σαν μια σειρά γιγάντιων διασταυρωμένων δίσκων που μοιάζουν με ρόδο της ερήμου, το οποίο προσθέτει μία ακόμη μοντέρνα νότα στην πρωτεύουσα. Και βέβαια λειτουργεί το πετράδι του πολιτιστικού στέμματος τη χώρας, το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης που σχεδίασε άψογα ενταγμένο στον χώρο ο Κινεζοαμερικανός αρχιτέκτονας Iεό Μινγκ Πέι, το οποίο κατοχυρώνει την Ντόχα ως τη σύγχρονη καλλιτεχνική πρωτεύουσα του αραβικού κόσμου. Αν τώρα το Κατάρ ξοδεύει και για να αποκτήσει ποδοσφαιριστές-σούπερ σταρ σαν τον Νεϊμάρ και τον Μπαμπέ στην ιδιοκτησίας του Παρί Σεν Ζερμέν ή για να φέρει τον Τσάβι στην εγχώρια ομάδα Αλ Σαντ, σε τίποτε αυτό δεν αλλάζει τον εκσυγχρονιστικό προσανατολισμό του. Στο κάτω-κάτω το Μουντιάλ θα γίνει σε τέσσερα χρόνια.

Η θέση της γυναίκας

Το εντυπωσιακότερο, πάντως, για τον άσχετο επισκέπτη είναι η πλειάδα νεαρών καλαίσθητων, γλωσσομαθών και μορφωμένων ατόμων που στελεχώνουν με ενεργητικότητα και πεποίθηση κρατικές θέσεις υψηλής ευθύνης. Ανάμεσά τους αρκετές νεαρές γυναίκες, οι οποίες με την ενεργοποίησή τους σε κρατικές υποθέσεις μάλλον δοκιμάζουν -αν δεν ερεθίζουν- τον συντηρητισμό των ομόθρησκων γειτονικών χωρών του Κατάρ ως προς την αξιοποίηση του γυναικείου φύλου σε επιτελικές θέσεις. Με τις μακριές ρόμπες τους προηγμένης κλωστοϋφαντουργικής τεχνικής και τις χρυσοκέντητες μαύρες αμπάγιες τους καλύπτουν με μεταξωτή μαύρη μαντίλα χιτζάμπ το κεφάλι -καθώς η μισή ομορφιά της γυναίκας βρίσκεται στα μαλλιά της- και τον λαιμό τους. Ομως το πλήρους θέας ακάλυπτο πρόσωπό τους στολίζεται με απαλό κραγιόν στα χείλη, ανάλαφρα χρωματισμένες βλεφαρίδες, συχνά με πρόσθετα τουφάκια στα τσίνορα και καλλίγραμμα περιποιημένα με μολύβι φρύδια που τονίζουν το βλέμμα. Με άψογο μανικιούρ, πανάκριβα -τι άλλο;- ελβετικά ρολόγια στον καρπό τους και στα πόδια επιλεγμένα Christian Louboutin, Stuart Weitzman και Jimmy Choo γοβάκια τα οποία θα ζήλευε και η Σταχτοπούτα του παραμυθιού για να πάει στην πριγκιπική χοροεσπερίδα.

Πέρα, όμως, από τα ενδυματολογικά αξεσουάρ τους, όλες οι γυναίκες οδηγούν και οι περισσότερες έχουν πτυχία Μηχανικής, Ιατρικής, Μόδας, Επικοινωνίας, Διπλωματίας και Δημοσιογραφίας, είτε από το εξωτερικό είτε από τα μεγαλύτερα διεθνή πανεπιστήμια κύρους τα οποία είναι πλήρως λειτουργικά εγκατεστημένα και εξειδικευμένα -όχι σαν παραρτήματα- στην Education City της Ντόχα, όπου σπουδάζουν περισσότεροι από 30.000 φοιτητές. Από τα ίδια πανεπιστήμια έχουν αποφοιτήσει και οι νεαροί άνδρες, συνήθως 35ρηδες, που κατέχουν υψηλόβαθμες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό. Καλλιεργημένοι, άνετοι, κομψοί, με τέλεια χρήση της αγγλικής γλώσσας, φορούν μακριούς ολόλευκους εντυπωσιακά πεντακάθαρους αέρινους χιτώνες και μαντίλα καφίγια, την οποία με επιδεξιότητα χειρίζονται με τα μακριά δάχτυλά τους. Φέρουν συνήθως μούσι τριών ημερών έως μιας εβδομάδας, φορούν δερμάτινα πέδιλα με υποδειγματικό πεντικιούρ και εκτός από το απαραίτητο πολυδάπανο ρολόι-κόσμημα φορούν διακριτικά μανικετόκουμπα από ασήμι ή σπάνιους λίθους. Γι’ αυτούς τους ανοιχτούς, φιλικούς, διόλου υπεροπτικούς παρά την οικονομική τους ευμάρεια, άνδρες η πρόσκληση στους ξένους για φαγητό είναι πράξη ιερή και ένδειξη φιλοξενίας.

Η Ντόχα, μεταξύ άλλων, προσφέρει αμέτρητους γαστριμαργικούς προορισμούς υψηλών προδιαγραφών. Εγχώρια εστιατόρια παραδοσιακής αραβικής κουζίνας σερβίρουν πεντανόστιμους μεζέδες, όπως ταμπουλέ, χούμους, φαλάφελ, ταζίν, μακλούμπα, ενώ παράλληλα συνυπάρχει και ένας γαλαξίας από αστέρια Michelin που υπογράφουν τα μενού στα υπερπολυτελή ξενοδοχεία. Ιαπωνικό σούσι στο «Nobu», γαλλική κουζίνα στο «Idam» του Αλέν Ντικάς, ιταλική κουζίνα στο «Antica Pesa», μοντέρνα καντονέζικη στο «Hakkasan» και fusion κουζίνα στο «Opal» του Γκόρντον Ράμσεϊ. Οσο για κλάμπινγκ, τα ατμοσφαιρικά και μουσικά ενημερωμένα μπαρ «The Den», «Crystal», «Champions», «Vintage» και πολλά άλλα που στεγάζονται στα μεγάλα ξενοδοχεία του West Bay αποτελούν για Αμερικανούς και Ευρωπαίους μικρές οάσεις για μια γουλιά πανάκριβου αλκοόλ, εφόσον δεν προσβάλλονται οι αποκλειστικά ντόπιοι άνδρες της παρέας που καταναλώνουν αυστηρά στεγνά παρθένα εξωτικά κοκτέιλ.

Στο τραπέζι, πάντως, οι άνετοι οικοδεσπότες είναι καλοί ακροατές και ειλικρινείς σε ό,τι αφορά θέματα όπως το δημογραφικό, τη σαρία ή το σεξ, χωρίς να κοκκινίζουν τα κυρίως σταρένιας απόχρωσης, παρά σκούρα μελαχρινά, μάγουλά τους. Εκεί που πραγματικά δείχνουν να αναστατώνονται, χωρίς ωστόσο να παραπονιούνται -καθώς σύμφωνα με μια αραβική παροιμία τα παράπονα είναι το όπλο του αδύναμου-, είναι για τον κατά τη γνώμη τους άδικο και παράνομο από γης, αέρος και θαλάσσης αποκλεισμό της χώρας τους από τους γείτονές της εδώ και ενάμιση χρόνο. Εξηγούν με αποφασιστικότητα την υποκριτική, όπως τη χαρακτηρίζουν, στάση της Σαουδικής Αραβίας, της Αίγυπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Υεμένης, της Λιβύης και του Μπαχρέιν, η οποία εκδηλώθηκε εναντίον τους με ταπεινωτικά τελεσίγραφα, με τα οποία ανέμεναν το Κατάρ να υποκύψει στις πιέσεις τους. Μάταια.

Λένε ότι η αλήθεια είναι πέρα από τις αντιληπτές αντιζηλίες γοήτρου μεταξύ ομόθρησκων γειτόνων, η ενόχληση των άλλων προέρχεται από τη μεγάλη οικονομική άνεση και την αυτόφωτη διπλωματική επιρροή του Κατάρ, τις οποίες θεωρούν δυσανάλογες με το μέγεθός του. Στον παρανομαστή, πάντως, οι ίδιοι εκτιμούν ότι βρίσκεται η δυναμική στροφή της διεθνούς οικονομικής κοινότητας προς το φυσικό αέριο, το προνομιακό πεδίο του Κατάρ, σε αντίθεση με τη ζήτηση πετρελαίου, στην παραγωγή του οποίου αδιαμφισβήτητα ηγεμονεύει η Σαουδική Αραβία. Αναμενόμενο, λοιπόν, να περνάνε στην αντεπίθεση. «Μας κατηγορούν», υποστηρίζουν, «πως έχουμε καλές σχέσεις με το Ιράν. Μα από κοινού εκμεταλλευόμαστε το κοίτασμα φυσικού αερίου. Τι να κάνουμε, να τσακωθούμε μαζί του, όταν αυτοί που μας αποδοκιμάζουν έχουν καλύτερες σχέσεις και μεγαλύτερες οικονομικές δραστηριότητες με τους σιΐτες μουλάδες;». «Μας λένε», τονίζουν υπομονετικά, «ότι υποστηρίζουμε τη μουσουλμανική αδελφότητα, όταν σε γειτονικές χώρες έχουν εξέχοντα μέλη τους στα κοινοβούλιά τους. Μας επικρίνουν ότι παρεμβαίνουμε σε άλλες χώρες, όταν μερικοί από αυτούς που μας επέβαλαν εμπάργκο είναι στο πλευρό αυτονομιστών στην Υεμένη και τη Σομαλία. Τέλος, μας αποδοκιμάζουν ότι ενθαρρύνουμε την τρομοκρατία, τη στιγμή που από τη βάση των ΗΠΑ Al Udeid έξω από την Ντόχα, που φιλοξενεί 10.000 Αμερικανούς ένοπλους στρατιώτες, έχουν γίνει δεκάδες χιλιάδες αεροπορικές επιδρομές εναντίον του “Ισλαμικού Κράτους”».

Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι η σχετική απομόνωση -που δεν επιβλήθηκε δα και από τον ΟΗΕ- και το κλείσιμο των γειτονικών συνόρων εμφύσησε στους κατοίκους του εμιράτου τολμηρή αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στον εαυτό τους ώστε να επιδιώξoυν πολιτική επανεκκίνηση και διαφανέστερες διεθνείς σχέσεις με χώρες πέρα από τον Περσικό Κόλπο. Ενδεικτική ως προς την τελευταία παράμετρο είναι η θετική στάση της Τουρκίας απέναντι στο Κατάρ την ώρα που του ασκούνταν οι ασφυκτικές πιέσεις του μποϊκοτάζ. Τότε αυτή τροφοδότησε άμεσα τη χώρα με γαλακτοκομικά και αγροκηπευτικά προϊόντα, ενώ απέστειλε και μια στρατιωτική δύναμη 1.000 ενόπλων για την περίπτωση που δρομολογούνταν πραξικοπηματική ανατροπή του εμίρη. Σε ανταπόδοση το Κατάρ, που δεν ξεχνά τις υποχρεώσεις του, εξήγγειλε τον περασμένο Αύγουστο άμεσες επενδύσεις 15 δισ. δολαρίων στην Τουρκία στηρίζοντας την οικονομία της χώρας που είχε αποδυναμωθεί από τη ραγδαία πτώση της λίρας.

Παρά τις όποιες συνεισφορές την ώρα της ανάγκης, όμως, ο αποκλεισμός λειτούργησε για το Κατάρ ως καταλύτης της μετατροπής της κρίσης σε ευκαιρία και επιτάχυνση της αυτάρκειάς του σε άμεσα καταναλωτικά αγαθά. Κανονικά θα έπρεπε να προσεύχονται με κρυφή ευγνωμοσύνη προς τους γείτονες που καταφέρνουν να μεταστρέψουν το εμπάργκο τους σε οικονομική ευλογία. Δεν το κάνουν χάρη στους ιστορικούς, θρησκευτικούς και εν μέρει οικογενειακούς δεσμούς τους με τους άλλους λαούς της αραβικής χερσονήσου. Εχουν, όμως, από καιρό συνειδητοποιήσει ότι αυτός που ελέγχει την εξέλιξη στις μελλοντικές προκλήσεις ασκεί και δυναμική υπεροχής.