«Δεν είναι άνθρωπος, αλλά είναι ένα μη-ανθρώπινο πρόσωπο. Και ως τέτοιο, έχει δικαιώματα». Αυτή η φράση αποτελεί ίσως την πιο παράξενη δικαστική απόφαση σε υπόθεση habeas corpus -ατομικής αυτοδιάθεσης- που εκδόθηκε ποτέ. Η Σάντρα, ένας συμπαθέστατος ουρακοτάγκος, που ζούσε έως τώρα στην Αργεντινή, σε λίγες μέρες θα μετοικίσει στις ΗΠΑ, αφού έχει τελικά δικαιώματα και τα διεκδίκησε και τα κέρδισε. Κι αυτό κάτι λέει για το πώς αλλάζει ο τρόπος που βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε τα ζώα.
Το 2015, η Αργεντινή δικαστής Έλενα Λιμπερατόρι βρέθηκε μπροστά στην πιο ιδιότυπη υπόθεση της ζωής της. Ένας θηλυκός ουρακοτάγκος, η Σάντρα, βρέθηκε στις αίθουσες των δικαστηρίων, ζητώντας ατομικά δικαιώματα. Και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.
Φυσικά η Σάντρα δεν πήγε μόνη της στα δικαστήρια, αλλά εκ μέρους της πήγε η φιλοζωική οργάνωση του Μπουένος Άιρες, η οποία θεώρησε ότι στη Σάντρα δεν άρεσαν -δικαίως- οι συνθήκες διαβίωσής της και ότι είχε δικαίωμα σε καλύτερες. Μόνο που η Σάντρα δεν είναι άνθρωπος. Άρα δεν έπρεπε λογικά να υπάρχει θέμα, καθώς δεν υπήρχε και υπόθεση κακοποίησης.
AP Photo/Natacha Pisarenko
Όλα ξεκίνησαν όταν η 33χρονη σήμερα Σάντρα, που ζούσε ολομόναχη στο ζωολογικό κήπο του Μπουένος Άιρες από το 1994, επιχειρήθηκε να ζευγαρώσει με το Μαξ, ένα αρσενικό ουρακοτάγκο που της έφεραν γι αυτό το σκοπό στο -μεγέθους γηπέδου μπάσκετ- περιφραγμένο χώρο της. Η Σάντρα αρνήθηκε να κάνει σεξ με το Μαξ, προτιμώντας να κάθεται μόνη της στη βροχή, έξω από το κλειστό κλουβί της.
Δεν της άρεσε εκεί που έμενε και η μοναξιά είχε αρχίσει να επηρεάζει τη συμπεριφορά της.
Και κάπως έτσι, η φιλοζωική πήγε στο δικαστήριο διεκδικώντας κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης για τη Σάντρα.
Η υπόθεση εκδικάστηκε στο Μπουένος Άιρες ως προσφυγή για ατομικά δικαιώματα εκτός συντάγματος (amparo). To αίτημα για habeas corpus απορρίφθηκε, καθώς είναι μια ιδιότητα που μπορεί να αποδοθεί μόνο σε ανθρώπους. Παρόλα αυτά, η δικαστής Έλενα Λιμπερατόρι, έκρινε, στις 21 Οκτωβρίου 2015, ότι η Σάντρα «δεν είναι άνθρωπος, αλλά είναι ένα μη-ανθρώπινο πρόσωπο» («una persona no humana») και διέταξε την πόλη του Μπουένος Άιρες να «κάνει ότι πρέπει ώστε να προστατευτούν οι γνωστικές της ικανότητες».
AP Photo/Natacha Pisarenko
Η απόφαση ήταν πρωτοφανής, καθώς στα περισσότερα νομικά συστήματα του κόσμου, τα ζώα θεωρούνται αντικείμενα χωρίς ατομικά δικαιώματα, ή ως περιουσιακά στοιχεία τα οποία ο ιδιοκτήτης τους μπορεί να πουλήσει ή να αγοράσει και όχι ως υποκείμενα με δικαιώματα. Επίσης, στα περισσότερα νομικά συστήματα υπάρχει η διάκριση ανάμεσα στον άνθρωπο και το πρόσωπο. Για παράδειγμα, μια εταιρεία μπορεί να είναι «πρόσωπο», χωρίς φυσικά να είναι άνθρωπος.
Η απόφαση, όπως είναι φυσικό, δημιούργησε σάλο και έφερε στο προσκήνιο ένα θέμα με το οποίο κανείς δεν είχε ασχοληθεί στο παρελθόν: Το νομικό στάτους ενός ουρακοτάγκου: Στον Αστικό Κώδικά της Αργεντινής αναφέρονται δύο σχετικές κατηγορίες «προσώπων»: Τα «πρόσωπα με ορατή υπόσταση» (αναφέρεται σε φυσικά πρόσωπα όπως οι ανήλικοι και οι ανάπηροι) και τα «πρόσωπα με ιδεατή υπόσταση», όπως οι εταιρείες. Το άρθρο 51 λέει ότι τα «πρόσωπα με ορατή υπόσταση» έχουν «χαρακτηριστικά ανθρώπινα σημάδια». Σε όλον τον κώδικα δεν υπάρχει πουθενά κατηγορία «μη-ανθρώπινων προσώπων».
«Είναι πλάσματα που αισθάνονται»
«Με την απόφασή μου, ήθελα να πω στην κοινωνία κάτι καινούργιο: Ότι τα ζώα είναι πλάσματα που αισθάνονται και ότι το πρώτο τους δικαίωμα είναι η υποχρέωσή μας να τα σεβόμαστε», είπε η Λιμπερατόρι, η οποία έχει μια τεράστια φωτογραφία της Σάντρα στο γραφείο της.
AP Photo/Natacha Pisarenko
Το 2017, αφού μελετήθηκαν οι εκθέσεις πολλών ειδικών, η Λιμπερατόρι αποφάσισε ότι ο καλύτερος προορισμός για τη Σάντρα θα ήταν ένα καταφύγιο στη Φλόριντα, στο οποίο ζουν 21 ουρακοτάγκοι και 31 χιμπατζήδες. Ο πιο διάσημος συγκάτοικός της εκεί, θα είναι ο Μπάμπλς, ο χιμπατζής του Μάικλ Τζάκσον…
Εκεί, η Σάντρα θα έχει πολύ περισσότερο χώρο, ελευθερία κινήσεων και κυρίως παρέα. Ο μόνος λόγος που δεν θα αφεθεί εντελώς ελεύθερη, στην Αφρική, είναι ότι έχει γεννηθεί και έχει ζήσει όλη της τη ζωή σε αιχμαλωσία και κάτι τέτοιο θα ήταν επικίνδυνο γι αυτήν.
AP Photo/Natacha Pisarenko
Το ταξίδι της Σάντρα ξεκινά σε λίγες μέρες. Θα διαρκέσει 11 ώρες, θα πάει πρώτα στο Κάνσας, σε καραντίνα και αφού της γίνουν όλες οι απαραίτητες εξετάσεις, θα μεταφερθεί στο νέο της σπίτι. «Ανησυχώ λίγο για το ταξίδι της, αλλά είναι για καλό. Όταν εγκατασταθεί, θα προσπαθήσω να την επισκεφθώ», λέει η Λιμπερατόρι.
