Του Lionel Laurent
Η άρση των lockdown λόγω του κορονοϊού και της ασθένειας που αυτός προκαλεί (Covid-19) σε όλο τον κόσμο δεν περίμενε κανείς να αποτελέσει μια εύκολη διαδικασία.
Όμως, καθώς τα κρούσματα εκτοξεύονται από την Ισπανία μέχρι την Αυστραλία, αξίζει να σημειώσει κανείς ότι δύο από τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο κατά την πρώτη φάση κορύφωσης της πανδημίας – η Ιταλία και η Σουηδία – διατηρούν τον έλεγχο όσον αφορά την εξάπλωση του ιού.
Τα επιβεβαιωμένα κρούσματα σε ημερήσια βάση και στις δύο χώρες είναι κατά μέσο όρο περίπου 200 στην κάθε μία, πολύ κάτω από τα επίπεδα την εποχή της κορύφωσης, χωρίς να διαφαίνεται νέα εκτίναξη και χωρίς τα νοσοκομεία τους να αντιμετωπίζουν πίεση.
Αντίθετα, ο ημερήσιος αριθμός κρουσμάτων στην Ισπανία ξεπέρασε την περασμένη εβδομάδα τις 2.000, ενώ στη Γαλλία ξεπέρασε τα 1.000. Αυτό δεν μπορεί κατά κανέναν τρόπο να χαρακτηριστεί δεύτερο κύμα, ωστόσο αξίζει να αναρωτηθούμε τι μπορεί να κάνουν διαφορετικά η Ιταλία και η Σουηδία όσον αφορά την διαχείριση του ιού.
Οι συγκεκριμένες χώρες προ μηνών ξεχώριζαν για τους λάθος λόγους. Η Ιταλία ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που επλήγη από ένα κύμα μαζικών μολύνσεων από τον κορονοϊό και η πρώτη η οποία επέβαλε δρακόντειο lockdown. Η Σουηδία υιοθέτησε μια πιο φιλελεύθερη και αμφιλεγόμενη προσέγγιση – σε αντίθεση ακόμη και με τις υπόλοιπες βορειοευρωπαϊκές και σκανδιναβικές χώρες – κρατώντας τα σχολεία ανοικτά και σε γενικές γραμμές παρέμεινε απαρασάλευτη σε απλές συστάσεις σχετικά με την τήρηση κοινωνικών αποστάσεων και την απομόνωση των κρουσμάτων, αρνούμενη το μέτρο της υποχρεωτικής καραντίνας.
Μολονότι το lockdown της Ιταλίας έσωσε αναμφισβήτητα ζωές, ήρθε αργά. Την ίδια ώρα, στη Σουηδία δεν ήρθε καθόλου. Σε κατά κεφαλήν βάση, ο αριθμός των θανάτων στην Ιταλία, ο οποίος ξεπερνά τους 35.154, διαμορφώνεται περίπου σε 600 ανά 1 εκατομμύριο ανθρώπους, όπως και ο αντίστοιχος αριθμός (5.743) της Σουηδίας σε σχέση με τον πληθυσμό της.
Ακόμη κι έτσι, ωστόσο, στην τρέχουσα φάση, η οποία ακολουθεί την κορύφωση της πανδημίας, με την Ιταλία να ξανανοίγει σταδιακά την οικονομία της και τη Σουηδία να διατηρεί αμετάβλητη την πολιτική της, και οι δύο χώρες φαίνεται να έχουν βρει τον βηματισμό τους ώστε να μπορούν να ζήσουν με τον ιό.
Η αυστηρή και εθελοντική τήρηση των κανόνων στην Ιταλία
Στην Ιταλία, η διαχείριση σε επίπεδο δημόσιας υγείας μετά το lockdown, από το κεντρικό μέχρι το τοπικό επίπεδο, μοιάζει να κερδίζει το στοίχημα. Όπως και σε άλλες χώρες, οι κανόνες τήρησης κοινωνικής απόστασης απαιτούν από τους ανθρώπους να κρατούνται ένα μέτρο μακριά από τους άλλους και να φορούν μάσκες προσώπου σε δημόσιους εσωτερικούς χώρους και στα μέσα μαζικής μεταφοράς, ωστόσο υπάρχει ένα ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο επιβολής τους και γενικής αυστηρότητας.
Το να πάρει κανείς ένα τρένο ή το να εισέλθει σε ένα κτίριο γραφείων στην Ιταλία προϋποθέτει τη μέτρηση της θερμοκρασίας του. Η έξοδος για δείπνο σημαίνει αυτόματα να δίνει κανείς στο εστιατόριο τα πλήρη στοιχεία επικοινωνίας του προκειμένου να διασφαλίσει ότι μπορεί να εντοπιστεί μια πιθανή μετάδοση της λοίμωξης.
Απαιτείται η συμπλήρωση ειδικής φόρμας για πρόσβαση σε τουριστικά σημεία όπως η Σαρδηνία, η Σικελία και η Απουλία. Στη βόρεια περιφέρεια της Λομβαρδίας, το αρχικό επίκεντρο του ιού στη χώρα, απαιτούνται μάσκες ακόμη και σε εξωτερικούς χώρους. Το “σπάσιμο” της καραντίνας της Covid-19 αντιμετωπίζεται ως αδίκημα, με πιθανές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένων προστίμων ή και φυλάκισης.
Η αποτελεσματικότητα αυτών των κανόνων αποτελεί απόδειξη της προθυμίας και της ικανότητας των ανθρώπων να τους εφαρμόζουν, σημειώνει η Rosanna Tarricone, αναπληρώτρια καθηγήτρια Διοίκησης Μονάδων Υγείας στο Πανεπιστήμιο Bocconi. Οι κανόνες επεκτείνονται στο πώς οι άνθρωποι χορεύουν σε ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης ή στο πώς κάνουν ηλιοθεραπεία στην παραλία.
Χωρίς κάποιο επίπεδο εθελοντικής εφαρμογής, δεν θα μπορούσαν να πάνε μακριά. Οι αναμνήσεις από τις φρικώδεις σκηνές με τα νοσοκομεία υπερφορτωμένα με ασθενείς με Covid-19 αποτελούν επίσης κίνητρο εφαρμογής των μέτρων. Υπάρχει ένα αίσθημα συλλογικής ευθύνης αναμεμιγμένο με φόβο.
Η συνεκτικότητα της σουηδικής στρατηγικής
Εάν το μάθημα από την Ιταλία είναι ότι η ικανή κρατική γραφειοκρατία, η επιβολή και η υπακοή είναι το κλειδί για τον έλεγχο των επιδημικών ξεσπασμάτων της Covid-19, η περίπτωση της Σουηδίας πρέπει να φαντάζει με μια πρώτη ματιά αντιφατική.
Μετά από πολλούς δισταγμούς και αμφισβητήσεις της προσέγγισης της, ειδικά μετά από έναν φρικτό απολογισμό ανθρώπινων απωλειών σε γηροκομεία και από μια συνεχιζόμενη αύξηση του αριθμού των νέων λοιμώξεων τον Ιούνιο, η χώρα τελικώς έμεινε σταθερή στην αρχική της στρατηγική.
Δεν υπάρχει υποχρέωση χρήσης μάσκας στη Σουηδία, η κοινωνική αποστασιοποίηση συστήνεται αντί να επιβάλλεται και γενικά συνιστάται στους ανθρώπους να μένουν στο σπίτι τους εάν αισθάνονται κάποια αδιαθεσία. Το γεγονός ότι η καμπύλη της χώρας έχει ισοπεδωθεί αναμφίβολα θα παράσχει ανακούφιση σε διαδηλωτές κατά των lockdown στις ΗΠΑ, οι οποίοι προ μηνών προέτρεπαν τις αρχές: “Γίνετε περισσότερο σαν τη Σουηδία”.
Έτσι ωστόσο χάνει κανείς την ουσία. Οι Σουηδοί δεν επωφελήθηκαν απλώς από το “να αφήσουν τον ιό να θερίζει” – τα επίπεδα ανοσίας τους εξακολουθούν να είναι χαμηλά, σύμφωνα με τα τεστ αντισωμάτων – ενώ κανείς δεν τους προτρέπει να μην προσέχουν και να φέρονται ανέμελα.
Υπήρξαν κι εκεί αλλαγές στη συμπεριφορά: η ροή της ανθρώπινης κίνησης δεν είναι ακόμη φυσιολογική σε πολλές περιοχές, σύμφωνα με τα δεδομένα κινητικότητας της Google, ενώ Σουηδοί αξιωματούχοι προειδοποιούν τακτικά τους ανθρώπους ότι η μη τήρηση κοινωνικών αποστάσεων θα οδηγούσε σε αυστηρότερα μέτρα και κανόνες.
Το πλαίσιο σε ορισμένα επίπεδα έχει γίνει πιο αυστηρό, από την απαγόρευση επισκέψεων σε γηροκομεία έως το κλείσιμο εστιατορίων που δεν ακολουθούν τις κρατικές οδηγίες στη Στοκχόλμη. Το “social distancing” αποδίδει.
Δεν πρόκειται για ένα μοντέλο το οποίο να μπορεί εύκολα να αναπαραχθεί αλλού. Οι Σουηδοί είναι νέος λαός, η χώρα τους είναι αραιοκατοικημένη και σε μεγάλο ποσοστό ήδη προ πανδημίας ζούσαν σχετικά μοναχικές ζωές, δουλεύοντας από το σπίτι, σε νοικοκυριά που πολλές φορές έχουν έναν και μόνο άνθρωπο. Το μυστικό εδώ, ωστόσο, πιθανόν να είναι η συνέπεια και η συνεκτικότητα της στρατηγικής από την αρχή της πανδημίας.
Αυτό είναι το βασικό σημείο – κλειδί για να διασφαλίζεται ότι οι πολιτικές γύρω από την Covid-19 είναι βιώσιμες μακροπρόθεσμα, σύμφωνα με τον Ιταλό ακαδημαϊκό Giuliano Di Baldassarre, καθηγητή Διαχείρισης Κρίσεων στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα της Σουηδίας.
Εάν ο στόχος είναι να ζήσει μια χώρα με τον ιό έως ότου βρεθεί μια θεραπεία ή εμβόλιο, μια στάση τύπου “ήξεις – αφίξεις” σχετικά με τους κανόνες – όπως οι παλινωδίες σχεδόν παντού στον κόσμο σχετικά με το εάν πρέπει να χρησιμοποιούνται μάσκες προσώπου και πού – μπορεί να αποδειχθεί αντιπαραγωγική και να καταστήσει αδύνατη την επιβολή τους.
Δεν υπάρχει “μαγική λύση”
Έτσι, ενώ η Ιταλία δείχνει ότι η εγρήγορση και η παρέμβαση αποδίδουν, η Σουηδία υπενθυμίζει ότι πρόκειται περισσότερο για μαραθώνιο παρά για αγώνα σπριντ.
Δεν υπάρχει άμεση και απόλυτα επιτυχημένη απάντηση ή τέλειο πρότυπο αντιμετώπισης της Covid-19 και ασφαλώς όλοι κάνουν λάθη. Το κλείσιμο των σχολείων στην Ιταλία επέφερε τεράστιο κόστος και απέφερε ελάχιστο όφελος, ενώ η παραμέληση της ορθής διαχείρισης της φροντίδας των ηλικιωμένων από πλευράς Σουηδίας οδήγησε πιθανότατα σε θανάτους που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.
Ωστόσο, καθώς περνούμε σε μια νέα φάση της πανδημίας του κορονοϊού, οι δύο αυτές χώρες αξίζει σαφώς να παρακολουθούνται προσεκτικά για την άντληση συμπερασμάτων.
