Με αφετηρία το ξέσπασμα της κρίσης το 2008 στις ΗΠΑ και την κατάρρευση της Lehman Brothers, που προκάλεσε «σοκ» στην παγκόσμια οικονομία, γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας ενός οικονομικού συστήματος χωρίς μια κεντρική αρχή, χωρίς δηλαδή το τραπεζικό σύστημα που θα εποπτεύει, θα πιστοποιεί και τελικά θα ελέγχει τις συναλλαγές.
Σε ακαδημαϊκούς κύκλους και τεχνολογικές κοινότητες αυξήθηκαν οι αναζητήσεις για κάτι τέτοιο και το 2009 πρωτοεμφανίστηκε στον χώρο του διαδικτύου ένα κείμενο-πρόταση για ένα καινούργιο νόμισμα, το Bitcoin, από ένα πρόσωπο που κανείς δεν γνωρίζει ποιο είναι στη πραγματικότητα, τον κατά το διαδίκτυο γνωστό ως Σατόσι Νακαμότο.
Το σκεπτικό ήταν ότι οι ηλεκτρονικές συναλλαγές θα μπορούσαν να γίνονται απευθείας από τον έναν συναλλασσόμενο στον άλλο (Peer 2 Peer) χωρίς να υπάρχει ένας ενδιάμεσος που να πιστοποιεί τη συναλλαγή. Επίσης, ακριβώς επειδή δεν θα υπήρχε ενδιάμεσος πιστοποιητής, δεν θα υπήρχε και χρέωση επί της συναλλαγής. Αυτά τα χαρακτηριστικά, μαζί με την δυνατότητα για πλήρη ανωνυμία του κατόχου των νομισμάτων, συνέθεσαν την εκτόξευση της δημοφιλίας του Bitcoin, είτε ως ψηφιακό νόμισμα σε νόμιμες αγορές, είτε ως κρυπτονόμισμα στο Dark Web.
Τα ψηφιακά νομίσματα υπάρχουν μόνο στον ψηφιακό κόσμο. Δεν ανήκουν σε κανέναν και δεν ελέγχονται από κανέναν. Είναι ένα άυλο νόμισμα σε ψηφιακή μορφή. Τα ανταλλάσσουμε με δολάρια ή ευρώ σε ειδικά ανταλλακτήρια και μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για αγορές στο διαδίκτυο. Ο κάθε χρήστης κρατάει έναν κωδικό με τον οποίο έχει πρόσβαση στα ηλεκτρονικά του χρήματα.
Ψηφιακό νόμισμα δεν είναι μόνο το Bitcoin αλλά μία πληθώρα από νομίσματα που ονομάζονται altcoins (alternative coins), όπως το Litecoin.
Στο Bitcoin για παράδειγμα, ο δημιουργός του το έχει κάνει έτσι ώστε να μπορούν να υπάρξουν μόνο 21 εκατομμύρια τέτοια προκειμένου να προστατευθεί το σύστημα και να μην χάσει την αξία του.
Εξυπακούεται ότι όσο αυξάνεται η απήχηση των ψηφιακών νομισμάτων, τόσο μεγαλώνει η ανησυχία των τραπεζικών οργανισμών ανά τον κόσμο, καθώς σε ένα τελικό στάδιο μιας τέτοιας εξέλιξης, οι εμπορικές τράπεζες, όπως τις γνωρίζουμε σήμερα, θα μπορούσαν να είναι απλώς περιττές.
Αυτός είναι και ο λόγος που οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν να εξετάζουν στενά τα ψηφιακά νομίσματα, με σκοπό τη δημιουργία ενός συστήματος που θα είναι εφικτό να λειτουργεί παράλληλα με τις τράπεζες, χωρίς να απαξιώνει το ρόλο τους. Η διαδικασία αυτή επιταχύνθηκε μετά την ανακοίνωση της Facebook για το σχέδιό της να καθιερώσει – κάτι που δεν έχει γίνει ακόμη – το ψηφιακό νόμισμα Libra (που εσχάτως μετονομάστηκε σε Diem).
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απεργάζεται ήδη σχέδια για το δικό της ψηφιακό νόμισμα, τη στιγμή που η Κίνα έχει ήδη προωθήσει ενεργά το δικό της ψηφιακό γιουάν, μέσω δοκιμών με χρήση σε διάφορα περιβάλλοντα. Η δομή του κινεζικού ψηφιακού νομίσματος προβλέπει ότι το ψηφιακό πορτοφόλι του κατόχου τηρείται στην κεντρική τράπεζα της χώρας. Επομένως ο χρήστης μπορεί να καταθέσει ή να μεταφέρει χρήματα, να κάνει πληρωμές και κάθε είδους αγορές με το πορτοφόλι του χωρίς τη μεσολάβηση της εμπορικής τράπεζας.
Πρωτοπόρος ξανά η Σουηδία
Η αύξηση των πληρωμών χωρίς μετρητά μετά τα μέτρα καραντίνας για την αντιμετώπιση της πανδημίας επιτάχυνε τον ρόλο της τεχνολογίας στην αλλαγή των μορφών του χρήματος.
Η Τράπεζα της Αγγλίας έχει ανακοινώσει ότι θα χτίσει το δικό της ψηφιακό νόμισμα μέσω των εμπορικών τραπεζών ακριβώς για να μην καταργήσει το τραπεζικό σύστημα.
Κάτι ανάλογο συνέβη στη Σουηδία, τη χώρα με τις λιγότερες εμπορικές συναλλαγές μέσω μετρητών σε παγκόσμιο επίπεδο. Η σουηδική κυβέρνηση ανακοίνωσε το Σάββατο (12/12) ότι εξετάζει τη μετατόπιση σε ψηφιακό νόμισμα, σηματοδοτώντας ακόμη ένα βήμα προς το άγνωστο.
Η κεντρική τράπεζα της Σουηδίας «τρέχει» ήδη ένα πιλοτικό πρόγραμμα με την Accenture για να εισάγουν ηλεκτρονική κορώνα, βασισμένη στην ίδια τεχνολογία blockchain που βρίσκεται πίσω από τα κρυπτονομίσματα, όπως το bitcoin.
Blockchain είναι η αλυσίδα από blocks, στην οποία είναι αποθηκευμένες όλες οι συναλλαγές με ψηφιακό νόμισμα από την αρχή της δημιουργίας του. Όταν γίνονται νέες συναλλαγές, νέα blocks προστίθενται στο blockchain. Την ιστορία των συναλλαγών την γνωρίζουν όλα τα μέλη του δικτύου bitcoin, οι λεγόμενοι miners, έχοντας πρόσβαση ο καθένας σε ένα δικό του αντίγραφο όλου του blockchain. Αν κάποιος χρήστης προσπαθεί να δημιουργήσει μια συναλλαγή που δεν πιστοποιείται από τη πλειοψηφία των μελών του δικτύου bitcoin, τότε αυτή θεωρείται ψευδής και απορρίπτεται από το σύστημα. Στο σύστημα blockchain, όλες οι συναλλαγές αποθηκεύονται σε λίστες που συνδέονται μεταξύ τους με κρυπτογράφηση, έτσι ώστε να είναι αδύνατη η αναδρομική τροποποίηση των καταχωρίσεων.
«Ανάλογα με το πώς σχεδιάζεται ένα ψηφιακό νόμισμα και ποιες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται μπορεί να έχει μεγάλες συνέπειες για ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα», δήλωσε ο υπουργός χρηματοοικονομικών αγορών της Σουηδίας, Περ Μπόλουντ. Πρόσθεσε ότι από την πλευρά της κυβέρνησης «είναι ζωτικής σημασίας η αγορά ψηφιακών πληρωμών να λειτουργεί με ασφάλεια και να είναι διαθέσιμη σε όλους».
Η Riksbank, κεντρική τράπεζα της Σουηδίας, υπολόγισε τον Οκτώβριο ότι η χρήση μετρητών στη Σουηδία μειώθηκε στο πιο χαμηλό σημείο που έχει καταγραφεί ποτέ, καθώς η πανδημία επιταχύνει τη μετατόπιση από τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα. Λιγότερο από το 10% όλων των πληρωμών πραγματοποιούνται με μετρητά στη Σουηδία, σύμφωνα με έρευνα της τράπεζας.
Η αξιολόγηση της πρότασης θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το Νοέμβριο του 2022. Επικεφαλής της μελέτης θα είναι η Άνα Κίνμπεργκ Μπάτα, πρώην πρόεδρος της επιτροπής οικονομικών στην Riksbank.
Δεδομένου βέβαια ότι η Σουηδία βρίσκεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν αποκλείεται τα σχέδια της ΕΚΤ να προλάβουν τις εξελίξεις στη σκανδιναβική χώρα και να ενταχθούν υπό την αιγίδα της.
Αν και δύσκολα θα ποντάραμε σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ακριβώς γιατί η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που αποφάσισε να πρωτοτυπήσει και σε αυτό το επίπεδο είναι η… Σουηδία.
