Από την ημέρα που το Κατάρ κέρδισε τη διοργάνωση του Μουντιάλ του 2022 πριν από μια δεκαετία, περισσότεροι από 6.500 μετανάστες εργάτες από την Ινδία, το Πακιστάν, το Νεπάλ, το Μπαγκλαντές και τη Σρι Λάνκα έχουν βρει πρόωρο θάνατο, όπως αποκαλύπτει ο Guardian.
Τα ευρήματα της βρετανικής εφημερίδας, που προέρχονται από κυβερνητικές πηγές, δείχνουν ότι κάθε εβδομάδα από τη νύχτα του Δεκεμβρίου του 2010, όταν εκστατικά πλήθη συνέρευσαν στους δρόμους της Ντόχα για να γιορτάσουν τη νίκη του Κατάρ, κατά μέσο όρο 12 μετανάστες εργάτες από τις πέντε ασιατικές χώρες χάνουν τη ζωή τους.
Στοιχεία από την Ινδία, το Μπαγκλαντές, το Νεπάλ και τη Σρι Λάνκα αποκαλύπτουν ότι στην περίοδο 2011-2020 έχουν σημειωθεί 5.927 θάνατοι μεταναστών εργατών. Ξεχωριστά στοιχεία, από την πακιστανική πρεσβεία του Κατάρ, έχουν καταγράψει ακόμη 824 θανάτους Πακιστανών εργατών εντός του διαστήματος 2010-2020.
Ο συνολικός αριθμός των νεκρών είναι με βεβαιότητα κατά πολύ υψηλότερος, καθώς σε αυτά τα στοιχεία δεν περιλαμβάνονται οι θάνατοι εργατών από πολλές ακόμη χώρες προέλευσης οικονομικών μεταναστών που εργάζονται στο Κατάρ, όπως οι Φιλιππίνες και η Κένυα. Οι θάνατοι που καταγράφηκαν τους τελευταίους μήνες του 2020 επίσης δεν περιλαμβάνονται στα παραπάνω στοιχεία.
Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, το Κατάρ έχει θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα οικοδόμησης που δεν έχει προηγούμενο, σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο της προετοιμασίας για το Μουντιάλ του 2022. Εκτός από τα επτά νέα στάδια, δεκάδες πρότζεκτ είτε έχουν ολοκληρωθεί, είτε βρίσκονται σε στάδιο κατασκευής. Ανάμεσά τους και ένα νέο αεροδρόμιο, δρόμοι, συστήματα δημόσιων συγκοινωνιών, ξενοδοχεία και μια νέα… πόλη, που πρόκειται να στεγάσει τον τελικό.
Αν και οι θάνατοι δεν καταγράφονται βάσει επαγγέλματος ή θέσης εργασίας, είναι πιθανό ότι πολλοί από τους νεκρούς εργάτες απασχολούνταν σε αυτά τα προγράμματα υποδομής, όπως εξηγεί στον Guardian ο Νικ Μακγκίαν, ένας διευθυντής της FairSquare Projects, μιας οργάνωσης που υπερασπίζεται τα εργασιακά δικαιώματα στις χώρες του Κόλπου. «Ένα πολύ μεγάλο μέρος των εργατών που έχασαν τη ζωή τους από το 2011 μέχρι σήμερα, μετανάστευσαν στο Κατάρ μόνο και μόνο επειδή πρόκειται να φιλοξενήσει το Μουντιάλ», τονίζει.
Έχουν καταγραφεί 37 θάνατοι που συνδέονται άμεσα με την κατασκευή σταδίων για το Μουντιάλ, 34 εκ των οποίων αναφέρονται ως «άσχετοι με την εργασία», από την οργανωτική επιτροπή των αγώνων. Οι ειδικοί έχουν αμφισβητήσει την εγκυρότητα αυτού του ισχυρισμού, επειδή σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιείται για να περιγράψει θανάτους που συνέβησαν εν ώρα εργασίας ή ακόμη και για εργάτες που κατέρρευσαν και σκοτώθηκαν εντός των εργοταξίων για τα νέα στάδια.
Τα ευρήματα αποκαλύπτουν την αποτυχία του Κατάρ να προστατεύσει τα 2 εκατ. μεταναστών εργατών που ζουν στην επικράτειά του, αλλά ακόμη και να διερευνήσει τις αιτίες της σαφέστατα υψηλής θνησιμότητας μεταξύ τον κατά κανόνα νέων εργατών.
Πίσω από τις στατιστικές κρύβονται αμέτρητες ιστορίες συντετριμμένων οικογενειών που έχασαν το άτομο που εξασφάλιζε το μεγαλύτερο μέρος των προς το ζην τους και τώρα παλεύουν για να εξασφαλίσουν κάποια αποζημίωση, χωρίς να έχουν καν ενημερωθεί για τις ακριβείς συνθήκες θανάτου του αγαπημένου τους προσώπου.
Ο Γκαλ Σινχ Ράι από το Νεπάλ κατέβαλε σχεδόν 1.000 στερλίνες σε εταιρεία εύρεσης εργασίας για τη δουλειά που βρήκε ως καθαριστής σε ένα camp εργατών που εργάζονταν στα έργα για ένα στάδιο. Μέσα σε μια βδομάδα από την άφιξή του στη χώρα, αυτοκτόνησε.
Ένας άλλος εργάτης, ο Μοχάμεντ Σαχίντ Μιάχ από το Μπαγκλαντές, πέθανε από ηλεκτροπληξία στον κοιτώνα του στις εργατικές κατοικίες, εξαιτίας νερού που έπεσε επάνω σε γυμνά καλώδια.
Στην Ινδία, η οικογένεια του Μαντού Μπολαπάλι αδυνατεί να καταλάβει πώς ένας υγιής 43χρονος άνδρας πέθανε από «φυσικά αίτια» ενώ εργαζόταν στο Κατάρ. Η σορός του βρέθηκε στο πάτωμα του κοιτώνα του.
Οι φρικιαστικοί αριθμοί των νεκρών του Κατάρ αποκαλύπτονται σε υπολογιστικά φύλλα γεμάτα επίσημα στοιχεία που καταγράφουν αιτίες θανάτου: Πολλαπλά τραύματα από πτώση από μεγάλο ύψος. Ασφυξία εξαιτίας απαγχονισμού. Αδιευκρίνιστα αίτια θανάτου εξαιτίας της προχωρημένης σήψης.
Όμως ανάμεσα σε όλες τις άλλες αιτίες, μία εμφανίζεται με συντριπτικά μεγαλύτερη συχνότητα: «Θάνατος από φυσικά αίτια», που συχνά αναφέρεται στην οξεία καρδιακή ή αναπνευστική ανεπάρκεια.
Βάσει των στοιχείων που έχει στη διάθεσή του ο Guardian, το 69% των θανάτων μεταξύ των Ινδών, Νεπαλέζων και Μπαγκλαντεσιανών εργατών έχουν χαρακτηριστεί «από φυσικά αίτια». Στην περίπτωση των Ινδών, μάλιστα, το μεμονωμένο ποσοστό αγγίζει το 80%.
Η συγκεκριμένη ταξινόμηση, που συνήθως γίνεται χωρίς να προηγηθεί νεκροψία, συχνά δεν κατορθώνει να προσφέρει μια βάσιμη εξήγηση για τις υποκείμενες αιτίες που οδήγησαν στον θάνατο.
Στη διάρκεια του 2019, ο Guardian είχε διαπιστώσει ότι ο ακραίος καύσωνας του Κατάρ ενδέχεται να είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες που προκαλούν τους θανάτους των εργατών. Τα ευρήματα της βρετανικής εφημερίδας επιβεβαιώθηκαν και από έρευνα που παρήγγειλε ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας του ΟΗΕ, και η οποία αποκάλυψε ότι τουλάχιστον επί τέσσερις μήνες τον χρόνο οι εργάτες αντιμετώπιζαν σοβαρή θερμοπληξία όταν αναγκάζονταν να εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους.
Έκθεση του 2014 που συντάχθηκε από τους συνηγόρους της ίδιας της κυβέρνησης του Κατάρ πρότεινε την παραγγελία μελέτης επί των θανάτων των μεταναστών εργατών από καρδιακή ανακοπή, αλλά και τροποποίηση της νομοθεσίας ώστε να «επιτραπούν οι νεκροψίες… σε όλες τις περιπτώσεις αναπάντεχου ή αιφνίδιου θανάτου». Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει τίποτα από τα δύο.
Το Κατάρ εξακολουθεί να «κωλυσιεργεί σε αυτό το φλέγον και κατεπείγον ζήτημα, προφανώς αδιαφορώντας για τις ζωές των εργατών», αναφέρει η Χίμπα Ζαγιαντίν, ερευνήτρια στις χώρες του Κόλπου για το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. «Έχουμε ζητήσει από το Κατάρ να τροποποιήσει τη νομοθεσία γύρω από τις νεκροψίες και να καταστήσει υποχρεωτικές τις εγκληματολογικές έρευνες σε κάθε ξαφνικό ή ανεξήγητο θάνατο, αλλά και να ψηφίσει νομοθεσία που να ορίζει ότι όλα τα πιστοποιητικά θανάτου θα πρέπει να αναφέρουν μια βάσιμη ιατρικά αιτία θανάτου», τονίζει.
Η κυβέρνηση του Κατάρ υποστηρίζει ότι ο αριθμός των νεκρών, τον οποίο δεν επιχειρεί να αμφισβητήσει, αναλογεί στο μέγεθος του εργατικού δυναμικού των μεταναστών και ότι τα στοιχεία συμπεριλαμβάνουν υπαλλήλους γραφείου που έχασαν τη ζωή τους από φυσικά αίτια μετά από χρόνια διαμονής στο Κατάρ.
«Η θνησιμότητα στο εσωτερικό αυτών των κοινοτήτων κυμαίνεται εντός του αναμενόμενου φάσματος για το μέγεθος και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά αυτού του πληθυσμού. Ωστόσο, κάθε απώλεια ζωής είναι μια τραγωδία και θα προσπαθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο για να αποτρέψουμε κάθε θάνατο στην επικράτειά μας», ανέφερε εκπρόσωπος της κυβέρνησης του Κατάρ.
Ο αξιωματούχος πρόσθεσε ότι όλοι οι πολίτες του Κατάρ και άλλων χωρών έχουν πρόσβαση σε ποιοτική ιατρική περίθαλψη και ότι έχει σημειωθεί σταθερή μείωση της θνησιμότητας μεταξύ των «επισκεπτών εργατών» στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, εξαιτίας των μεταρρυθμίσεων του συστήματος απασχόλησης που σχετίζονται με την υγεία και την ασφάλεια.
Άλλες σημαντικές αιτίες θανάτου μεταξύ των Ινδών, των Νεπαλέζων και των Μπαγκλαντεσιανών ήταν τα τροχαία ατυχήματα (12%), τα εργατικά ατυχήματα (7%) και οι αυτοκτονίες (7%).
Οι θάνατοι από κοροναϊό, που είναι σχετικά λίγοι συνολικά στο Κατάρ, δεν έχουν επηρεάσει σημαντικά τον αριθμό των νεκρών. Μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί λίγο περισσότεροι από 250 θάνατοι από κοροναϊό σε όλους τους κατοίκους της χώρας, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους.
Η έρευνα του Guardian αποκαλύπτει και την απουσία διαφάνειας, προσπάθειας και λεπτομέρειας στην καταγραφή των θανάτων στο Κατάρ. Πρεσβείες στη Ντόχα και κυβερνήσεις των χωρών προέλευσης των μεταναστών που ζουν στο Κατάρ, διστάζουν να μοιραστούν τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους, πιθανώς για πολιτικούς λόγους. Στις περιπτώσεις που παραχώρησαν στατιστικά στοιχεία, παρατηρούνται αποκλίσεις μεταξύ των στοιχείων που έχουν στη διάθεσή τους διαφορετικές κυβερνητικές υπηρεσίες, ενώ δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρότυπο καταγραφής των αιτιών θανάτου. Η πρεσβεία μιας χώρας που βρίσκεται στη νοτιοανατολική Ασία υποστήριξε ότι δεν μπορεί να δημοσιοποιήσει δεδομένα για τις αιτίες θανάτου, επειδή αυτές καταγράφονται μόνο χειρόγραφα, σε ένα τετράδιο.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση του Guardian, η οργανωτική επιτροπή του Μουντιάλ, δήλωσε: «Λυπόμαστε πολύ για όλες αυτές τις τραγωδίες και έχουμε διερευνήσει κάθε περιστατικό για να είμαστε βέβαιοι ότι έχουμε μάθει το μάθημά μας. Πάντοτε φροντίζαμε να υπάρχει διαφάνεια γύρω από αυτό το ζήτημα και αμφισβητούμε τις ανακρίβειες γύρω από τον αριθμό των εργατών που έχουν χάσει τη ζωή τους σε χώρους εργασίας».
Σε ανακοίνωση το, εκπρόσωπος της FIFA, της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου, δήλωσε ότι ο οργανισμός είναι απολύτως αφοσιωμένος στη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των εργατών που εργάζονται σε πρότζεκτ της FIFA.
Συγκεκριμένα, δήλωσε:
«Με τα πολύ αυστηρά υγειονομικά μέτρα και μέτρα ασφαλείας που εφαρμόζονται στα εργοτάξια… η συχνότητα των ατυχημάτων σε εργοτάξια του Μουντιάλ είναι περιορισμένη σε σύγκριση με άλλα μεγάλα κατασκευαστικά προγράμματα σε όλο τον κόσμο».
Όπως, όμως, τονίζει ο Guardian, ο οργανισμός δεν συνόδευσε τον ισχυρισμό με στοιχεία που να τον αποδεικνύουν.
