Τέλος εποχής για την Alitalia: Πώς οδηγήθηκε στην κατάρρευση ο ιταλικός αερομεταφορέας

Αντιμέτωπη με το καλημέρα με το πολύ δύσκολο περιβάλλον που βιώνει ο κλάδος των αερομεταφορών βρίσκεται από την περασμένη Παρασκευή η ΙΤΑ, η ιταλική κρατική αεροπορική που θα είναι ουσιαστικά η νέα Αlitalia. H ναυαρχίδα των ιταλικών αερογραμμών Alitalia – Società Aerea Italiana SpΑ, μετά τη διαδικασία πώλησης του πτητικού της έργου στη νέα Italia Trasporto Aereo SpA, σταμάτησε να υφίσταται και επισήμως την περασμένη εβδομάδα, έχοντας διανύσει σχεδόν 74 χρόνια πορείας από το μακρινό 1947 μέχρι σήμερα.

Η πορεία του ιταλικού αερομεταφορέα συνδέθηκε με τη σύγχρονη Ιστορία των Ιταλών – άλλωστε το όνομά της παραπέμπει στη φράση «Ali d’ Italia», που σημαίνει φτερά της Ιταλίας. Οι λαμπρές στιγμές του εθνικού αερομεταφορέα της Ιταλίας ήταν ουκ ολίγες τον περασμένο αιώνα, με την εταιρεία να αποτελεί πριν από πολλές δεκαετίες, το 1960, τον επίσημο αερομεταφορέα των Ολυμπιακών Αγώνων της Ρώμης και εν συνεχεία να κατατάσσεται, στο απώγειό της, στην 15άδα των τοπ αεροπορικών διεθνώς. Ηταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90, την περίοδο 1991-1992 όταν ο Τζόρτζιο Αρμάνι κλήθηκε να σχεδιάσει τις νέες στολές των αεροσυνοδών και συνεργάστηκε με την εταιρεία ακόμη και στον σχεδιασμό του εσωτερικού των αεροσκαφών της. Ο νέος αιώνας, ωστόσο, έφερε τα τεράστια προβλήματα ρευστότητας, με αποτέλεσμα καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 η αεροπορική να προχωρά σε απολύσεις χιλιάδων εργαζομένων.

Το 2003 ανακοινώθηκε η απόλυση 2.700 εργαζομένων την επόμενη τριετία και λίγο αργότερα ακόμη 5.000, τη στιγμή που το Ιταλικό Δημόσιο κατέβαλε τονωτικές ενέσεις δισεκατομμυρίων. Η εταιρεία χρεοκόπησε για πρώτη φορά το 2008 και διατηρήθηκε έκτοτε σε «μηχανική υποστήριξη» με τα έσοδα των φορολογουμένων. Γι’ αυτό και τώρα οι ίδιοι οι Ιταλοί δεν είναι και τόσο ένθερμοι υποστηρικτές του νέου αερομεταφορέα που θα λάβει 1,3 δισ. ευρώ σε κρατικά κονδύλια επιπλέον των 5 δισ. ευρώ που έχουν δαπανηθεί για την Alitalia, πολύ περισσότερο από τη στιγμή που θα επιθυμούσαν να διατίθενται περισσότερα κονδύλια σε κρίσιμους τομείς που τους αφορούν, όπως η Υγεία ή η Παιδεία.

Η νέα ΙΤΑ

Η τελευταία πτήση της Alitalia ήταν στο δρομολόγιο Κάλιαρι – Ρώμη λίγο μετά τα μεσάνυχτα της περασμένης Πέμπτης. Η διακοπή των πτητικών δραστηριοτήτων ξεκίνησε επισήμως από τις 15 Οκτωβρίου 2021 που αποτελεί την αρχική ημερομηνία των νέων πτήσεων του νέου φορέα. Ετσι, η περασμένη Παρασκευή σηματοδότησε το επίσημο ντεμπούτο της νέας αεροπορικής εταιρείας ITA, η οποία υποστηρίζεται μεν από το Iταλικό Δημόσιο, ωστόσο διαθέτει ένα πολύ πιο σφιχτό και ευέλικτο μοντέλο λειτουργίας: η νέα αεροπορική θα απασχολεί περί τους 2.800 υπαλλήλους αντί των 10.000 και πλέον υπαλλήλων της προκατόχου της, λειτουργώντας με ένα πιο απλουστευμένο δίκτυο προκειμένου να μειώσει τα κόστη της και να μπορέσει να έχει κέρδη όταν η ζήτηση ανακάμψει, στη μετά COVID-19 περίοδο.

Η ITA θα εκμεταλλεύεται αρχικά 52 αεροπλάνα, νούμερο που θα αυξηθεί σε 78 το επόμενο έτος. Η ανάπτυξη αναμένεται τον επόμενο χρόνο, ύστερα από την επίτευξη συμφωνίας για αγορά και μίσθωση 59 πιο σύγχρονων αεροσκαφών, στο σύνολό τους μοντέλων της Airbus, πιο αποδοτικών, με στόχο την καλύτερη κατανομή κόστους – εξόδων. Επικεφαλής της νέας επιχείρησης είναι ο πρόεδρος Αλφρέντο Αλταβίλα, ο οποίος έγινε γνωστός ως στενός συνεργάτης του Σέρτζιο Μαρκιόνε κατά την εξυγίανση της αυτοκινητοβιομηχανίας FΙΑΤ και την επακόλουθη εξαγορά της Chrysler με έδρα τις ΗΠΑ. Το 58χρονο στέλεχος επιλέχθηκε για τον ρόλο της αεροπορικής εταιρείας από την κυβέρνηση του Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι.

Οι συνθήκες μέσα στις οποίες ξεκινά το ταξίδι της στους αιθέρες η νέα εταιρεία κάθε άλλο παρά εύκολες είναι εν μέσω πανδημίας και δεν είναι τυχαίο ότι η νέα ΙΤΑ δεν θα καταφέρει να έχει κέρδη μέχρι το 2023, εκτιμώντας στο επιχειρησιακό της σχέδιο ζημίες προ τόκων και φόρων ύψους 33 εκατ. ευρώ. Αρχής γενομένης από τους εργαζομένους, οι αντιδράσεις είναι έντονες από τα συνδικάτα τόσο για την απόφαση να μην επαναπροσληφθούν και να οδεύσουν προς τα ταμεία ανεργίας 6.800 απασχολούμενοι, όσο και για το ότι, όπως υποστηρίζεται, δεν θα εφαρμόζονται οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας. «Δεν είναι αλήθεια ότι ήμασταν υπεράριθμοί. Ο πραγματικός στόχος είναι να χάσει η Ιταλία όλες τις σημαντικές αεροπορικές συνδέσεις, εντός κι εκτός Ευρώπης», ανέφερε χαρακτηριστικά η πλευρά των συνδικάτων.

Πέραν των αντιδράσεων σε εργασιακό επίπεδο για το μειωμένο εργατικό δυναμικό της ITA και τις νέες συμβάσεις και της μάχης που δόθηκε προκειμένου να πειστούν οι αρμόδιες αρχές της σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης, πέραν ακόμη τής ούτως ή άλλως μειωμένης ζήτησης λόγω της πανδημίας, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θέτουν υπό αμφισβήτηση το επιχειρησιακό πλάνο της εταιρείας: το σκεπτικό τους είναι ότι ήδη η αεροπορική αγορά της Ιταλίας, που αποτελεί παγκόσμια τουριστική δύναμη αφού κατατάσσεται στην 5η θέση από πλευράς διεθνών αφίξεων (με 64,5 εκατομμύρια διεθνείς αφίξεις προ κορωνοϊού, το 2019), εξυπηρετείται πολύ καλά και έχει ισχυρό ανταγωνισμό από μεγάλους παίκτες, με πολύ ισχυρότερη χρηματοοικονομική βάση.

Ο ανταγωνισμός είναι ισχυρός τόσο στο εσωτερικό και ευρωπαϊκό δίκτυο από τις εταιρείες χαμηλού κόστους (Ryanair, easyJet, WizzAir) όσο και στους μακρινούς, υπερατλαντικούς προορισμούς από τους μεγάλους παίκτες. Από την άλλη πλευρά, το επιχείρημα από πλευράς του Ιταλικού Δημοσίου είναι ακριβώς αυτό, ότι δηλαδή είναι αναγκαία η ύπαρξη εθνικού αερομεταφορέα για την υποστήριξη του τουρισμού στην πέμπτη πιο επισκέψιμη χώρα του κόσμου. H διοίκηση της ΙΤΑ, πάντως, ήδη δηλώνει ότι θα επιδιώξει στρατηγικές συνεργασίες εντός του 2022 γιατί, σύμφωνα με τις δηλώσεις του ίδιου του κ. Αλταβίλα την περασμένη Παρασκευή «υπό τις παρούσες συνθήκες το μέγεθος μετράει και θα μετράει ακόμη περισσότερο στο μέλλον».

Ευέλικτο μοντέλο

O νέος ισχυρός άντρας της αεροπορικής ανέφερε χαρακτηριστικά ότι θα επιδιώξει «ένα deal που θα ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2022 καθώς η εταιρεία είναι πολύ μικρή ώστε να επιβιώσει εντελώς ανεξάρτητη υπό τις παρούσες συνθήκες ανταγωνισμού». Πάντως ο ίδιος υποστήριξε ότι η νέα εταιρεία λειτουργεί με ένα πολύ πιο ευέλικτο και λειτουργικό μοντέλο, που θα της επιτρέψει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις εν μέσω πανδημίας αλλά και τη μετά κορωνοϊό περίοδο. Σημειωτέον ότι η ιταλική αγορά είναι παραπάνω από ελκυστική για τους ευρωπαϊκούς αερομεταφορείς και δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και οι εταιρείες χαμηλού κόστους έσπευσαν να ενισχύσουν την παρουσία τους στην Ιταλία με τη χαλάρωση των ταξιδιωτικών περιορισμών του COVID-19, ακόμη και όταν η ιταλική κυβέρνηση βρισκόταν στα… παζάρια με τις Βρυξέλλες ώστε να εξασφαλίσει τις απαραίτητες εγκρίσεις για να προχωρήσει στην επόμενη μέρα του εθνικού της αερομεταφορέα.

Πάντως, έστω και αν ο δρόμος για τη νέα εταιρεία είναι εκ των πραγμάτων δύσκολος, η ΙΤΑ έχει το πλεονέκτημα ότι θα μπορεί να χρησιμοποιεί το brand «Alitalia» προχωρώντας στην απόκτησή του αντί 90 εκατ. ευρώ με σημαντική… έκπτωση έναντι της αρχικά ζητούμενης τιμής των 290 εκατ. ευρώ που είχε προσδιοριστεί αρχικά τον περασμένο Σεπτέμβριο. Η κίνηση αυτή θα επιτρέψει στην εταιρεία να χρησιμοποιήσει το εμπορικό σήμα, τα websites, τις στολές, τα προϊόντα κ.ά. της Alitalia, κάτι που αποδεικνύεται ένα ισχυρό εργαλείο μάρκετινγκ για την επόμενη μέρα της πανδημίας στον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό. Εστω και αν η ίδια η εταιρεία, που ήταν εθνικό είδωλο των Ιταλών, αποτελεί παρελθόν, το brand της διαθέτει prestige που εξακολουθεί να μετρά, αν μη τι άλλο, στο ευρωπαϊκό κοινό -και όχι μόνο- δεδομένου ότι η Alitalia είχε διεθνή αναγνώριση στο ταξιδιωτικό κοινό.

Η Ιταλία λέει μεν «αντίο» στον εθνικό της αερομεταφορέα, που ταυτίστηκε στο ένδοξο παρελθόν της με τα ζεστά πιάτα σπαγγέτι και την κομψότητα των αεροσυνοδών, τις σταρ που κατέφθαναν στην Τσινετσιτά για τις ταινίες, αλλά και όλα τα ταξίδια του Πάπα, ωστόσο περνά στην επόμενη μέρα με ένα νέο στοίχημα και την προσδοκία ότι τα λάθη του παρελθόντος με τα υπέρογκα χρέη και το αναποτελεσματικό μάνατζμεντ θα γίνουν μάθημα για το μέλλον.