Σταύρος Γριμάνης
Ξεκινάει σήμερα στη Γλασκόβη και θα διαρκέσει μέχρι τις 12 Νοεμβρίου η Σύνοδος Κορυφής για το κλίμα COP26, που χαρακτηρίζεται από πολλούς ως η ύστατη ευκαιρία προκειμένου να παρθούν οι τολμηρές εκείνες αποφάσεις για να αποτρέψουν τη βέβαιη πορεία του κόσμου από την κλιματική κρίση στην κλιματική καταστροφή.
Όπως δείχνουν όλες οι τελευταίες μελέτες του ΟΗΕ και του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, βρισκόμαστε πλέον στο… «και πέντε». Κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι όσα συμφωνήθηκαν στη Σύνοδο του Παρισιού, ακόμη και όσα προβλέπει το πολύ πρόσφατο και φιλόδοξο EU Green Deal, είναι πολύ λίγα και έρχονται πολύ αργά για να ανακόψουν αυτή την πορεία.
Με άλλα λόγια, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, με τους καύσωνες, τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες, που βιώνουμε ήδη σε όλο τον πλανήτη, καθώς και οι αριθμοί των επιστημονικών εκτιμήσεων επιβεβαιώνουν ότι δεν μιλάμε για αυτό που φοβόμαστε ότι έρχεται, αλλά για αυτό που έχουμε πλέον αρχίσει να ζούμε…
Παρόλα αυτά, ο «κόκκινος συναγερμός» που έχουν σημάνει τα Ηνωμένα Έθνη, οι επιστήμονες και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις δεν αποδείχθηκε ικανός να παραμερίσει τα τεράστια γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα.
Έτσι, οι διαπραγματεύσεις για την COP26 παρέπεμπαν όλο το προηγούμενο διάστημα στο γνωστό «ένα βήμα εμπρός, δύο βήματα πίσω». Ακόμη και η διακήρυξη των G20 από τη Ρώμη ότι θα εντείνουν τις προσπάθειές τους για τον περιορισμό της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου, αναγνωρίζοντας τη σημασία του στόχου για το net-zero, δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας.
Υπό τα σημερινά δεδομένα λοιπόν, οι προσδοκίες για τα αποτελέσματα της COP26 κινούνται σε χαμηλά επίπεδα. Κάτι που τονίζεται όχι βέβαια από τις εκατοντάδες ελπιδοφόρες σημαντικές
παρουσίες, αλλά τις λίγες και εξίσου σημαντικές απουσίες από τη Σύνοδο, όπως του Κινέζου προέδρου Σι Τζιπίνγκ και του Ρώσου Βλαντιμίρ Πούτιν, που ωστόσο θα παρέμβουν μέσω βιντεοσύνδεσης.
Οι στόχοι της Συνόδου
Σε κάθε περίπτωση, από σήμερα θα μπουν στο τραπέζι των συνομιλιών οι τέσσερις βασικοί στόχοι της CPO26 που μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
- Η εξασφάλιση του net-zero (καθαρές μηδενικές εκπομπές) μέχρι το 2050 και η διατήρηση της ανόδου της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου
Στο πλαίσιο αυτό ζητείται από τις χώρες να υποβάλουν φιλόδοξους στόχους μείωσης των εκπομπών έως το 2030, που ευθυγραμμίζονται με την επίτευξη του net-zero μέχρι τα μέσα του αιώνα. Για να επιτύχουν αυτούς τους φιλόδοξους στόχους, οι χώρες θα πρέπει να επιταχύνουν τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, να περιορίσουν την αποψίλωση των δασών, να ενισχύσουν τη μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση και να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
- Η προστασία των κοινοτήτων και των φυσικών οικοτόπων
Το κλίμα ήδη αλλάζει και θα συνεχίσει να αλλάζει ακόμη και όταν μειώσουμε τις εκπομπές, με καταστροφικές συνέπειες. Η COP26 προσβλέπει στην ευρύτερη συνεργασία, ώστε να μπορέσουν οι χώρες που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή να κινητοποιηθούν στην κατεύθυνση της προστασίας και αποκατάστασης των οικοσυστημάτων, της δημιουργίας συστημάτων προειδοποίησης και ανθεκτικών υποδομών και γεωργίας για την αποφυγή απώλειας κατοικιών, μέσων διαβίωσης, ακόμη και ζωών.
- Η κινητοποίηση οικονομικών πόρων
Για να επιτευχθούν οι δύο πρώτοι στόχοι, οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να τηρήσουν την υπόσχεσή τους να κινητοποιήσουν τουλάχιστον 100 δισ. δολάρια ετησίως σε χρηματοδότηση για το κλίμα. Επίσης, τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να διαδραματίσουν τον ρόλο τους, καθώς για να φτάσουμε στο στόχο του net-zero χρειάζονται επενδύσεις και μόχλευση τρισεκατομμυρίων για χρηματοδότηση του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.
- Η διεθνής συνεργασία
Η φιλοσοφία της COP26 είναι ότι μπορούμε να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης μόνο αν επιτευχθεί η ευρύτερη δυνατή συνεργασία. Έτσι, θα πρέπει να υπάρξει οριστικοποίηση του Κανονισμού του Παρισιού (οι λεπτομερείς κανόνες που καθιστούν λειτουργική τη Συμφωνία του Παρισιού), καθώς και επιτάχυνση της δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μέσω της συνεργασίας μεταξύ κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών.
Το χάσμα μεταξύ στόχων και πραγματικότητας
Ενώ, όμως, οι παγκόσμιοι ηγέτες προσέρχονται στη Σύνοδο με το παραπάνω ελάχιστο πλαίσιο στόχων, τα μηνύματα από τις τελευταίες έρευνες και εκθέσεις δείχνουν ότι η ανθρωπότητα έχει αργήσει πολύ…
Μόλις πριν λίγες ημέρες, έκθεση των Ηνωμένων Εθνών προειδοποίησε ότι ο κόσμος εξακολουθεί να οδεύει προς καταστροφικά επίπεδα υπερθέρμανσης του πλανήτη, ακόμη και μετά τις νέες εθνικές δεσμεύσεις για το κλίμα. Εάν οι χώρες δεν θέσουν γρήγορα ισχυρότερους στόχους μείωσης των εκπομπών, ο κόσμος θα θερμανθεί κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου έως το 2.100, σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, καθώς η αύξηση θα υπερβεί κατά πολύ τον στόχο της διατήρησης κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου και κατά προτίμηση τους 1,5 βαθμούς Κελσίου που ορίστηκε στη Συμφωνία του Παρισιού του 2015.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου θα αντιπροσώπευε μια καταστροφική αναμόρφωση του πλανήτη. Για να γίνει αντιληπτή η κατάσταση, με μόλις 2 βαθμούς Κελσίου, ένας ακραίος καύσωνας που αναμένεται μόνο δύο φορές κάθε αιώνα θα συνέβαινε περίπου 14 φορές συχνότερα, οι γεωργικές ξηρασίες θα συνέβαιναν περίπου 2,4 φορές συχνότερα και οι θάλασσες θα συνέχιζαν να «κατατρώνε» τις παράκτιες πόλεις.
Σε μια άλλη ανάλυση, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εξέτασε τις δεσμεύσεις που λήγουν μέχρι το 2060, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ακόμη και η τήρησή τους θα έθετε τη Γη σε τροχιά θέρμανσης κατά 2,1 βαθμούς Κελσίου έως το 2100. Αυτό προϋποθέτει, μάλιστα, ότι οι χώρες μειώνουν τις εκπομπές βραχυπρόθεσμα στο δρόμο προς ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους.
Η ανάλυση δείχνει το χάσμα που πρέπει να γεφυρωθεί την ώρα που φαίνεται όλο και πιο απίθανο να υπάρξει μια τολμηρή συμφωνία για τη σταδιακή κατάργηση της χρήσης άνθρακα. Σε πιο πρακτικό επίπεδο, έρευνα του think tank TransitionZero αναφέρει ότι ο κόσμος θα πρέπει να κλείσει σχεδόν 3.000 σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα πριν από το 2030, αν θέλει να έχει πιθανότητα να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας εντός του 1,5 βαθμού Κελσίου.
Η έρευνα επισημαίνει ότι σήμερα σε όλον τον κόσμο παράγεται με καύση άνθρακα ενέργεια που υπερβαίνει τα 2.000 GW -με τα 1.000 GW να αφορούν την Κίνα- και η οποία πρέπει να μειωθεί σχεδόν κατά το ήμισυ. Κάτι που σημαίνει ότι θα απαιτηθεί το κλείσιμο σχεδόν μιας μονάδας την ημέρα από τώρα ως το τέλος της δεκαετίας.
Όλα αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η COP26 καλείται να δώσει λύσεις σε πολλές «δύσκολες εξισώσεις». Ακόμη κι αν δεν καταφέρει να επιλύσει τις περισσότερες, θα πρέπει σίγουρα να σημειώσει κάποια βήματα προόδου στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής. Ένα διαφορετικό ενδεχόμενο θα ισούται με καταστροφή.
Μένει να δούμε τι θα γίνει στην πράξη…
