Σε κανονικές εποχές οι Ευρωπαίοι εξοικονομούν περίπου το 12% του εισοδήματός τους.
Αλλά καθώς οι οικογένειες έμειναν στο σπίτι, λόγω των περιοριστικών μέτρων κατά τη διάρκεια της πανδημίας και τα μέτρα που ελήφθησαν στήριζαν το εισόδημα, αυτό το ποσοστό αποταμίευσης αυξήθηκε απότομα σε σχεδόν 19% το 2020 και το 2021.
Σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, την οποία υπογράφουν οι αναλυτές Thomas McGregor , Nujin Suphaphiphat και Frederik Toscani, εκτιμάται ότι τα νοικοκυριά στη ζώνη του ευρώ εξοικονόμησαν σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο ευρώ περισσότερα σε αυτά τα δύο χρόνια από ό,τι θα είχαν κάνει αν δεν συνέβαινε ποτέ η πανδημία.
Συνέπειες
Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι εξοικονόμησαν ένα ποσό ρεκόρ —που ισοδυναμεί με περίπου 8% του συνολικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ζώνης του ευρώ.
Η οικονομική ανάπτυξη της ευρωζώνης και δυνητικά ο πληθωρισμός θα λάμβαναν μεγάλη ώθηση εάν οι καταναλωτές ξόδευαν μέρος της πλεονάζουσας αποταμίευσής τους μειώνοντας προσωρινά τον ρυθμό με τον οποίο αποταμιεύουν στα προ πανδημίας επίπεδα.
Μάλιστα, οι αναλυτές του ΔΝΤ εκτιμούν ότι ακόμα και μια μέτρια αύξηση των δαπανών – εάν τα νοικοκυριά χρησιμοποιούσαν περίπου το ένα τρίτο της πλεονάζουσας αποταμίευσής τους σε ορίζοντα διετίας- θα μπορούσε να προσθέσει 2,5 ποσοστιαίες μονάδες στο ΑΕΠ και έως και 0,75 ποσοστιαίες μονάδες στον πληθωρισμό μέχρι το τέλος του δεύτερου έτος.
Οι μισές από τις πλεονάζουσες αποταμιεύσεις της ζώνης του ευρώ βρίσκονται σε τραπεζικούς λογαριασμούς, πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσαν, καταρχήν, να είναι εύκολα προσβάσιμες και να δαπανηθούν μόλις αρθούν οι περιορισμοί για την πανδημία.
Οι 4 λόγοι
Ωστόσο, σύμφωνα πάντα με το ΔΝΤ, υπάρχουν τέσσερις λόγοι για τους οποίους αυτά τα χρήματα ενδέχεται να μην απελευθερωθούν άμεσα στην πραγματική οικονομία.
Πρώτον, το είδος των δαπανών που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα νοικοκυριά κατά τη διάρκεια της πανδημίας δεν αντικαθίσταται εύκολα. Σχεδόν το 80% της συνολικής μείωσης των δαπανών το 2020 προήλθε από τη μείωση της φιλοξενίας και των μεταφορών. Οι καταναλωτές είναι απίθανο να αναπληρώσουν ποτέ όλες τις ακυρωμένες αεροπορικές πτήσεις, τις διαμονές σε ξενοδοχεία ή τα γεύματα σε εστιατόρια.
Δεύτερον, οι πλεονάζουσες αποταμιεύσεις συγκεντρώθηκαν κυρίως σε άτομα με υψηλά εισοδήματα. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, το πλουσιότερο 10 τοις εκατό των νοικοκυριών αύξησε σημαντικά τις αποταμιεύσεις, ακόμη και όταν ορισμένες φτωχότερες οικογένειες μείωσαν τις αποταμιεύσεις. Τα άτομα με υψηλό εισόδημα συνήθως εξοικονομούν μεγαλύτερο μερίδιο του εισοδήματός τους και έτσι είναι λιγότερο πιθανό να ξοδέψουν τις αποταμιεύσεις τους.
Τρίτον, τα προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας σημαίνουν ότι πολλοί μπορεί να δυσκολεύονται να ξοδέψουν τις αποταμιεύσεις τους — ακόμα κι αν το επιθυμούν. Οι μεγάλοι χρόνοι παράδοσης και οι υψηλότερες τιμές καθιστούν πιο δύσκολο για τους καταναλωτές να αντικαταστήσουν αυτά που θα ξόδευαν συνήθως για υπηρεσίες με αυξημένες δαπάνες για αγαθά (αν και αυτή η περιορισμένη ζήτηση θα μπορούσε να τονώσει την κατανάλωση αγαθών στο μέλλον).
Και τέταρτον, η εξάπλωση της παραλλαγής Όμικρον σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι μπορεί να αναγκαστούν να αποταμιεύουν για λίγο περισσότερο.
Η εικόνα στην Ελλάδα
Στο τελευταίο της ενημερωτικό σημείωμα «7 Ημέρες Οικονομία» η Eurobank Research αναλύει την διαμόρφωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών στο 9μηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2021. Και μάλιστα, η Eurobank Research προχωρά ένα βήμα παρακάτω στην ακολουθία των εθνικών λογαριασμών, παρουσιάζοντας τις χρήσεις του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Τι ποσοστό οδηγήθηκε στην κατανάλωση και τι στην αποταμίευση; Ήταν επαρκείς οι ροές αποταμίευσης για να καλύψουν τις ροές επένδυσης των νοικοκυριών ή απαιτήθηκε δανεισμός; Ποια ήταν η εικόνα στο σύνολο της οικονομίας;
Σύμφωνα με τους τριμηνιαίους μη χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς θεσμικών τομέων της ΕΛΣΤΑΤ, το 3,1% του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών στο 9μηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2021 οδηγήθηκε στην αποταμίευση και το υπόλοιπο στην κατανάλωση. Αναλυτικά, διαμορφώθηκε στα €2,9 δισεκ. από €3,1 δισεκ. το 9μηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2020 (3,5% του διαθέσιμου εισοδήματος) και -€2,2 δισεκ. το 9μηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2019 (-2,5% του διαθέσιμου εισοδήματος).
Παρά ταύτα, παρέμεινε από τους χαμηλότερους ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ-27. Στο σύνολο της οικονομίας, η αποταμίευση διαμορφώθηκε στα €15,3 δισεκ. ή 11,3% του ΑΕΠ και οι καθαρές μεταβιβάσεις κεφαλαίου ανήλθαν στα €2,2 δισεκ. ή 1,6% του ΑΕΠ (Ιανουάριος-Σεπτέμβριος 2021). Οι επενδύσεις ήταν της τάξης των €23,3 δισεκ. ή 17,2% του ΑΕΠ στο 9μηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2021, με το εν λόγω μέγεθος να μην συνιστά πρόβλεψη για το σύνολο του έτους (€16,5 δισεκ. πάγια + €6,8 δισεκ. μεταβολή αποθεμάτων).
Μπορείτε να δείτε ολόκληρο το ενημερωτικό σημείωμα της Eurobank Research, εδώ.
