Γράφει ο Στέφανος Νικήτας
Ένα από τα μεγαλύτερα άλυτα μυστήρια της αρχαίας Αιγύπτου είναι προέλευση του στιλέτου και οι λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο κατασκευής του στιλέτου του Τουταγχαμών, που συνήθως αναφέρεται ως Βασιλιάς Τουτ.
Την εποχή που βασίλευε ο βασιλιάς Τουταγχαμών (1333 π.Χ. έως το 1323 π.Χ.), η τήξη του σιδήρου δεν είχε εφευρεθεί ακόμη, πράγμα που σημαίνει ότι η χημική σύνθεση της λεπίδας υποδηλώνει ότι είχε κατασκευαστεί χρησιμοποιώντας υλικά από έναν σιδερένιο μετεωρίτη που έπεσε στη Γη.
Μελέτη 2016 επιβεβαίωσε την πιθανή μετεωρίτικη προέλευση του σιδήρου του Φαραώ, αλλά παρέμειναν ερωτήματα σχετικά με τον τύπο του μετεωρίτη από τον οποίο προήλθε και πώς κατασκευάστηκε.
Σε μια από τις νέες μελέτες, που δημοσιεύθηκε στις 11 Φεβρουαρίου στο περιοδικό Meteoritics & Planetary Science, οι ερευνητές περιγράφουν πώς η κόλλα που χρησιμοποιήθηκε στη χρυσή λαβή του στιλέτου ήταν πιθανότατα κατασκευασμένη από ασβεστοκονίαμα ένα υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην Ανατολία την εποχή που βασίλευε ο Τουταγχαμών. Αυτό το ασβεστοκονίαμα, ωστόσο, δεν χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην Αίγυπτο εκείνη την εποχή, έγραψαν οι ερευνητές.
Σε μια άλλη μελέτη ερευνητών του Chiba Institute of Technology της Ιαπωνίας ο συν-συγγραφέας της μελέτης Τακόμο Αράι,έγραψε σε ένα email στο Gizmodo.
«Για να κατανοήσουμε την κατασκευή και την προέλευση του στιλέτου, πραγματοποιήσαμε χωρίς επαφή, μη καταστροφικές δισδιάστατες χημικές αναλύσεις επί τόπου για το στιλέτο».
Οι Ιάπωνες ερευνητές χαρτογράφησαν τη στοιχειακή δομή της λεπίδας εκπέμποντας ακτίνες Χ πάνω της, αποκαλύπτοντας συγκεντρώσεις σιδήρου, νικελίου, μαγγανίου και κοβαλτίου. Βρήκαν θείο, χλώριο, ασβέστιο και ψευδάργυρο στα μαυρισμένα σημεία της λεπίδας. Αλλά εξίσου ενδιαφέρον με τα στοιχεία που υπήρχαν ήταν η διανομή τους.
«Παρατηρήσαμε μια εκκολαπτόμενη υφή σε ορισμένα σημεία και στις δύο πλευρές υποδηλώνοντας την τυπική δομή Widmanstätten [an] Οκταεδρικός Σιδερένιος Μετεωρίτης», είπε ο Αράι. «Αυτή ήταν η στιγμή μας γουάου».
Το μοτίβο Widmanstätten* (που πήρε το όνομά του από έναν Αυστριακό ορυκτολόγο) είναι ένα αξιοσημείωτο φαινόμενο που εμφανίζεται σε ορισμένους μεταλλικούς μετεωρίτες και προκαλείται από το πώς το νικέλιο κατανέμεται στα αντικείμενα. Η παρουσία του σχεδίου στο στιλέτου του Τουταγχαμών δείχνει ότι αυτό κατασκευάστηκε από ένα οκτάεδρο μεγαλύτερη ομάδα σιδερένιων μετεωριτών.
Για να επαληθεύσει αυτό που είδαν στη στοιχειακή ανάλυση, η ομάδα συνέκρινε το σχέδιο στο στιλέτο του Τουταγχαμών με το σχέδιο στον ιαπωνικό μετεωρίτη Σιραχάρι. Ο Σιραχάρι ήταν η πηγή του σιδήρου σε ορισμένα ιαπωνικά ξίφη που απέκτησε ο αυτοκράτορας Ταίσο. Τα οκτάεδρα είναι προφανώς το αγαπημένο των μοναρχιών παντού.
Η παρουσία του σχεδίου στο αρχαίο αιγυπτιακό στιλέτο υποδεικνύει επίσης πώς κατασκευάστηκε. Η ομάδα έγραψε στην εργασία της ότι εάν το σίδερο θερμαινόταν σε πολύ υψηλή θερμοκρασία, το σχέδιο Widmanstätten θα εξαφανιζόταν.
«Βρήκαμε επίσης μικρές μαύρες κηλίδες σε ορισμένα σημεία στην επιφάνεια», είπε ο Αράι . «Σκεφτήκαμε ότι ήταν σκουριά στην αρχή. Αλλά αποδείχθηκε ότι ήταν σουλφίδια σιδήρου, τα οποία βρίσκονται συνήθως ως εγκλείσματα σε οκταεδρικούς μετεωρίτες σιδήρου».
Ο Αράι είπε ότι η παρουσία θειούχου σιδήρου, καθώς και το διακριτικό σχέδιο Widmanstätten, υποδηλώνουν ότι το στιλέτο σφυρηλατήθηκε σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία – λιγότερο από 950 βαθμούς Κελσίου.
Αν και η χημική ανάλυση δεν έδωσε στοιχεία για την προέλευση του στιλέτου, η ομάδα έστρεψε την προσοχή της σε ένα σετ δισκίων 3.400 ετών, γνωστά ως τα γράμματα Αμάρνα, τα μέσα του 14ου αιώνα π.Χ. καταγράφοντας διπλωματικές δραστηριότητες στην αρχαία Αίγυπτο. Οι επιστολές αναφέρουν ένα σιδερένιο στιλέτο σε χρυσό θηκάρι – πιθανότατα όχι συνηθισμένο αξεσουάρ εκείνη την εποχή – που δόθηκε στον Αμενχοτέπ Γ’, παππού του Τουταγχαμών, από τον βασιλιά των Μιτάνι, μια περιοχή στην Ανατολία, όταν ο φαραώ παντρεύτηκε την κόρη του.
Ίσως λοιπόν το διαστημικό στιλέτο του Τουταγχαμών να ήταν ένα οικογενειακό κειμήλιο που είχε λάβει από το εξωτερικό. Η στοιχειακή ανάλυση του ερευνητή έδειξε επίσης ότι οι πολύτιμοι λίθοι στη λαβή του στιλέτου στερεώθηκαν με ασβεστοκονίαμα, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε συνήθως στο Μιτάνι ( σ.σ ήταν ένα Χουρικόφωνο κράτος στη βόρεια Συρία και τη νοτιοανατολική Ανατολία) αλλά μόνο αργότερα πιάστηκε στην Αίγυπτο.
Ο Αράι είπε ότι μελλοντικές μελέτες θα είναι χρήσιμες για την περαιτέρω επιβεβαίωση αυτής της αξιολόγησης της λεπίδας. Είτε ήταν επικό γαμήλιο δώρο είτε όχι, η ιστορία αυτού του στιλέτου δεν τελείωσε με τη βασιλική του κηδεία.
* Είναι φιγούρες μακριών κρυστάλλων νικελίου-σιδήρου, που βρίσκονται στους οκταεδρικούς μετεωρίτες σιδήρου και σε ορισμένους παλλασίτες. Αποτελούνται από μια λεπτή παρεμβολή λωρίδων ή κορδέλες από καμασίτη και ταενίτη που ονομάζονται ελάσματα.
