Μεταξύ των τεσσάρων χωρών που διεκδικούν την ηγεσία του ταμείου διάσωσης της Ευρωζώνης, η Πορτογαλία αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση: από «ασθενής» της Ευρώπης πριν από μια δεκαετία τώρα εμφανίζεται σε ρόλο «γιατρού».
Το 201, φορτωμένη με υψηλό χρέος και αυξανόμενες αποδόσεις, η Πορτογαλία στράφηκε στον προκάτοχο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να ζητήσει διάσωση. Ηταν την ίδια περίοδο που μαζί με άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία -οι αποκαλούμενες PIGS- βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.
Εντεκα χρόνια αργότερα έχει πετύχει ένα αναπάντεχο οικονομικό θαύμα, καταγράφοντας ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ και μειώνοντας ταυτόχρονα το δημόσιο χρέος της. Μέχρι το 2019, το χρέος είχε πέσει στο 116% του ΑΕΠ, ή 14,6 ποσοστιαίες μονάδες σε πέντε χρόνια, ενώ η απόδοση αυξήθηκε ταχύτερα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης.
Αυτό το κατόρθωμα συνέπεσε με τη θητεία του Ζοάο Λεάο ως υπουργού προϋπολογισμού.
Και είναι τώρα ο ίδιος άνθρωπος που προτείνει η Λισαβόνα για να ηγηθεί του ESM. Η θητεία του σημερινού Διευθύνοντος Συμβούλου, Κλάους Ρέγκλινγκ, λήγει τον ερχόμενο Οκτώβριο.
«Είναι πολύ σημαντικό να βρεθεί η σωστή ισορροπία για τη βελτίωση των δημόσιων οικονομικών μέσω όχι μόνο προσεκτικών δημοσιονομικών πολιτικών [αλλά μέσω] καλής οικονομικής ανάπτυξης και αύξησης της απασχόλησης», δήλωσε ο Λεάο στο Politico. «Η Πορτογαλία πέτυχε αυτήν την ισορροπία», εξήγησε.
Ο Λεάο -πτυχιούχος του MIT και καθηγητής οικονομικών- διορίστηκε υπουργός Οικονομικών αμέσως μετά την εμφάνιση της πανδημίας το 2020, ένα σοκ που ώθησε την παραγωγή σε πτώση, ενώ το χρέος εκτοξεύθηκε στα επίπεδα πριν από τη διάσωση.
Αλλά το 2021, η Πορτογαλία σημείωσε μια ισχυρή ανάκαμψη. Το χρέος μειώθηκε κατά 7,8 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με ένα μέσο όρο 1,6 ποσοστιαίων μονάδων στην Ευρωζώνη, γεγονός που βελτίωσε την πιστοληπτική ικανότητα της Πορτογαλίας και εδραίωσε τη φήμη του Λεάο ως σταθερού χεριού σε ταραγμένα νερά.
Πετυχαίνοντας την ισορροπία
Κοιτάζοντας πίσω στο πακέτο διάσωσης της Πορτογαλίας, ο Λεάο παραδέχτηκε ότι «έγιναν λάθη». Ωστόσο, «μάθαμε να αποφεύγουμε κάποια από αυτά τα λάθη», σημείωσε. Η εμπειρία του τον κάνει να κατανοεί «τις δυσκολίες, τις πολυπλοκότητες» αυτών των πολιτικών, πρόσθεσε.
«Πρέπει να… βεβαιωθείς ότι κάνεις τον σωστό συμβιβασμό μεταξύ της οικονομικής ανάκαμψης και των υγιών δημόσιων οικονομικών», είπε, αποκαλώντας αυτό το κατόρθωμα «πολύ περίπλοκο και απαιτητικό».
Ο ESM είναι «το ταμείο διάσωσης της Ευρώπης», συνέχισε. «Ακόμα και όταν δεν χρησιμοποιείται, είναι σημαντικό να παρέχει σταθερότητα».
Ο ίδιος χαρακτηρίζει τη νέα συνθήκη του ESM -που δεν έχει επικυρωθεί ακόμη από την Ιταλία και τη Γερμανία- ως ένα θετικό βήμα για την ενδυνάμωση του ταμείου, ώστε να λειτουργεί ως εργαλείο διασφάλισης και προστασίας σε περίπτωση τραπεζικής κρίσης. Ο Λεάο θεωρεί, επίσης, τον ρόλο του ταμείου ως βοήθεια προς τις χώρες που αντιμετωπίζουν σκληρές συνθήκες χρηματοδότησης.
«Εάν οι χώρες αντιμετωπίζουν βραχυπρόθεσμα προβλήματα χρηματοοικονομικής ρευστότητας, ο ESM είναι εκεί για να βοηθήσει αυτές τις χώρες να ξεπεράσουν αυτές τις δυσκολίες», τόνισε. «Και πρέπει να είναι προετοιμασμένος για αυτό, αν χρειαστεί».
Το ταμείο μπορεί επίσης να διαδραματίσει ρόλο στην οικονομική διακυβέρνηση της Ε.Ε, σύμφωνα με τον Πορτογάλο πολιτικό.
Για να ηγηθεί του ESM, ο Λεάο πρέπει να κερδίσει ανταγωνιστές από την Ιταλία, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία. Ο τελικός νικητής πρέπει να εξασφαλίσει 80% υποστήριξη. Δεδομένου ότι οι ψήφοι σταθμίζονται με το πόσα κεφάλαια έχει διαθέσει κάθε χώρα στον ESM, μεγάλες χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία απολαμβάνουν δικαίωμα αρνησικυρίας έναντι των υποψηφίων.
Ο Λεάο θα μπορούσε να είναι ένα από τα φαβορί για την ηγεσία, η οποία θα αποφασιστεί στην ετήσια συνεδρίαση του ESM στις 16 Ιουνίου.
Η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Αντόνιο Κόστα κάνει μεγάλη εκστρατεία για να του εξασφαλίσει τη θέση και η ιστορία της δημοσιονομικής λύτρωσης της Πορτογαλίας θα μπορούσε να προσελκύσει υποστήριξη προς το πρόσωπό του από όλη την ευρωζώνη και όλο το πολιτικό φάσμα.
«Νομίζω ότι η Πορτογαλία έχει καλές πιθανότητες να επιλεγεί», εκτίμησε ο Λεάο.
(με πληροφορίες από Politico)
