Επιμέλεια Γιάννης Κουτρουμπής
Στο φως της δημοσιότητας φέρνει το Politico μία συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ μίας υποεπιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου και μίας οργάνωσης που συνδέεται με την κυβέρνηση του Κατάρ. Παρόλα αυτά, η συμφωνία αυτή επισήμως δεν υπάρχει. Όλα άρχισαν τον Φεβρουάριο του 2020, όταν η τότε αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, Εύα Καϊλή, βρέθηκε στο πάνελ μίας συζήτησης που πραγματοποιήθηκε στο Ritz Carlton στην Ντόχα.
«Βλέπουμε πάντα προσπάθειες πολιτικής παρέμβασης μεταξύ των κρατών μελών, ακόμη και στην Ευρώπη», είπε, στρεφόμενη προς τον συνεργάτη της. Η Καϊλή κοίταξε κάτω τις σημειώσεις της. «Πώς αισθάνεστε σε αυτή τη χώρα και ποιος ο ρόλος [της] στη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής;» ρώτησε. «Η χώρα που μας φιλοξενεί σήμερα έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο τα τελευταία χρόνια», απάντησε εγκωμιαστικά ο πρώην Επίτροπος της ΕΕ Δημήτρης Αβραμόπουλος.
Η παραπάνω στιχομυθία από την διήμερη διάσκεψη πέρασε απαρατήρητη εκείνη την στιγμή. Μετά όμως από την αποκάλυψη του Qatargate, αυτός ο έπαινος ακούγεται αρκετά ειρωνικός. Ειδικά αν συνυπολογιστεί, ότι η Εύα Καϊλή παραμένει προφυλακισμένη, παρασυρόμενη από ένα σκάνδαλο διαφθοράς που έχει ταρακουνήσει για τα καλά τις Βρυξέλλες, στο οποίο Κατάρ και Μαρόκο κατηγορούνται ότι πλήρωσαν τους βουλευτές της ΕΕ προκειμένου να επηρεάσουν το έργο του Κοινοβουλίου.
Η συμφωνία σύνδεσης Ευρωκοινοβουλίου – Κατάρ
Φυσικά, το συνέδριο αυτό δεν ήταν ξαφνικό. Η προεργασία είχε ξεκινήσει δύο χρόνια πριν, όταν το τότε μέλος του κοινοβουλίου Πιερ Αντόνιο Παντσέρι, ο φερόμενος ως αρχηγός του σκανδάλου διαφθοράς, υπέγραψε μία ημιεπίσημη συμφωνία συνεργασίας με μία οργάνωση που έχει σύνδεση με τη κυβέρνηση του Κατάρ.
Το σύμφωνο, το οποίο υπέγραψε ο Panzeri ως επικεφαλής της υποεπιτροπής ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Κοινοβουλίου, συνέδεσε την υποεπιτροπή της ΕΕ με την επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Κατάρ. Δεσμεύτηκε για «στενότερη συνεργασία» μεταξύ των δύο πλευρών, αναφέροντας τα ετήσια «έργα» και την ανταλλαγή «εμπειριών». Η συμφωνία έθεσε τις βάσεις για χρόνια συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων συνεδρίων και ταξιδιών νομοθετών στη Ντόχα, με το Κατάρ να καλύπτει πτήσεις business class και διαμονές σε πολυτελή ξενοδοχεία.
Να σημειωθεί ότι η συμφωνία δεν υπάρχει επίσημα, σύμφωνα με τη Βουλή. Η συμφωνία δεν πέρασε ποτέ στους νομοθέτες για επανεξέταση – παρά το ότι ο Panzeri είπε ότι θα το έκανε – ούτε πέρασε από κανένα επίσημο κανάλι έγκρισης. «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει επίσημη γνώση του εγγράφου στο οποίο αναφέρεστε», δήλωσε στο POLITICO αξιωματούχος των υπηρεσιών Τύπου του Κοινοβουλίου.
Ωστόσο, το έγγραφο υπάρχει, περιγράφοντας πώς μια ξένη χώρα μπόρεσε να δημιουργήσει ουσιαστικούς δεσμούς με τους νομοθέτες της ΕΕ και μια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου χωρίς ποτέ να πυροδοτήσει επίσημο κώδωνα κινδύνου στο θεσμικό όργανο.
«Αυτό είναι προβληματικό», δήλωσε η Μόνικα Χολμάιερ, ανώτερη ευρωβουλευτής από το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) που ηγείται της επιτροπής δημοσιονομικού ελέγχου. «Δείχνει ότι πρέπει να είμαστε πολύ πιο ενήμεροι για το τι συμβαίνει».
Πότε υπεγράφη η συμφωνία
Ο Παντσέρι υπέγραψε τη συμφωνία στις 26 Απριλίου 2018, κατά τη διάρκεια συνεδρίασης της επιτροπής DROI (ανθρωπίνων δικαιωμάτων) στις Βρυξέλλες με τον Ali bin Samikh Al Marri, ο οποίος προήδρευσε της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Κατάρ (NHRC). Το NHRC αναφέρει στον ιστότοπό του ότι απολαμβάνει «πλήρης ανεξαρτησίας» από την κυβέρνηση του Κατάρ.
Απευθυνόμενος σε μια χούφτα ευρωβουλευτών σε μια εν πολλοίς άδεια αίθουσα, ο Αλ Μάρρι υποστήριξε ότι η κυβέρνηση του Κατάρ είχε κάνει «τεράστια βήματα» στις μεταρρυθμίσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αν και παραδέχτηκε ότι δεν ήταν ακόμη επαρκής. Κατηγόρησε τη Σαουδική Αραβία και άλλους γείτονες του Κόλπου για την επιβολή αυτού που αποκάλεσε «συλλογικές κυρώσεις» εν μέσω διπλωματικής αντιπαράθεσης που οδήγησε σε «παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Στο τέλος της ωριαίας συνεδρίασης της επιτροπής, ο Παντσέρι έκανε μια σύντομη, παροδική αναφορά σε ένα «έγγραφο διαβούλευσης και συνεργασίας που θα υπογράψουμε σήμερα και θα παράσχουμε στα μέλη της υποεπιτροπής DROI». Αλλά δεν το έλαβαν.
«Δεν έχει συμβεί ποτέ», είπε ο Petras Auštrevičius, Λιθουανός φιλελεύθερος ευρωβουλευτής που ηγήθηκε του έργου της ομάδας του για τα ανθρώπινα δικαιώματα εκείνη την εποχή. Δύο πρώην ευρωβουλευτές με ρόλους συντονισμού στην επιτροπή, η Barbara Lochbihler και η Marie-Christine Vergiat, δήλωσαν επίσης ότι δεν θυμούνται μια τέτοια συμφωνία. Ο Auštrevičius πρόσθεσε ότι ακόμη και η απόφαση να προσκληθεί ο Al Marri να μιλήσει στην επιτροπή εκείνη την ημέρα δεν είχε υπογραφεί από συναδέλφους ευρωβουλευτές, σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική. «Φαίνεται ότι ο πρόεδρος [Panzeri] αποφάσισε να προσκαλέσει τον [Al Marri] μετά από μια πρόσφατη ιδιωτική επίσκεψη στο Κατάρ, την οποία δεν γνώριζα», είπε ο Auštrevičius. Πράγματι, την ημέρα που υπογράφηκε η συμφωνία, ο Panzeri επέστρεψε στις Βρυξέλλες μετά από ένα ταξίδι στο Κατάρ με τον κοινοβουλευτικό βοηθό του, Francesco Giorgi. 
Σε αναζήτηση για το κείμενο της συμφωνίας
Σύμφωνα με τις υπηρεσίες Τύπου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η συμφωνία υπεγράφη στο γραφείο του Παντσέρι. Αλλά η φωτογραφία της υπογραφής δείχνει ένα μέλος του προσωπικού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου παρόν, καθώς και τις επίσημες σημαίες της ΕΕ και του Κατάρ.
Και ένα δεύτερο άτομο που γνωρίζει το έργο της επιτροπής είπε ότι η υπογραφή πραγματοποιήθηκε σε μια από τις επίσημες αίθουσες πρωτοκόλλου του Κοινοβουλίου, που συνήθως χρησιμοποιείται από ξένες αντιπροσωπείες. Το ίδιο το κείμενο της συμφωνίας είναι ασαφές και ορολογικό. «Αποφασίστηκε να συνεχιστεί η διμερής δραστηριότητα μέσω διαβούλευσης, συνεννόησης και συνεργασίας μεταξύ των δύο μερών», αναφέρεται στην ίδια όψη του χαρτιού Α4.
«Αυτή η κατανόηση», προσθέτει, «στοχεύει στη ρύθμιση και τη διευκόλυνση των σχέσεων μεταξύ του NHRC και του DROI μέσω της προώθησης στενότερης συνεργασίας, της ανταλλαγής διμερών εμπειρογνωμοσύνης, πληροφοριών και επαφών σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα».
«Αποστολή» του Panzeri στη Ντόχα
Το 2019, ένα χρόνο αφότου επιτεύχθηκε «αυτή η συνεννόηση», το Κατάρ συνδιοργάνωσε το πρώτο του συνέδριο στη Ντόχα σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο, ή τουλάχιστον με το λογότυπο του Κοινοβουλίου τοποθετημένο παντού. Το θέμα του συνεδρίου ήταν το : Fight Impunity.
Στη διάσκεψη, ο Παντσέρι επαίνεσε το Κατάρ ως σημείο «αναφοράς» για τα παγκόσμια πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένα άρθρο στους Gulf Times ανέφερε ότι ο Panzeri είπε ότι η διάσκεψη ήταν ένα άμεσο αποτέλεσμα της συμφωνίας του 2019. Αργότερα, η «καταπολέμηση της ατιμωρησίας» (Fight Impunity) θα γινόταν o κύριος στόχος της ΜΚΟ του Panzeri.
Στη συνέχεια ήρθε η διάσκεψη του 2020, που πραγματοποιήθηκε στη Ντόχα στις 16 και 17 Φεβρουαρίου και προφανώς συνδιοργανώθηκε με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το νέο θέμα: «Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προκλήσεις και τρόποι προώθησης των ελευθεριών και προστασίας των ακτιβιστών».
Ο αξιωματούχος των υπηρεσιών Τύπου του Κοινοβουλίου αρνήθηκε ότι η εκδήλωση συνδιοργανώθηκε, λέγοντας ότι «δεν ήταν εκδήλωση του θεσμού, αλλά πρέπει ακόμα να ερευνήσουμε πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το λογότυπο [του Κοινοβουλίου]». Οι 300 παρευρισκόμενοι είχαν πτήσεις business class που πληρώθηκαν από τους Κατάρ, συν διαμονή στο ξενοδοχείο Ritz Carlton και ένα δείπνο στο εθνικό μουσείο του Κατάρ για να τελειώσει το συνέδριο. 
Ποιοι άλλοι συμμετείχαν
Η Καϊλή δεν ήταν η μόνη κορυφαία πολιτικός της ΕΕ εκεί. Ο Παντσέρι— ο οποίος είχε αποχωρήσει από το Κοινοβούλιο το 2019 — καθόταν στην πρώτη σειρά δίπλα, στον κρατούμενο πλέον, πρώην βοηθό του, Giorgi.
Παρών ήταν επίσης ο βουλευτής των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D) Μαρκ Ταραμπέλα, ο οποίος συνελήφθη την περασμένη εβδομάδα καθώς η αστυνομία επεκτείνει ακόμα περισσότερο την έρευνα. Οι Βέλγοι εισαγγελείς υποπτεύονται ότι ο Ταραμπέλα πήρε έως και 140.000 ευρώ σε μετρητά από την Panzeri για να επηρεάσει το έργο της ΕΕ στο Κατάρ. Ο δικηγόρος του Ταραμπέλα, Maxim Töller, αρνήθηκε ότι ο Παντσέρι οργάνωσε το ταξίδι: «Δεν είναι ο κύριος Panzeri. … Λοιπόν, ήταν στο ταξίδι».
Ο Ταραμπέλα δεν αποκάλυψε το επιδοτούμενο ταξίδι μέχρι τον περασμένο μήνα, χρόνια μετά την προθεσμία του Κοινοβουλίου. Ο Ταραμπέλα έκανε πολλές δικαιολογίες για την καθυστερημένη δήλωση, συμπεριλαμβανομένου ότι πίστευε ότι δεν ήταν πλέον δυνατό. Γενικότερα, έχει διακηρύξει την αθωότητά του στην έρευνα για διαφθορά.
Δύο άλλοι νομοθέτες της ΕΕ που ήταν παρόντες στην εκδήλωση — το μέλος του S&D Alessandra Moretti και το μέλος του ΕΛΚ Cristian-Silviu Bușoi — επίσης απέτυχαν να δηλώσουν την επιδοτούμενη παρουσία τους μέχρι την αποκάλυψη της έρευνας για διαφθορά.
Η διάδοχος του Παντσέρι στην Επιτροπή
Μετά την αποχώρηση του Παντσέρι από το Κοινοβούλιο το 2019, η βουλευτής του S&D Maria Arena τον αντικατέστησε στην επιτροπή DROI. Τον Ιανουάριο, είπε στο POLITICO ότι δεν είχε συνεχίσει τη συμφωνία του Παντσέρι. Τα συνέδρια, ωστόσο, συνεχίστηκαν.
Εκτός από τη διοργάνωση του 2020, η Arena πήγε αργότερα στο Κατάρ το 2022 με την τιμή της Ντόχα για ένα εργαστήριο NHRC. Τελικά παραιτήθηκε από την προεδρία της επιτροπής αφού το POLITICO αποκάλυψε ότι η Arena απέτυχε να δηλώσει έγκαιρα το επιδοτούμενο ταξίδι. Η Arena δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο για αυτό το κομμάτι.
Και παρ’ όλη τη σύγχυση γύρω από τη συμφωνία, ένα πράγμα είναι σαφές: Για το Κατάρ, δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει. «Η σχέση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι υψίστης σημασίας για εμάς», έγραψε ο Al Marri τον Μάιο του 2021 σε δύο βουλευτές της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου της Arena. Οι αποδείξεις του; «Το Μνημόνιο Κατανόησης που υπογράψαμε με την Υποεπιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων».
