Θύματα της πλέον βάρβαρης θρησκευτικής πρακτικής παλεύουν να γιατρέψουν το σώμα και την ψυχή τους με τις διαθέσιμες πλέον εναλλακτικές αποκατάστασης – ΠΡΟΣΟΧΗ: Το άρθρο περιέχει σκληρές περιγραφές
ΤΑ ΘΥΜΑΤΑΙ ΟΛΑ: Τους συγγενείς που κρατούσαν το 11χρονο σώμα της με τα πόδια ανοιχτά και τα γεννητικά της όργανα σε κοινή θέα. Τον φόβο που την πέτρωσε. Τον άγνωστο μαυροντυμένο άντρα με το ψαλίδι. Και τον πόνο.
Όπως τόσες άλλες, η 34χρονη Αιγύπτια N.S. ζει μέχρι σήμερα με τις ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις εκείνης της ημέρας, όταν υποβλήθηκε σε μια πρακτική που πολλοί ακτιβιστές αποκαλούν «ακρωτηριασμό».
Για την N.S., η οποία ζήτησε να κατονομαστεί μόνο με τα αρχικά της για να συζητήσει το ευαίσθητο αυτό θέμα, το διαρκές τραύμα στην ενήλικη ζωή συνοδεύτηκε από την επιθυμία να ανακτήσει τον έλεγχο της υγείας και του σώματός της.
«Είχα την αίσθηση ότι ήμουν ελλιπής και ότι δεν θα νιώσω ποτέ ευτυχισμένη εξαιτίας αυτού. Είναι ένα φρικτό συναίσθημα», λέει.
Πολλές γυναίκες που βιώνουν τις άγριες συνέπειες αυτής της πρακτικής μοιράζονται υπό καθεστώς ανωνυμίας στο διαδίκτυο την απεγνωσμένη ανάγκη τους για θεραπεία, σωματική και ψυχική. Εκφράζουν συναισθήματα οδύνης, δυσφορίας για το ίδιο τους το σώμα και ντροπής, ή φόβους ότι ο ακρωτηριασμός θα μπορούσε να τις εμποδίσει να παντρευτούν ή να καταδικάσει τον γάμο τους σε αποτυχία.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο στόχος είναι η βαθιά ριζωμένη στις κουλτούρες κάποιων χωρών πρακτική του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων να έχει εξαλειφθεί έως το 2030 και να προστατευτούν αποτελεσματικά οι επόμενες γενιές κοριτσιών. Βέβαια, οι υπεύθυνοι των εκστρατειών αυτών αναγνωρίζουν τις δυσκολίες στην επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ορίσει μια Διεθνή Ημέρα Μηδενικής Ανοχής για τον Ακρωτηριασμό των Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων, την 6η Φεβρουαρίου, αλλά φυσικά αυτό δεν αρκεί.
Πολλές γυναίκες που ζουν με τις συνέπειες του ακρωτηριασμού έχουν ξεκινήσει βαθιά προσωπικά ταξίδια για να θεραπευτούν. Ψάχνουν για απαντήσεις, μερικές φορές σαρώνοντας το διαδίκτυο, εν μέσω κενών θεραπείας σε πολλές χώρες ή ντροπής και πιθανών σχετικών σεξουαλικών επιπλοκών.
Διαδεδομένη σε περιοχές της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας, η κλειτοριδεκτομή συνηθίζεται σε κοινότητες διαφορετικών πολιτισμών και θρησκειών. Μπορεί να θεωρείται ιεροτελεστία μετάβασης ή να συνδέεται με πεποιθήσεις για την αγνότητα ή τη θηλυκότητα και την καθαριότητα, και να τροφοδοτείται από γενιά σε γενιά από κοινωνική πίεση.
«Είναι ένας παγιωμένος κοινωνικός κανόνας και πραγματικά βαθιά ριζωμένος στις πολιτισμικές πεποιθήσεις και μερικές φορές στις θρησκευτικές πεποιθήσεις», δηλώνει η Nafissatou Diop, υπάλληλος του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για τον Πληθυσμό. «Έτσι, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε οποιαδήποτε αλλαγή, οι άνθρωποι πρέπει να πειστούν ότι αυτό δεν απειλεί την κουλτούρα τους».
Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 200 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια ζουν με τις τραγικές συνέπειες της πρακτικής αυτής, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει μερική ή ολική αφαίρεση των εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων και μπορεί να προκαλέσει ακατάσχετη αιμορραγία, ακόμη και θάνατο. Μακροπρόθεσμα, μπορεί να οδηγήσει σε λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, προβλήματα στην έμμηνο ρύση, πόνο, μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, ανηδονία και επιπλοκές στον τοκετό, καθώς και σε κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση και διαταραχή μετατραυματικού στρες.
Ορισμένοι θρησκευτικοί ηγέτες έχουν προβεί σε ενέργειες για την εξάλειψη της πρακτικής, ενώ άλλοι την επιδοκιμάζουν. Στην Αίγυπτο, όπου η πρακτική ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων είναι ευρέως διαδεδομένη αλλά παράνομη από το 2008, κορυφαίες ισλαμικές αρχές την καταδικάζουν. Σε διαδικτυακά διατάγματα ή τηλεοπτικές εμφανίσεις, επικαλούνται ιατρικά στοιχεία για τις βλάβες που μπορεί να προκαλέσει στην υγεία των γυναικών και λένε ότι πρόκειται για ένα έθιμο χωρίς υγιή θρησκευτική βάση. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν αντιδράσεις για τις απαγορεύσεις, στην Αίγυπτο και αλλού.
Εκτός από την αντίσταση ορισμένων θρησκευτικών ηγετών και άλλων «φρουρών της παράδοσης», η Diop εξηγεί ότι η εκστρατεία για την αλλαγή της νοοτροπίας παρεμποδίζεται από την περιορισμένη χρηματοδότηση, την έλλειψη πολιτικής βούλησης από ορισμένες κυβερνήσεις και την αντίληψη ότι ο τερματισμός αυτής της πρακτικής αντανακλά μια «ατζέντα υπό δυτική ηγεσία».
Εν τω μεταξύ, πολλές γυναίκες που βιώνουν τις άγριες συνέπειες αυτής της πρακτικής μοιράζονται υπό καθεστώς ανωνυμίας στο διαδίκτυο την απεγνωσμένη ανάγκη τους για θεραπεία, σωματική και ψυχική. Εκφράζουν συναισθήματα οδύνης, δυσφορίας για το ίδιο τους το σώμα και ντροπής, ή φόβους ότι ο ακρωτηριασμός θα μπορούσε να τις εμποδίσει να παντρευτούν ή να καταδικάσει τον γάμο τους σε αποτυχία. Ορισμένες θέλουν πληροφορίες σχετικά με τις ιατρικές διαδικασίες που θα τις βοηθήσουν να ξεπεράσουν το πρόβλημα ή να ελαχιστοποιήσουν τη βλάβη που υπέστησαν.
Κάποιες που εξετάζουν το ενδεχόμενο ιατρικών παρεμβάσεων έχουν βρει εξειδικευμένη θεραπεία, μεταξύ άλλων στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, όπου η αντίθεση στην πρακτική αυτή είναι παλαιά και ισχυρή. Αλλά σε πολλές χώρες, οι επιλογές μπορεί να είναι ελάχιστες ή εξαιρετικά δαπανηρές.
«Υπάρχουν τόσα πολλά ιατρικά κενά σε πολλές χώρες όπου ο ακρωτηριασμός είναι ευρέως διαδεδομένος», λέει η Christina Pallitto, επιστήμονας που ηγείται των εργασιών για την εξάλειψη της πρακτικής στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. «Πολλοί πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης δεν λαμβάνουν καμία απολύτως εκπαίδευση για το πώς να αντιμετωπίζουν τέτοια περιστατικά», εξηγεί.
Η N.S. απευθύνθηκε σε μια ιδιωτική κλινική στην Αίγυπτο, τη Restore FGM, που άνοιξε το 2020 και προωθεί τις θεραπείες της στο Instagram και σε άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η Dr. Reham Awwad, χειρουργός πλαστικών επεμβάσεων και συνιδρύτρια της κλινικής, δηλώνει ότι συνήθως οι πρώτες επισκέψεις γυναικών που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό είναι συναισθηματικού χαρακτήρα. «Ένα από τα πρώτα πράγματα που θα τις ακούσεις να λένε είναι: “Δεν έχω μιλήσει ποτέ γι’ αυτό σε κανέναν”», λέει.
Η κλινική, η οποία προσελκύει επίσης ασθενείς από το Σουδάν και αλλού, προσφέρει χειρουργικές και μη χειρουργικές θεραπείες. Συνιστάται ψυχολογική θεραπεία, αλλά πολλές την αποφεύγουν, εξηγεί η Awwad.
Η N.S. παλεύει με τον θυμό προς τους γονείς της και τη χαμηλή αυτοπεποίθηση, αλλά και με οδηνυρά ερωτήματα: Θα με πληγώσει το σεξ; Θα οδηγήσει ο ακρωτηριασμός μου σε σεξουαλικά προβλήματα στον γάμο; Τι γίνεται με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό; Η ίδια χρειάστηκε να παλέψει με τον πόνο και την απουσία ικανοποίησης από κάθε μορφή σεξουαλικής διάδρασης.
Στο Restore FGM, επέλεξε τη χειρουργική επέμβαση «ανακατασκευής» για να αφαιρέσει τον ουλώδη ιστό, να περισώσει ό,τι απέμεινε από τα γεννητικά της όργανα και να αρχίσει να βλέπει το σώμα της ξανά ως κάτι που της ανήκει. Βέβαια, πολλοί αντιμετωπίζουν την επέμβαση με επιφύλαξη.
«Αυτήν τη στιγμή δεν έχουμε σύσταση υπέρ αυτού του μέτρου, λόγω της έλλειψης στοιχείων σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του», δηλώνει η Pallitto και συνεχίζει: «Σε κάθε γυναίκα που κάνει αποκατάσταση κλειτορίδας θα πρέπει να προσφέρεται συμβουλευτική σεξουαλικής υγείας σε συνδυασμό με ψυχολογική υποστήριξη». Ούτε η διαδικασία ούτε η εν λόγω συμβουλευτική είναι ευρέως διαθέσιμες σε χώρες που εφαρμόζουν κατά κόρον αυτή την εγκληματική πρακτική.
Όσο για την N.S; Έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από τότε που υποβλήθηκε στην επέμβαση. Μετά από μήνες θεραπευτικής αγωγής, δηλώνει ότι νιώθει καλύτερα. «Δεν αισθάνομαι πλέον πόνο και η αίσθηση έχει επίσης βελτιωθεί πολύ», λέει. Όμως, το ταξίδι αποκατάστασης της σωματικής και ψυχικής της υγείας δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. «Πρέπει ακόμη να δουλέψω για να αποδεχτώ τον εαυτό μου, να αποδεχτώ ότι μου συνέβη αυτό και ότι κατάφερα να το αντιμετωπίσω. Η επέμβαση από μόνη της δεν είναι αρκετή. Δεν αισθάνομαι ότι έχω ξεπεράσει εντελώς το τραύμα και εξακολουθώ να δυσκολεύομαι με την ιδέα της σωματικής επαφής», εξηγεί.
Θέλει να ακολουθήσει ψυχοθεραπεία, αλλά λέει ότι δεν έχει την οικονομική δυνατότητα και ανησυχεί για το αν θα βρει κάποιον στον οποίο να μπορεί να εμπιστευτεί τόσο προσωπικές λεπτομέρειες.
Η Basma Kamel θυμάται ότι αιμορραγούσε άσχημα λίγες μέρες μετά τον ακρωτηριασμό της από έναν γιατρό, όταν ήταν μόλις 9 χρονών. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η 30χρονη πια Αιγύπτια δεν μπορούσε να εμπιστευτεί τη μητέρα της. Τελικά, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μητέρα της δεν ήθελε να της κάνει κακό. Ήταν και εκείνη μια γυναίκα βυθισμένη στην άγνοια και την ντροπή. Αυτό, όμως, δεν την παρηγορούσε. Αισθανόταν μισή, κατεστραμμένη, βαθύτατα τραυματισμένη από κάθε άποψη.
Αφού μετανάστευσε από την Αίγυπτο στην Αγγλία, άρχισε να ψάχνει για απαντήσεις και απευθύνθηκε σε μια κλινική και σε μια φιλανθρωπική ομάδα για θεραπεία. Έχει σημειώσει πρόοδο, αλλά το έργο της αποδοχής του εαυτού της συνεχίζεται.
«Ο στόχος είναι να κάνω ειρήνη με τον εαυτό μου και να αποδεχτώ το σώμα μου και να αποδεχτώ ότι είμαι ένα φυσιολογικό άτομο. Ακόμα κι αν κάτι λείπει από το σώμα μου, εξακολουθώ να είμαι μια φυσιολογική γυναίκα», λέει η Basma. Η Dr. Jasmine Abdulcadir, γυναικολόγος στα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία της Γενεύης, παρακολουθεί γυναίκες, κυρίως από την Ανατολική και Δυτική Αφρική, που υποβλήθηκαν σε αυτή την πρακτική.
Όπως λέει, πλέον αυτές οι γυναίκες έχουν επιλογές αποκατάστασης, συμπεριλαμβανομένης μιας διαδικασίας για την επαναλειτουργία του κόλπου που βελτιώνει την ούρηση, τη διαδικασία της εμμήνου ρύσης, αλλά και του τοκετού.
Η χειρουργική επέμβαση για την αποκατάσταση της κλειτορίδας είναι επίσης μια επιλογή. Η Abdulcadir εξηγεί ότι η διαδικασία θα πρέπει να περιλαμβάνει συνεδρίες με ψυχολόγο, ο οποίος θα είναι επίσης εκπαιδευμένος σεξουαλικός θεραπευτής τέτοιων τραυμάτων, και δουλειά του είναι να διασφαλίζει ότι οι ασθενείς είναι προετοιμασμένες για το επόμενο βήμα, αυτό της χειρουργικής επέμβασης.
Όπως λέει, πολλές ασθενείς μετά από αυτή την ολιστική προσέγγιση σε αυτό το πρόβλημα σωματικής και ψυχικής υγείας κατάφεραν να νιώσουν αναγεννημένες.
Η N.S. δεν έχει μιλήσει ακόμη στην οικογένειά της για την επέμβασή της. Κάποια μέρα ίσως το κάνει – θέλει κυρίως να μοιραστεί αυτή την εμπειρία με την αδελφή της, η οποία υποβλήθηκε στη βάναυση πρακτική την ίδια μέρα με εκείνη.
Για την ώρα, προτιμά να παρεμβαίνει, όταν τα καταφέρνει, για να σώσει άλλα κορίτσια της οικογένειάς της. «Δεν ήθελα να βασανιστεί καμία άλλη γυναίκα όπως εγώ. Κάποιος πρέπει να πατήσει πόδι και να πει “φτάνει πια! Αρκετά!”», καταλήγει.
