Γραφει ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
«Ο μεγαλύτερος θησαυρός», λέει μια ρωσική παροιμία, «είναι η ειρήνη και η αρμονία». Με τον ρωσικό στρατό να έχει εισβάλλει στην Ουκρανία και να πολεμά σε αυτή για περισσότερο από έναν χρόνο, κάποιοι από αυτούς που έχουν αρχίσει να νιώθουν την ισχύ της παροιμίας της πατρίδας τους, είναι και οι Ρώσοι ολιγάρχες. Έναν χρόνο μετά τη ρωσική εισβολή, οι κορυφαίοι 23 Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι βλέπουν τον “θησαυρό” τους να εξαϋλώνεται.
Στην περίπτωσή τους, ο θησαυρός δεν είναι (μόνο) η ειρήνη, η αρμονία και η ηρεμία. Είναι και η παγκόσμια ισχύς και επιρροή τους, η οποία μειώνεται με τρομακτικούς ρυθμούς λόγω του πολέμου και των “απόνερών” του, δηλαδή των διεθνών κυρώσεων εις βάρος τους. Και επειδή οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια, οι 23 πιο πλούσιοι Ρώσοι “μπήκαν” στον πόλεμο με καθαρή συνολική περιουσία ύψους 339 δισεκατομμυρίων δολαρίων και, έναν χρόνο μετά, έχουν χάσει 67 δισεκατομμύρια από αυτή-δείγμα του πόσο τους έχουν “πονέσει” οι κυρώσεις για τον πόλεμο. Ποιοι είναι αυτοί που έχασαν και γιατί;
1. Αλεξέι Μορντάσοφ
Ο 56χρονος Αλεξέι Μορντάσοφ, αν και δεν είναι γνωστός στο ευρύ κοινό, είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας. Ο γιος των εργατών από το Τσερέποβετς, παρά την ταπεινή καταγωγή του, αναρριχήθηκε ταχύτατα… παντού. Ως “παιδί- θαύμα”, από πολύ μικρός έγινε οικονομικός διευθυντής και, στη συνέχεια CEO της μεγαλύτερης βιομηχανίας σιδηρου της Ρωσίας, Severstal. Έμεινε 19 χρόνια στη θέση αυτή, πριν παραιτηθεί, το 2015.
Ήδη, βέβαια, από νωρίς είχε… φροντίσει τον εαυτό του. Η ευκαιρία του, λένε οι κακές γλώσσες, του δόθηκε όταν ο ηλικιωμένος διευθυντής της βιομηχανίας του ζήτησε να αποκτήσει μετοχές ώστε να κρατήσει εκτός έναν outsider. Το σχέδιο ωστόσο δεν πήγε όπως είχε σχεδιάσει ο διευθυντής, καθώς ο Μορντάσοφ δεν ήταν διατεθειμένος να μείνει “αχυράνθρωπος”, αλλά κράτησε τις περισσότερες μετοχές για τον εαυτό του. Αυτό ήταν. Ήταν πλούσιος πια.
Στη συνέχεια ο Μορντάσοφ επεκτάθηκε παντού. Και, μέχρι την ημέρα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, είχε περιουσία ύψους 29,1 δισ. δολαρίων. Διαβλέποντας τι… ερχόταν, λίγο πριν από τις κυρώσεις του 2022 που τον έπληξαν, μετέφερε την ιδιοκτησία των πιο σημαντικών assets του, όπως τις μετοχές της μεγαλύτερης εταιρείας τουρισμού και αναψυχής της Ευρώπης, TUI (του ανήκει το 1/3 της εταιρείας και οι γερμανικές Αρχές ερευνούν τη μεταβίβαση των μετοχών ως δόλια) και των ορυχείων Nordgold. Τα είχε ξαναπεράσει, άλλωστε, αυτά. Το 2014 πούλησε άρον-άρον ό,τι είχε στις ΗΠΑ (κυρίως ορυχεία μετάλλων) λόγω της διπλωματικής έντασης μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης.
Αυτή τη φορά, ωστόσο, δεν ήταν τόσο προετοιμασμένος. Από τις δυτικές κυρώσεις, έχασε το αγαπημένο του γιοτ “Lady M” και την, αξίας 115 εκατ. δολαρίων βίλα του στη Σαρδηνία, καθώς οι ιταλικές Αρχές “πάγωσαν” τα περιουσιακά του στοιχεία. To άλλο του superyacht, το 139 μέτρων Nord, διαφεύγει (προς το παρόν) σε άγνωστο λιμάνι εκτός ΕΕ -πιθανότατα στις Σεϋχέλλες, ή την Κίνα- για να γλιτώσει την κατάσχεση.
Κάπως έτσι, σήμερα, ο Μορντάσοφ το 2022 έφτασε να έχει περιουσία “μόλις” ως και 13,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία τελικά “έκλεισε” στα 19,8 δισεκατομμύρια, καταγράφοντας απώλειες 6,7 δισ. δολαρίων. Και διαμαρτύρεται για τις κυρώσεις που του έχουν επιβληθεί, λέγοντας ότι ποτέ δεν μπλεκόταν με την πολιτική. Αλλά και το ότι δεν καταλαβαίνει πως οι κυρώσεις σε βάρος του θα μπορούσαν να βοηθήσουν στο να τελειώσει ο πόλεμος.
2.Βλαντιμίρ Λίσιν
Ο Λίσιν, στα 66 του χρόνια, είναι ο ορισμός του ολιγάρχη και του… χαμένου από τον πόλεμο. Είναι πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας Μετάλλου και πρόεδρος και μεγαλομέτοχος του ομίλου NLMK, μιας από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες χάλυβα της Ρωσίας. Και με αυτή του την ιδιότητα, έχει καταφέρει να θέσει εαυτόν… στη μέση. Από τη μία, στο στόχαστρο της Δύσης μέσω κυρώσεων και από την άλλη, στη δυσμένεια του προέδρου Πούτιν. Αρχικά όταν, σε εσωτερική επιστολή του στο προσωπικό της NLMK έγραψε ότι “ο θάνατος των ανθρώπων στην Ουκρανία είναι μια τραγωδία που είναι δύσκολο να δικαιολογήσει, ή να εξηγήσει κανείς” και στη συνέχεια, όταν συντάχθηκε σε αυτούς που πιέζουν τον πρόεδρο Πούτιν να βρει μια ειρηνική, διπλωματική λύση στην αγωνία εκατομμυρίων ανθρώπων. “Αμέσως”.
Ξέρει από αγωνία και αγώνα ο Λίσιν. Ξεκίνησε την καριέρα του ως ηλεκτρολόγος σε ανθρακωρυχείο στη Σιβηρία και συνέχισε ως εργάτης σε σιδηρουργία στην κεντρική Ρωσία. Αργότερα, έγινε διευθυντής στις βιομηχανίες της Trans-World Group (όμιλος traders εμπορευμάτων που ειδικεύεται στο αλουμίνιο), η οποία ερευνήθηκε για τραπεζική απάτη και ο ίδιος ο Λίσιν για εμπλοκή στη δολοφονία πολιτικού.
Αφού αθωώθηκε, συνέχισε την καριέρα του παίρνοντας τον έλεγχο της NLMK, λιμανιών, ναυτιλιακών και της σιδηροδρομικής εταιρείας First Cargo. Ως λάτρης της σκοποβολής και πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Σκοποβολής, ο Λίσιν ήξερε ότι θα τεθεί στο στόχαστρο των δυτικών κυρώσεων. Από αυτές, η περιουσία του μειώθηκε σε έναν χρόνο από τα 26,2 στο χαμηλό των 18,4 δισεκατ. δολάρια και τελικά στα 20,5 δις.
3. Ρομάν Αμπράμοβιτς
Ρομάν Αρκαντίεβιτς Αμπράμοβιτς. Αυτό είναι το πλήρες όνομα του διασημότερου Ρώσου ολιγάρχη. Ο Αμπράμοβις, ως κάτοχος ρωσικού, ισραηλινού και πορτογαλικού διαβατηρίου και, λόγω του γεγονότος ότι έχει δεσμούς με τον Ρώσο πρόεδρο εδώ και δεκαετίες, αλλά και “βαριές” τοποθετήσεις στην Ευρώπη, επιχείρησε να παίξει το ρόλο του μεσολαβητή μεταξύ Πούτιν-Δύσης. Δεν τα κατάφερε και τέθηκε στο στόχαστρο, χάνοντας όλα τα ευρωπαϊκά assets του, με κωρωνίδα τη λονδρέζικη ποδοσφαιρική ομάδα Τσέλσι.
Σήμερα, ο Αμπράμοβιτς, ο οποίος μέχρι πέρυσι ήταν κάτι σαν επιχειρηματικός… ροκ σταρ στη Γηραιά Ήπειρο, βάλλεται πανταχώθεν. Βάλλεται επειδή η ανθρωπιστική βοήθεια -ύψους περίπου 4 δισεκατ. δολαρίων- που είχε υποσχεθεί να στείλει στον ουκρανικό λαό δεν εστάλη ποτέ και επειδή χαρακτηρίζεται ως ο πιο σκληρός σύμμαχος του Πούτιν. Η ιστορία, άλλωστε, έχει δείξει πως είναι διαχρονικός σύμμαχός του.
Ήταν μόνο ανερχόμενος πολιτικός και επιχειρηματίας ο Αμπράμοβιτς, όταν, με διαπιστευτήριο ότι προερχόταν από την «αυλή» του Μπόρις Γιέλτσιν, άρπαξε την ευκαιρία να εξαγοράσει (μαζί με τον φίλο του, Μπόρις Μπερεζόφσκι) την κρατική πετρελαϊκή Sibneft έναντι πινακίου φακής, για να την ξαναπουλήσει στο κράτος σε… άλλη τιμή.
Όταν ανέλαβε ο Πούτιν, ο Μπερεζόφσκι «παράκουσε» τη… συμβουλή να μην τα βάλουν μαζί του, με αποτέλεσμα να φύγει από τη Ρωσία φοβούμενος για τη ζωή του. Αντίθετα, ο Αμπράμοβιτς τον πλησίασε και έγινε ένας από τους στενότερους συνεργάτες του, ένα από τα πρόσωπα με την μεγαλύτερη επιρροή στον Ρώσο πρόεδρο.
Ο Αμπράμοβιτς, με μια πληθώρα assets στην Ευρώπη, από την Chelsea, στις Evraz PLC και Norilsk Nickel, μεταξύ άλλων, “κυνηγήθηκε”. Και από το “κυνήγι έχασε 5,6 δισεκατομμύρια δολάρια, με την περιουσία του σε έναν χρόνο να συρρικνώνεται στα 7,8 δις.
4. Αντρέι Μελνιτσένκο
Τον 50χρονο Αντρέι Μελνιτσένκο, αν δεν τον γνωρίζετε, θα τον… μάθετε πολύ γρήγορα. Ο “βασιλιάς των λιπασμάτων”, ιδρυτής του ομίλου EuroChem και της εταιρείας παραγωγής ενέργειας από άνθρακα SUEK. Είναι, επίσης, ο ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου (ιστιοφόρου) γιότ του κόσμου με το όνομα SY A, το οποίο έχουν διακρατήσει οι ιταλικές Αρχές (το δεύτερό του έχει κατασχεθεί από τις Αρχές της Νήσου του Μαν).
Από την πρώτη ώρα που του επιβλήθηκαν οι κυρώσεις, ο Μελνιτσένκο “φωνάζει”. Λέει, για παράδειγμα, ότι η ΕΕ με τις κυρώσεις “μπλοκάρει” το παγκόσμιο εμπόριο και υπολογίζει ότι εμπόδισε παραδόσεις δρομολογίων λιπασμάτων ύψους περίπου 13 εκατ. τόνων σε αυτό το έτος που διαρκεί ο πόλεμος. Στο ίδιο διάστημα, η προσωπική του περιουσία μειώθηκε κατά 4,5 δισεκατ. δολάρια, στα 11,6 δις από το ιστορικό υψηλό των 17,9 δισεκατομμυρίων το 2021 ως το χαμηλό των 11,1 δις το 2022. Ένας λόγος παραπάνω να χαρακτηρίζει “παράλογες και ανόητες” τις κυρώσεις της ΕΕ που τον στοχεύουν.
Ο Μελνιτσένκο, άλλωστε, που ξεκίνησε την καριέρα του από ανταλλακτήρια νομισμάτων, συνέχισε με την ίδρυση της -εκ των κορυφαίων της Ρωσίας- τράπεζας MDM Bank, έχει ποντάρει πολλά στα λιπάσματα και τον άνθρακα. Ο όμιλος των εταιρειών του, που απασχολεί περισσότερους από 100.000 εργαζόμενους, έχουν επενδύσει ποσά που ξεπερνούν τα 23 δισεκατ. δολάρια στην παραγωγή λιπασμάτων και άνθρακα την τελευταία 15ετία. Σήμερα, σχεδόν δεν… έχει πού να εξάγει. Δεν έχει επίσης πού και πώς να πάει διακοπές, μιας και τα γιοτ του έχουν κατασχεθεί. Προς το παρόν, έχει την οικονομική δυνατότητα, θα πει κανείς, να αγοράσει άλλα δύο, ίδιας αξίας.
5. Γκενάντι Τιμτσένκο
Στη Φινλανδία, αυτές τις μέρες, γίνεται πολιτικός σεισμός. Αφορμή, είναι τα πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα που αποκαλύπτουν ότι ο Ρώσος ολιγάρχης Γκενάντι Τιμτσένκο και η κόρη του, Ξένια Φρανκ, πήραν τη φινλανδική υπηκοότητα με διαδικασίες “fast track”, παρότι δεν γνώριζε τη γλώσσα και δεν έδωσε συνέντευξη στις αρμόδιες αρχές, ούτε καν υπέβαλε αίτηση, όπως είναι απαραίτητο.
Ο αρμενικής καταγωγής συνιδιοκτήτης της εταιρείας φυσικού αερίου Novatek και της εταιρείας πετροχημικών Sibur, η περιουσία του οποίου έχει μειωθεί κατά 4,2 δισ. δολάρια από την αρχή του έτους και τώρα ανέρχεται σε 11,6 δισ. δολάρια, ελέγχει τη Volga Group που δραστηριοποιείται στην ενέργεια,τις μεταφορές, τις κατασκευές. Κυρίως όμως, ο Τιμτσένκο είναι γνωστός ως ένας από τους πιο στενούς και πιο πιστούς φίλους του Βλαντιμίρ Πούτιν- ίσως ο πιο έμπιστός του.
Γι’ αυτό και ήταν από τους πρώτους που τέθηκαν στο στόχαστρο των κυρώσεων το 2014, με τον πόλεμο στην Κριμαία και σήμερα, με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Παραμένει ένας από τους ισχυρότερους ανθρώπους της Ρωσίας και, στα 70 του χρόνια, συνεχίζει να μοιράζεται με τον Ρώσο πρόεδρο τα ίδια πάθη που τους έφεραν κοντά. Το τζούντο -γνωρίστηκαν όταν ο Τιμτσένκο άνοιξε το judo club Yavara-Neva- και το χόκει, καθώς είναι πρόεδρος της ρωσικής ομοσπονδίας Χόκει KHL.
Το 2003, βρέθηκε στο επίκεντρο δημοσιογραφικών ερευνών για διαφθορά. Το περιοδικό Time έγραφε πως ο Τιμτσένκο ανήκει στον στενό κύκλο «των φίλων του Πούτιν από το τζούντο», μαζί με τους αδερφούς Αρκάντι και Μπόρις Ρότενμπεργκ. Ο Τιμτσένκο και ο Πούτιν, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, είχαν κοινά επιχειρηματικά συμφέροντα, καθώς ο πρώτος λειτουργούσε ως «πορτοφόλι» του Πούτιν που διακρατούσε μεγάλα assets σε ξένες τράπεζες, offshore λογαριασμούς και εταιρείες ενέργειας και υποδομών.
6. Βίκτορ Βέξελμπεργκ
Είναι οξύμωρο το γεγονός ότι ο 65χρονος, με ρωσική και κυπριακή υπηκοότητα Βέξελμπεργκ βιώνει τον πόνο των κυρώσεων λόγω του αβάσταχτου πόνου που βιώνει η χώρα στην οποία γεννήθηκε, η Ουκρανία. Αυτές τις μέρες, ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος του “βαρώνου του χαλκού”, είναι η κατάσχεση των έξι υπερπολυτελών κατοικιών του στη Νέα Υόρκη και τη Φλόριντα και η προσαγωγή του διαχειριστή της περιουσίας του στις ΗΠΑ για παράβαση των κυρώσεων. Δεν είναι όμως και ο μόνος. Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στην ελβετική εταιρεία Sulzer, στην οποία μείωσε το ποσοστό του κάτω του 50% για να γλιτώσει τις κυρώσεις, το κατάφερε, σε κάποιες άλλες, όχι. Όπως για παράδειγμα στις καταθέσεις του 1,5 δις που “πάγωσαν” στις ελβετικές τράπεζες, στο superyacht Tango που κατέσχεσαν τον Απρίλιο με μια κινηματογραφική επιχείρηση οι ισπανικές Αρχές και το FBI, ως την υπόθεση -που ερευνάται ακόμα- της μεταβίβασης ποσού 500.000 δολαρίων σε εταιρεία του δικηγόρου του Ντόναλντ Τραμπ, Μάικλ Κοέν, όταν ο πρώτος ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ.
Ο Βέξελμπεργκ ξεκίνησε την καριέρα του πουλώντας τον χαλκό από χρησιμοποιημένα καλώδια και συνέχισε εξαγοράζοντας ορυχεία βωξίτη και ανακυκλωτήρια αλουμινίου, τα οποία ένωσε στη Sual Holding. Στη συνέχεια συγχώνευσε την περιουσία του με τον ήδη δισεκατομμυριούχο Όλεγκ Ντεριπάσκα, ενώ κατέχει ποσοστά σε πετρελαϊκές, όπως οι TNK-BP και Rosneft.
Η περιουσία του Βέξελμπεργκ μειώνεται διαρκώς και οι κυρώσεις λόγω του πολέμου τη μείωσαν κατά 4,2 δισ. στα 7,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε μόλις έναν χρόνο.
7. Ισκάντερ Μαχμούντοφ
Ο 59χρονος, γεννημένος στο Ουζμπεκιστάν, Ρώσος μεγιστάνας Ισκαντέρ Καχραμάνοβιτς Μαχμούντοφ, περιγράφεται ως “ένας ολιγάρχης κοντά στον Πούτιν”. Βρέθηκε στον κύκλο του Ρώσου προέδρου από τη συνεργασία με τον Γκενάντι Τιμτσένκο που ανήκει στους έμπιστους φίλους του Πούτιν. Είναι ιδιοκτήτης του ρωσικού μεταλλουργικού γίγαντα Ural Mining (UMMC), συνιδιοκτήτης δεκάδων εταιρειών με τεράστια κεφάλαια και ιδρυτής, μέσω της Violan LCC, άλλων 17 εταιρειών.
Δέχτηκε βαρύτατο πλήγμα από τις κυρώσεις, καθώς επί της ουσίας τέθηκαν εκτός αγοράς τόσο η UMMC όσο και η θυγατρική της, Chelyabinsk Zinc, όταν το Χρηματιστήριο Μετάλλων στο Λονδίνο έθεσε περιορισμούς στις νέες παραδόσεις μετάλλων από αυτές και απαγόρευσε να συμμετάσχουν στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, εκτός αν αποδείξουν ότι δεν… παραβιάζουν τις κυρώσεις εις βάρος του Μαχμούντοφ.
Ο Μαχμούντοφ, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του ως μεταφραστής του σοβιετικού στρατού στη Λιβύη και το Ιράκ, έχασε ποσό μεγαλύτερο από τη σημερινή του περιουσία λόγω του πολέμου. Το net worth του μειώθηκε κατά 3,4 δισεκατ. δολάρια στα 3,2 δισεκατομμύρια. Προς το παρόν, δεν απειλείται ιδιαίτερα, με δεδομένο ότι ελέγχει περισσότερα από 300 ορυχεία στη Ρωσία.
8. Βιατσεσλάβ Καντόρ
Ο Βιατσεσλάβ Μοσέ Βλαντιμίροβιτς Καντόρ ηγείται του Ομίλου Acron, ενός από τους κορυφαίους παραγωγούς και διανομείς ορυκτών λιπασμάτων στον κόσμο. Για τον Καντόρ, οι πληροφορίες είναι αντικρουόμενες. Κατά κάποιες, η περιουσία του συρρικνώθηκε κατά 3,1 δισ. στα 6,4 δισεκατομμύρια δολάρια αυτό τον χρόνο του πολέμου, κατά κάποιες άλλες όμως, ό,τι έχασε από τις κυρώσεις, το έβγαλε διπλό στη Ρωσία: Φέρεται να μεγάλωσε την περιουσία του κατά 5,3 δισεκατομμύρια, στα 13 δισεκατομμύρια.
Ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Εβραϊκού Συμβουλίου και ταυτόχρονα φίλος του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Καντόρ έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να έρθει κοντά ο Ρώσος πρόεδρος με την εβραϊκή κοινότητα. Διαθέτει ρωσική, βρετανική και ισραηλινή υπηκοότητα και δηλώνει δεσμευμένος στην προβολή της ανεκτικότητας στην Ευρώπη, ιδρύοντας ΜΚΟ για την καταπολέμηση της ξενοφοβίας, του εξτρεμισμού και του αντισημιτισμού. Αυτό, πάντως, δεν εμπόδισε την επιβολή κυρώσεων σε βάρος του από την ΕΕ και τη Μεγάλη Βρετανία. Είχε και το 2014 τεθεί στο στόχαστρο των κυρώσεων, κατηγορούμενος ως ένας από αυτούς που οφελούταν από την κατοχή της Κριμαίας από τη Ρωσία και την αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας, καθώς και ότι είναι ένας από αυτούς που παρέχουν οικονομική στήριξη στη ρωσική κυβέρνηση.
9. Βίκτορ Ράσνικοφ
Ο 74χρονος Βίκτορ Φιλίποβιτς Ράσνικοφ, με κύρια συμφέροντα στη βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα, ξεκίνησε να εργάζεται ως μηχανικός στην εταιρεία σιδηρομεταλλευμάτων ΜΜΚ το 1967 και σήμερα είναι ο βασικός της μέτοχος (σχεδόν 100%). Τις περισσότερες από τις μετοχές της εταιρείας τις απέκτησε στα 90s, αγοράζοντας αυτές που διένειμε η ρωσική κυβέρνηση στους εργάτες των εργοστασίων της ΜΜΚ μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.
Με τον Βλαντιμίρ Πούτιν έχουν φιλία και είναι και οι δύο φανατικοί του χόκεϊ, με τον Ράσνικοφ να είναι ιδιοκτήτης της ρωσικής ομάδας Magnitogorsk. Περισσότερο, ο Ράσνικοφ είναι γνωστός για την ιδιοκτησία ενός από τα μεγαλύτερα και πιο πολυτελή γιοτ του κόσμου, του Ocean Victory.
10. Σουλεϊμάν Κερίμοφ
Στα μέσα του προηγούμενου έτους, με τη βοήθεια των αρχών στα νησιά Φίτζι, οι ΗΠΑ κατέσχεσαν το πλοίο Amadea αξίας 325 εκατομμυρίων δολαρίων το οποίο φημολογείται πως ανήκει στον δισεκατομμυριούχο Σουλεϊμάν Κερίμοφ. Η λέξη “φημολογείται” είναι το “κλειδί” εδώ. Ο Κερίμοφ είναι ένας από τους 12 δισεκατομμυριούχους που εμφανίστηκαν στο πλευρό του Βλαντιμίρ Πούτιν όταν τα ρωσικά άρματα μάχης εισέβαλλαν στην Ουκρανία και, αρκετά χρόνια νωρίτερα έχει τεθεί σε καθεστώς κυρώσεων από τις ΗΠΑ. Όμως κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ως προς το τι του… ανήκει, καθώς έχει φροντίσει να δημιουργήσει ένα τεράστιο, δαιδαλώδες δίκτυο εταιρειών με “αχυρανθρώπους” που τον καλύπτουν.
Ήταν ανάμεσα σε περισσότερους από 4.000 Ρώσους των οποίων τα ονόματα εμφανίζονται σε δεδομένα που έλαβε η ICIJ και εξετάστηκαν ως μέρος των Pandora Papers Russia – μια νέα έρευνα από την ICIJ και παγκόσμιους εταίρους, που επιδιώκει να ρίξει φως σε κρυφές χρηματοοικονομικές συναλλαγές που συνδέονται με τους ολιγάρχες και άλλους προύχοντες που βρίσκονται κοντά στο Κρεμλίνο, στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ο Κερίμοφ, ταπεινής καταγωγής Ρώσος ήταν οικονομολόγος την εποχή της ΕΣΣΔ. Γρήγορα όμως, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έκανε περιουσία αγοράζοντας ενεργειακά περιουσιακά στοιχεία και μεγάλα μερίδια σε ρωσικές τράπεζες. Η περιουσία αυτή εκτοξεύθηκε στα 21 δισ. δολάρια, όταν επένδυσε στον κολοσσό του φυσικού αερίου Gazprom και στη Sberbank, τη μεγαλύτερη κρατική τράπεζα.
Έχει αποτελέσει στέλεχος της κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας, έχοντας υπηρετήσει ως μέλος τόσο της κάτω όσο και της άνω βουλής του κοινοβουλίου και θεωρείται ότι αποτελεί μέλος του στενού κύκλου των ολιγαρχών που βρίσκονται κοντά στον Πούτιν.
Ο Κερίμοφ έχει ξεγελάσει και τον… Χάρο, το 2006, όταν η συλλεκτική Ferrari Enzo του, αξίας 650.000 δολαρίων, τυλίχθηκε στις φλόγες μετά από ατύχημα στην Promenade des Anglais της Νίκαιας. Υπέστη βαριά τραύματα, νοσηλεύθηκε και επέζησε.
11. Βαγκίτ Αλεκπέροφ
Ο Βαγκίτ Αλεκπέροφ είναι πρόεδρος της κορυφαίας ρωσικής εταιρείας πετρελαίου LUKOIL η οποία είναι η τρίτη μεγαλύτερη εταιρεία στη Ρωσία μετά τη Sberbank και τη Rosneft. Ο Αλεκπέροφ είναι φίλος του Πούτιν μεν, αλλά και λίγο πιο… γνωστός σε εμάς. Όχι (μόνο) λόγω της Lukoil, ούτε λόγω των επενδύσεών του στην Κύπρο. Αλλά λόγω του γεγονότος ότι το 2019, σήκωσε στον… αέρα το Νησί των Ανέμων: Έκανε ένα πάρτι αξίας 5 εκατ. ευρώ, που κράτησε δύο εβδομάδες στη Μύκονο για να γιορτάσει τα 69α γενέθλιά του μαζί με τους φίλους του.
Η ζωή του, γεννημένου στο Μπακού, Βαγκίτ Γιουσούφοβιτς Αλεκπέροφ ωστόσο, δεν ήταν πάντα ρόδινη, ούτε έμοιαζε με πάρτι. Έχασε τον πατέρα του -εργαζόμενο σε πετρελαιοπηγές στο Αζερμπαϊτζάν- όταν ήταν παιδί ακόμα. Και ο ίδιος, από το 1968 εργάστηκε στις πετρελαιοπηγές του Αζερμπαϊτζάν και της Δυτικής Σιβηρίας. Κατάφερε να αναρριχηθεί όμως, πολύ γρήγορα. Από το 1987 έως το 1990 διετέλεσε Γενικός διευθυντής της «Kogalymneftegaz» Glavtyumenneftegaz του Υπουργείου Βιομηχανίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της ΕΣΣΔ και, το 1990 έγινε ο πρώτος αναπληρωτής υπουργός της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου της ΕΣΣΔ. Έχει άριστες σχέσεις με τον πρόεδρο Πούτιν ο οποίος του έχει απονείμει προσωπικό έπαινο δύο φορές.
12. Αλεξάντερ Αμπράμοφ
Ο Αλεξάντερ Αμπράμοφ με καθαρή αξία που ανέρχεται στα περίπου 7,3 δισεκατομμύρια δολάρια είναι ο συνιδρυτής της δεύτερης μεγαλύτερης χαλυβουργικής εταιρείας της Ρωσίας, Evraz Plc. Το τελευταίο διάστημα τον “ακούσαμε” περισσότερο από το… κυνηγητό για την, αξίας 100 εκατ. δολαρίων θαλαμηγό του “ΤΙΤΑΝ”, η οποία τελικά κατέληξε σε τουρκικά ύδατα για να γλιτώσει την κατάσχεση μετά την επιβολή κυρώσεων σε βάρος του.
O Αμπράμοφ, την πενταετία ως το 2003 δημιούργησε τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία χάλυβα και σιδήρου στη χώρα, με 125.000 άτομα προσωπικό, ελέγχοντας περίπου το 22% της συνολικής παραγωγής χάλυβα της Ρωσίας την Evraz, χαλυβουργία, τρία ορυχεία, ορισμένα εργοστάσια εμπλουτισμού μεταλλευμάτων καθώς κι ένα μεγάλο εμπορικό λιμάνι, αυτό της Νακόντκα στα ανατολικά της χώρας, χωρίς να έχει πολιτικές διασυνδέσεις. Ως εκ τούτου τα ερωτηματικά για το πρόσωπο του τότε διευθυντή του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Υψηλών Θερμοκρασιών της Ρωσίας είναι κάπως δικαιολογημένα. Ο ίδιος λέει ότι μιας και η επιστήμη δεν μπορούσε να του παρέχει τα προς το ζην, χρησιμοποίησε τις επαφές του με τα χαλυβουργεία (τα οποία βασίζονται στις τεχνολογίες υψηλών θερμοκρασιών) για να αλλάξει την καριέρα του σε μεσίτη μετάλλων.
13. Λεονίντ Φεντούν
Τι ειρωνεία! Ο Λεονίντ Φεντούν γεννήθηκε στην Ουκρανία, μεγαλούργησε στη Ρωσία και, όπως ο ίδιος λέει, καταστράφηκε από την εισβολή της μιας του πατρίδας στην άλλη. Έκανε πρωτοσέλιδα πρόσφατα όταν ανακοίνωσε ότι έχασε το 99% της περιουσίας του λόγω της εισβολής και έβγαλε προς πώληση τη δημοφιλή ποδοσφαιρική ομάδα του, Σπαρτάκ Μόσχας και να χάσει τον έλεγχο της δεύτερης, Κράσνονταρ.
Η αλήθεια να λέγεται, ο Φεντούν ήταν ένας από τους λίγους ολιγάρχες που από την πρώτη ώρα όρθωσαν ανάστημα στις κινήσεις του Ρώσου προέδρου, ζητώντας να σταματήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. «Τον καλούμε να τερματίσει αυτή την ένοπλη σύγκρουση. Οι σκέψεις μας είναι με όλα τα θύματα. Υποστηρίζουμε την παγκόσμια ειρήνη και την επίλυση συγκρούσεων μέσω διαπραγματεύσεων και διπλωματίας», είχε πει τότε.
Ο Φεντούν κατέχει το 9,2% των μετοχών της δεύτερης μεγαλύτερης εταιρίας ενέργειας στη χώρα, Lukoil, μετά την κρατική Gazprom. Μέχρι να τον πλήξουν άγρια οι κυρώσεις της Δύσης, ήταν ο 16ος πλουσιότερος Ρώσος.
14. Λεονίντ Μίκελσον
Ο 67χρονος Λεονίντ Μίκελσον είναι συνιδιοκτήτης και διευθύνων σύμβουλος της ρωσικής εταιρείας αερίου Novatek και της εταιρείας πετροχημικών Sibur, και 45ος πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη. Το περασμένο καλοκαίρι, όλοι ασχολούνταν μαζί του όταν… χάθηκε το γιοτ του. Το superyacht Pacific το οποίο αξίζει τουλάχιστον, 150 εκατομμύρια δολάρια, μήκους 85 μέτρων, είχε εντοπιστεί να πλέει στην Καραϊβική με κατεύθυνση προς τις Μπαχάμες, όμως λίγες ώρες αργότερα σταμάτησε να εκπέμπει την ακριβή θέση του, κατά παράβαση του διεθνούς ναυτικού δικαίου.
Εντοπίστηκε δύο εβδομάδες αργότερα στην Αίγυπτο, να κατευθύνεται προς την Τουρκία. Γεννημένος από Εβραίους γονείς, ο Μίκελσον ξεκίνησε την καριέρα του ως ως εργοδηγός σε κατασκευαστική στη Σιβηρία, αναρριχώμενος σε διοικητικές θέσεις εταιρειών ενέργειας της Ρωσίας. Έχει επίσης θέση στο εποπτικό συμβούλιο της Ρωσικής Τράπεζας Περιφερειακής Ανάπτυξης.
15. Βλαντιμίρ Ποτάνιν
Ο Βλαντιμίρ Ποτάνιν δεν χαρακτηρίζεται “απλά” ως ολιγάρχης στη Ρωσία, αλλά ως ο… “Σούπερ ολιγάρχης της Ρωσίας”. Όχι τυχαία αυτό, καθώς, με περιουσία που ξεπερνά τα 24,9 δισεκατομμύρια δολάρια, ο Βλαντιμίρ Ποτάνιν είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στη χώρα, αν και η περιουσία του έχει συρρικνωθεί τον τελευταίο χρόνο, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο 58χρονος Ρώσος ολιγάρχης και στενός φίλος του Ρώσου προέδρου, είναι ο βασικός μέτοχος και ο διευθύνων σύμβουλος του μεγαλύτερου παραγωγού νικελίου στον κόσμο, Nornickel, κατέχοντας το 34,6% της Nornickel, ενώ ελέγχει και τη ρωσική φαρμακευτική εταιρεία Petrovax.
Γιος διπλωμάτη και με σπουδές στις διεθνείς σχέσεις, ξεκίνησε την καριέρα του το 1990, ιδρύοντας τον όμιλο με συμμετοχές σε βιομηχανίες όπως η εξόρυξη, η ενέργεια καθώς και το real estate, Interros.
Με τον φίλο του, επίσης δισεκατομμυριούχο σήμερα Μιχαήλ Προχόροφ, ίδρυσαν τη International Company for Finance & Investments και στη συνέχεια, την Onexim Bank, η οποία έγινε η μεγαλύτερη ιδιωτική τράπεζα της Ρωσίας εκείνη την εποχή. Ο Ποτάνιν έγινε πρόεδρος της τράπεζας το 1992, σε ηλικία 32 ετών. Μόλις 4 χρόνια αργότερα, λίγο μετά την επανεκλογή του Μπόρις Γιέλτσιν στην προεδρία της Ρωσίας, ο Ποτάνιν διορίστηκε πρώτος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης αρμόδιος για την ενέργεια και την οικονομία. Ήταν ένας από τους 7 πιο ισχυρούς ολιγάρχες που βοήθησαν στην επανεκλογή του Μπόρις Γιέλτσιν στην προεδρία της χώρας το 1996. Ο Γιέλτσιν διόρισε τον Ποτάνιν ως πρώτο αναπληρωτή πρωθυπουργό του από τον Αύγουστο του 1996 έως τον Μάρτιο του 1997.
Ενώ εργαζόταν στο υπουργείο Εξωτερικού Εμπορίου, ο Ποτάνιν δημιούργησε το πρόγραμμα «δάνεια για μετοχές» που θα γινόταν η πηγή του πλούτου πολλών ολιγαρχών. Στο πλαίσιο του προγράμματος, πλούσιοι επιχειρηματίες και τράπεζες δάνεισαν χρήματα στη ρωσική κυβέρνηση τη δεκαετία του 1990 με αντάλλαγμα μετοχικό κεφάλαιο στις εταιρείες φυσικών πόρων της χώρας. Η κυβέρνηση συχνά δεν μπορούσε να αποπληρώσει αυτά τα δάνεια, αφήνοντας πολλές από τις εταιρείες φυσικών πόρων στα χέρια πλούσιων ατόμων, μέσω του οποίου απέκτησε την Nornickel, την εταιρεία χάρη στη οποία θα γινόταν ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Ρωσία.
16. Αλεξέι Κουσμίτσεφ
Ο Κουσμίτσεφ αναφέρεται ως ένας από τους “4 σωματοφύλακες του Πούτιν”, μαζί με τους κοινούς τους φίλους από το πανεπιστήμιο, Μιχαήλ Φρίντμαν, Ζερμάν Καν, Λεν Μπάβατνικ. O 60χρονος Αλεξέι Βικτόροβιτς Κουσμίτσεφ ή Κουσμίτσοφ, είναι ένας ας από τους ιδρυτές του Ομίλου LetterOne και του Ομίλου Alfa και μέτοχος στις VimpelCom, Alfa-Bank και X5 Retail.
Ασχολείται κυρίως με φωτοχημικά, αν και στο portfolio του περιέχει και την μεγαλύτερη εμπορική τράπεζα της Ρωσίας, Alfa-Bank, εταιρείες τηλεπικοινωνιών και μερίδιο στην τουρκική εταιρεία τηλεπικοινωνιών Turkcell.
17. Μιχαήλ Φρίντμαν
“Σοκαρισμένος”. Έτσι δήλωνε ο Ρωσοϊσραηλινός Μιχαήλ Φρίντμαν τη μέρα που οι ευρωπαϊκές αρχές “πάγωναν” τα περιουσιακά του στοιχεία στη Δύση. «Πίστευα ότι ήμασταν καλοί φίλοι με τη Δύση και ότι δεν θα με τιμωρούσαν» δήλωσε. Βέβαια η Δύση θεωρεί ότι ο Φρίντμαν είναι καλός φίλος του Βλαντιμίρ Πούτιν και πως δεν γίνεται να είναι… όλοι μαζί φίλοι, όσο η Ρωσία συνεχίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο συνιδρυτής της λονδρέζικης επενδυτικής εταιρείας LetterOne, καθώς και πρώην μέλος της ρωσικής τραπεζικής εταιρείας Alfa-Bank, σε συνέντευξή του δήλωσε ότι ζει ένα δράμα, καθώς οι βρετανικές κυρώσεις (ζει μόνιμα στο Ηνωμένο Βασίλειο) του επιτρέπουν να δαπανά μόλις… 3.300 δολάρια κάθε μήνα. Κι αν χρειάζεται περισσότερα, θα πρέπει να υποβάλλει ειδικό αίτημα στην κυβέρνηση.
Ο Φρίντμαν παραιτήθηκε από το διοικητικό συμβούλιο της Alfa-Bank μία ημέρα μετά τις κυρώσεις που του επιβλήθηκαν, ενώ έθεσε εαυτόν εκτός και της διοίκησης της LetterOne, την οποία ίδρυσε ο ίδιος.
18. Γκερμάν Χαν
Ο, γεννημένος στο Κίεβο Γκερμάν Μπορίσοβιτς Χαν είναι Ουκρανο-Ρώσος ολιγάρχης, που ανήκει στον κύκλο των “σωματοφυλάκων” του Πούτιν. Μετά την αποφοίτησή του από το πανεπιστήμιο το 1988 ξεκίνησε την καριέρα του σε επιχείρηση χονδρικής πώλησης καταναλωτικών ειδών.
Σήμερα ελέγχει τις Alfa Group και LetterOne. Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του το “έβγαλε” όταν η Alfa Group Tyumen Oil συγχωνεύθηκε με τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία της BP το 2003 και 10 χρόνια αργότερα, ο Χαν πούλησε το μερίδιο του (25%) για 14 δισεκατομμύρια δολάρια.
19. Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ
Ο 56χρονος Ντμίτρι Γεβγκένεβιτς Ριμπολόβλεφ είναι λίγο πιο… δικός μας άνθρωπος, μιας και είναι αυτός που έχει αγοράσει το νησί του Ωνάση, στο Ιόνιο, Σκορπιό. Ο Ριμπολόβλεφ, ως γιος γιατρών, σπούδασε και εργάστηκε ως καρδιολόγος -και μάλιστα πολύ πετυχημένος- αλλά εγκατέλειψε αυτή την καριέρα οταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση.
Η πρώτη του εταιρεία ήταν ιατρική -η Magnetics- και αφού “έπιασε” μεγάλωνε την περιουσία του ανοίγοντας εταιρείες και σε άλλα επιχειρηματικά πεδία. Τράπεζες, βιομηχανίες και άλλες εταιρείες βρίσκονταν στο portfolio του μέχρι να τις πουλήσει για να επικεντρωθεί στην Uralkali, μια βιομηχανία καλιούχων λιπασμάτων- την οποία μετέτρεψε σε κολοσσό.
Σήμερα, ο δισεκατομμυριούχος Ριμπολόβλεφ είναι ιδιοκτήτης -εκτός του Σκορπιού- της ποδοσφαιρικής ομάδας Μονακό, κατέχει μετοχές της Τράπεζας Κυπρου και κάποια από τα ακριβότερα ακίνητα του πλανήτη.
Σήμερα, οι άνθρωποι του Ρώσου μεγιστάνα στην ιδιοκτησία του οποίου έχει περάσει από το 2016 το θρυλικό νησί στο οποίο κάποτε πέρναγαν τα καλοκαίρια τους οι Ωνάσηδες, η Κάλλας, η Τζάκι Κένεντι- Ωνάση, ο Σκορπιός, προχωρούν το επενδυτικό project για τη μετατροπή του σε VIP Exclusive Club. Το νησί, αγοράστηκε ως δώρο στην πρωτότοκη κόρη του Ριμπολόβλεφ, Εκατερίνα στην οποία ο μεγιστάνας έχει μεγάλη αδυναμία. Αρκεί μια λέξη της μόνο, για να προσφέρει ο Ντμίτρι “γη και ύδωρ”. Όπως έκανε όταν η Ekaterina του είπε ότι θα ήθελε “το νησί που έχει δικό της η Τίνα Ωνάση”, όπως έκανε όταν επισκέφθηκε, μαζί με την Εκατερίνα, την έπαυλη “της Φιλίας” του Ντόναλντ Τραμπ στο Palm Beach. Όταν η Εκατερίνα είπε στον πατέρα της ένα απλό “μου αρέσει αυτό”, αυτός πλήρωσε στον πλανητάρχη 95 εκατ. δολάρια για να αγοράσει το “παλάτι”, που δε χρησιμοποίησε ποτέ…
20. Πιότρ Αβέν
Ο 67χρονος Πιότρ Ολέγκοβιτς Αβέν είναι συνιδιοκτήτης της μεγαλύτερης τράπεζας της Ρωσίας Alfa-Bank, αλλά και του ομίλου LetterOne που ειδικεύεται σε επενδύσεις.
Είναι στενός συνεργάτης του… στενού κύκλου του Πούτιν Μιχαήλ Φριντμαν, Χαν και Αλεξέι, ενώ διαθέτει επίσης και λετονική υπηκοότητα.
21. Μιχαήλ Προχόροφ
Τα προηγούμενα χρόνια, ο πανύψηλος Ρώσος ολιγάρχης Μιχαήλ Προχόροφ, ήταν τακτικός θαμώνας της Μυκόνου. Με ένα μπλουζάκι της αμερικανικής ομάδας μπάσκετ Brooklyn Nets της οποίας είναι ιδιοκτήτης, τροφοδοτούσε τα κουτσομπολιά με την αδυναμία του στις… αιθέριες υπάρξεις.
Ο Προχόροφ είναι περισσότερο γνωστός για το γεγονός ότι ήταν αυτός που… τόλμησε να αναμετρηθεί με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, βάζοντας υποψηφιότητά “απέναντί” του για τη θέση της προεδρίας της Ρωσίας.
Ο Προχόροφ έκανε την περιουσία του από την μεγαλύτερη εταιρεία εξόρυξης νικελίου Norilsk Nickel, από την οποία αποπένδυσε πριν ξεσπάσει η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 για να επενδύσει στην υψηλή τεχνολογία και τα ΜΜΕ.
22. Αλισέρ Ουσμάνοφ
Ο Ουζμπεκο-Ρώσος Άλισερ Ουσμάνοφ έκανε την περιουσία του παράγοντας πλαστικές σακούλες στη Ρωσία. Ξεκίνησε προσπαθώντας να γίνει διπλωμάτης -κάτι που σπούδασε στη Μόσχα- και αφού απέτυχε το… γύρισε στις σακούλες. Αφού πέτυχε σε αυτό τον κλάδο, επένδυσε σε δεκάδες άλλους και σε κάποιες από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του πλανήτη, δίνοντας βάρος στα σιδηρομεταλλεύματα. Δημιούργησε τη Metalloinvest Holding που τον μετέτρεψε σε έναν από τους ισχυρότερους ανθρώπους του κόσμου, ενώ κατέχει μεταξύ άλλων τη μεγαλύτερη εταιρεία διαδικτύου της Ρωσίας, Mail.ru και τη δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία κινητής τηλεφωνίας MegaFon.
Ήταν από τους πρώτους που επένδυσαν στο Facebook και το Twitter και σε άλλες εταιρείες όπως οι Airbnb, Apple, Groupn κ.α., ενώ είναι μέτοχος της Άρσεναλ.
Πέρυσι, ο προσωπικός φίλος του Πούτιν, επιχείρησε να “διασώσει” το Dilmar, το μεγαλύτερο γιοτ του κόσμου από τις κυρώσεις. Δεν τα κατάφερε, καθώς το σκάφος, αξίας 600 εκατ. δολαρίων, κατασχέθηκε στο Αμβούργο.
23. Αντρέι Γκούριεφ
Ο Αντρέι Γκούριεφ είναι ο ιδρυτής ενός κολοσσού των λιπασμάτων. Ίδρυσε τη PhosAgro, ενός από τους τέσσερις μεγαλύτερους παραγωγούς λιπασμάτων με βάση τα φωσφορικά άλατα στον κόσμο.
Η εταιρεία του παράγει εκτός από λιπάσματα, αμμωνία, ζωοτροφές και άλλα προϊόντα που εξάγονται σε περισσότερες από 100 χώρες σε όλο τον κόσμο. Από το 2022 έχει παραιτηθεί από τη PhosAgro, καθώς, λόγω της φιλίας του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τέθηκε στο “κάδρο” των δυτικών κυρώσεων.
