Στα άδυτα του «θησαυροφυλακίου σπόρων» γνωστού και ως «κιβωτός της Αποκάλυψης» του Svalbard μπορεί να περιπλανηθεί πλέον ο καθένας μας. Θαμμένο στον πάγο της Αρκτικής, ένα κτίριο προστατεύει είδη σπόρων από κάθε μεριά του κόσμου και… πυροδοτεί θεωρίες συνωμοσίας. Το κοινό έχει πλέον τη δυνατότητα να ρίξει μια ματιά στο τι συμβαίνει στο μυστηριώδες αυτό μέρος.
Ξεπροβάλλοντας από τον παγετό σε μια βουνοπλαγιά στο Spitsbergen, στο αρχιπέλαγος Svalbard, η είσοδος στο θησαυροφυλάκιο σπόρων «Doomsday» μοιάζει κάτι σαν ταινία του James Bond. Όπως αναφέρει ο Guardian σε δημοσίευμα του, περιτριγυρισμένη από χιόνι, πάγο και πολικές αρκούδες, η εγκατάσταση φιλοξενεί δείγματα σπόρων 1,2 εκατομμυρίων από κάθε γωνιά του πλανήτη, ως «ασφαλιστήριο συμβόλαιο» κατά της «Αποκάλυψης». Η εγκατάσταση πλέον λειτουργεί για να αποτρέψει την ολοκληρωτική απώλεια καλλιεργειών μετά από έναν πόλεμο, μια φυσική καταστροφή ή πανδημία
Το Global Seed Vault στη Νορβηγική Αρκτική, το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί το 2008, είναι κλειστό για το κοινό και καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου, έχοντας πυροδοτήσει πολλές θεωρίες συνωμοσίας στο Διαδίκτυο. Τώρα, για την 15η επέτειο από την έναρξη της λειτουργίας του, όλοι μπορούν να ρίξουν μια ματιά μέσω εικονικής περιήγησης, για να δουν την τεράστια συλλογή ρυζιού, δημητριακών και άλλων σπόρων που είναι κρυμμένοι βαθιά στο βουνό πίσω από πέντε σετ μεταλλικών πορτών..
Η βαθιά κατάψυξη, βοηθάει τους σπόρους να διαρκέσουν για πάντα. Το θησαυροφυλάκιο συνδιαχειρίζεται η νορβηγική κυβέρνηση, η Crop Trust, η NordGen, και η τράπεζα γονιδίων των σκανδιναβικών χωρών. Οι σπόροι θα μπορούσαν να δώσουν απαντήσεις στις γεωργικές προκλήσεις που θέτει η κλιματική κρίση, μελετώνται μεταξύ άλλων χωροκατακτητικά είδη, παράσιτα, αλλαγές στα πρότυπα βροχόπτωσης και απώλεια βιοποικιλότητας. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η «κιβωτός» ανοίγει τις πόρτες της τρεις φορές το χρόνο για να δέχεται νέες «καταθέσεις» από άλλες τράπεζες σπόρων σε όλο τον κόσμο. Οι επιστήμονες λένε ότι ελπίζουν οι άνθρωποι να μάθουν περισσότερα για τη δουλειά τους μέσω της εικονικής περιήγησης – χωρίς να διατρέχουν τον κίνδυνο να μετατραπούν σε θήραμα μιας πολικής αρκούδας.
«Είναι λίγο σα να βρίσκεσαι σε καθεδρικό Ναό. Έχει ψηλά ταβάνια και όταν στέκεσαι μέσα στο βουνό, δεν ακούγεται σχεδόν καθόλου ήχος. Το μόνο που μπορείτε να ακούσετε είναι ο εαυτός σας», είπε η Lise Lykke Steffensen, εκτελεστική διευθύντρια της NordGen, η οποία είναι υπεύθυνη για την καθημερινή λειτουργία του θόλου και πρόσθεσε: «Όταν ανοίγετε την πόρτα των συλλογών, είναι στους μείον 18 βαθμούς Κελσίου -το διεθνές πρότυπο για τη διατήρηση των σπόρων- που είναι πολύ, πολύ κρύο. Στη συνέχεια, βλέπετε όλα τα κουτιά με σπόρους από πάρα πολλές χώρες. Έχω πάει τόσες φορές και εξακολουθώ να είμαι περίεργη».
Μια έρευνα ζωτικής σημασίας
Μετά την καταστροφή της τράπεζας σπόρων του Χαλεπίου στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, το θησαυροφυλάκιο χρησιμοποιήθηκε για την αναπλήρωση σπόρων για πρώτη φορά από το Διεθνές Κέντρο Αγροτικής Έρευνας στις Ξηρές Περιοχές, έναν περιφερειακό κόμβο με έδρα το Χαλέπι για τη μελέτη των καλλιεργειών. Το μέρος όπου πρωτοξεκίνησε η γεωργία. Η έρευνα για την ανθεκτικότητα αυτών των καλλιεργειών και ειδών φυτών θα μπορούσε να είναι ζωτικής σημασίας καθώς ο πλανήτης υπερθερμαίνεται.
Μακριά από την πανοραμική θέα της Αρκτικής νύχτας από την είσοδο της εγκατάστασης, η εικονική περιήγηση μας μεταφέρει κάτω από ένα μακρύ τούνελ βαθιά στο βουνό. Τελικά, φτάνουμε στον «καθεδρικό ναό», όπου βρίσκονται οι τρεις θάλαμοι σπόρων, ο καθένας από τους οποίους μπορεί να αποθηκεύσει σχεδόν 3.000 κουτιά σπόρων. Κάθε είδος σφραγίζεται σε αεροστεγή σακούλα αλουμινίου και φυλάσσεται στο κουτί της χώρας του. Καθώς περπατάμε ανάμεσα σε κάτι που μοιάζει με τα ράφια μιας αποθήκης, μπορούμε να κάνουμε «κλικ» στο πλαίσιο μιας χώρας για να μάθουμε περισσότερα.
Ένα από τα πιο σημαντικά παγκόσμια δημόσια αγαθά που έχουμε στη Γη
Θεωρητικά, οι σπόροι είναι ασφαλείς, αν και η είσοδος της εγκατάστασης πλημμύρισε από το λιώσιμο πάγων το 2017 μετά από ένα κύμα καύσωνα στο Σβάλμπαρντ. Το νησί είναι το μέρος του πλανήτη που θερμαίνεται πιο γρήγορα, αλλά οι ειδικοί λένε ότι τα κοιτάσματα είναι θαμμένα τόσο βαθιά στον μόνιμο παγετό που θα είναι ασφαλή για αιώνες. Οι σπόροι αντικαθίστανται κάθε μερικές δεκαετίες και αν το σύστημα ψύξης αποτύχει, πιθανότατα θα χρειαζόταν εκατοντάδες χρόνια για να ανέβει η θερμοκρασία μέσα στα θησαυροφυλάκια πάνω από το μηδέν.
«Η εικονική περιήγηση δίνει σε όλους την ευκαιρία να κοιτάξουν μέσα. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι ένα γενικό ζήτημα διαφάνειας στο ευρύτερο κοινό», λέει ο Stefan Schmitz, εκτελεστικός διευθυντής του Crop Trust. «Αυτό που είναι ασφαλισμένο μέσα στο θησαυροφυλάκιο είναι ένα από τα πιο σημαντικά παγκόσμια δημόσια αγαθά που έχουμε στη Γη. Αλλά πρέπει να τα προστατεύσουμε, να τα ασφαλίσουμε και να διασφαλίσουμε ότι θα διατηρηθούν στο διηνεκές».
Αυτή την εβδομάδα, το «θησαυροφυλάκιο» δέχτηκε καταθέσεις για πρώτη φορά από την Αλβανία, την Κροατία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μπενίν, μαζί με ποικιλίες άγριας φράουλας από ένα γερμανικό ερευνητικό ινστιτούτο. Οι συγκεκριμένοι καρποί θα μπορούσαν να είναι το «κλειδί» για να βοηθήσουν την ανθρωπότητα να θρέψει πληθυσμούς σε έναν θερμότερο κόσμο, υποστηρίζει ο Schmitz.
«Αυτές οι άγριες φράουλες είναι καταπληκτικές. Έχουν την ικανότητα να επιβιώνουν στη φύση για εκατομμύρια χρόνια», λέει ο Schmitz. «Μπορούν να αντέξουν την κλιματική αλλαγή, μπορούν να αντέξουν σκληρές καταστάσεις με σχεδόν καθόλου έδαφος και αυτό ακριβώς ενδιαφέρει τους επιστήμονες. Σήμερα, μπορούμε να ξεκινήσουμε την αναπαραγωγή από ποικιλίες που είναι ανθεκτικές σε πιο σκληρά κλίματα» σημείωσε.
