ο Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης.H πένθιμη ατμόσφαιρα της Μεγάλης Εβδομάδας και η χαρά που τη διαδέχεται το βράδυ της Ανάστασης δεν βιώνονται με την ίδια κατάνυξη και τον ίδιο ενθουσιασμό από ολόκληρο το Χριστιανικό κόσμο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάσταση του Κυρίου, ενώ η Δυτική στο θρήνο για το θάνατό του.
Η ορθόδοξη θεώρηση για την Ανάσταση συμπυκνώνεται στον ύμνο:
Χριστός Ανέστη εκ νεκρών
θανάτω θάνατον πατήσας και
τους εν τοις μνήμασι ζωήν
χαρισάμενος!
Τους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες, οι εορτασμοί της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα δεν υπήρχαν, καθώς οι Χριστιανοί ήταν μια διωκόμενη μειονότητα. Όλα άλλαξαν τις ημέρες του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου και οι πρώτες λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας ξεκίνησαν στην Ιερουσαλήμ.
Το Χριστιανικό Πάσχα πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στο Εβραϊκό Πεσάχ. Το Πεσάχ ήταν η πρώτη από τις τρεις ετήσιες μεγάλες εορτές των Ισραηλινών, η οποία γιορταζόταν στις αρχές της Άνοιξης.
Η λέξη Πάσχα είναι ελληνοποιημένη απόδοση του Πεσάχ και σημαίνει Διάβαση. Οι Εβραίοι γιορτάζουν τη διάβασή τους από την Ερυθρά θάλασσα και την απελευθέρωσή τους από τη φαραωνική δουλεία. Οι Χριστιανοί γιορτάζουν το Πάσχα, την Ανάσταση του Χριστού και την απελευθέρωσή τους από την αμαρτία και το θάνατο. Ο Χριστιανισμός πήρε το Πάσχα από τους Εβραίους και του έδωσε νέο νόημα.
Με απόφαση της Α’ Οικουμενικής Συνόδου, το 325 μ.Χ, το Πάσχα ορίστηκε να εορτάζεται σ’ όλη τη Χριστιανοσύνη την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας και μετά το εβραϊκό Πάσχα, προκειμένου να τηρείται η σειρά των γεγονότων.
Όμως, από την εισαγωγή του Γρηγοριανού ημερολογίου, Ανατολικοί και Δυτικοί Χριστιανοί γιορτάζουν το Πάσχα σε διαφορετικές ημερομηνίες, οι μεν βάσει του παλαιού ημερολογίου, οι δε βάσει του νέου.Οι προσπάθειες για κοινό εορτασμό μεταξύ όλων των δογμάτων και ομολογιών του Χριστιανισμό δεν έχουν ευοδωθεί ως σήμερα.
ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Πάτμο την Κυριακή του Πάσχα στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η 2η Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.
Το «κάψιμο του Ιούδα», οι Αλογοδρομίες, οι Αυγομαχίες, η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης του Εσταυρωμένου και η Ανάσταση σε νεκροταφεία είναι ορισμένες μόνο από τις παραδόσεις που συνεχίζονται σε πόλεις και χωριά.
Στην Κεντρική Μακεδονία, ξεχωριστό και πνευματικό, είναι το Πάσχα στο Άγιο όρος. Καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, εκατοντάδες πιστοί καταφθάνουν για να επισκεφτούν την Αθωνική Πολιτεία, εκεί όπου η Ανάσταση είναι ο θεμέλιος λίθος της μοναστηριακής ζωής.
Την Κυριακή του Πάσχα αναβιώνει στην Καστανούσα Κερκίνης του διευρυμένου δήμου Ηράκλειας, το ποντιακό πασχαλινό έθιμο «αυγομαχίες».
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στον Πόντο και συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου και τη σύγκρουση του καλού με το κακό. Βασικός κανόνας του εθίμου είναι η χρησιμοποίηση μόνο αυγών κότας.Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, στη δημοτική κοινότητα Κρηνίδων του δήμου Καβάλας αναβιώνουν οι «αυγομαχίες».
Μικροί και μεγάλοι, με ιδιαίτερη φροντίδα, παρουσιάζουν τα αυγά τους και ξεκινούν μια ιδιόμορφη μάχη τσουγκρίσματος. Νικητής είναι αυτός που θα έχει στην κατοχή του τα λιγότερα σπασμένα αυγά.
Στην Πέλλα, στο χωριό Μαργαρίτα, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, πραγματοποιείται το τοπικό έθιμο Σπάσιμο των Αυγών και προσφέρονται στους επισκέπτες τοπικά παραδοσιακά εδέσματα.
Στην παραλία της Συκιάς, στη Χαλκιδική, διοργανώνεται την τρίτη ημέρα του Πάσχα Αλογοδρομίες στο δημοτικό κάμπινγκ «μύλοι».
Οι Αλογοδρομίες είναι ένα έθιμο που έχει βαθιά τις ρίζες του στο χρόνο και αναβιώνει με επιτυχία τα τελευταία χρόνια.
Μετά την καθιερωμένη λειτουργία στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παραδίδεται η εικόνα μαζί με ευχές από τον ιερέα στους ιππείς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ένα είδος λιτανείας, μεταφέροντας την εικόνα από το παρεκκλήσι στο χώρο διεξαγωγής των Αλογοδρομιών.
Την τρίτη μέρα του Πάσχα, στην τοπική κοινότητα Ελευθερών Καβάλας αναβιώνουν τα παραδοσιακά «Μαζίδια».
Οι πιστοί μεταφέρουν εν πομπή τα εικονίσματα από τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ταξιάρχη, στα «Μαζίδια» όπου βρίσκεται το γραφικό εξωκλήσι των Αγίων Ραφήλ, Ειρήνης και Νικολάου. Στη συνέχεια, στην πλατεία του παλιού παραδοσιακού οικισμού στήνεται ένα μεγάλο γλέντι.
Στην Περιφερειακή Ενότητα Δράμας ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η πομπική περιφορά της εικόνας της Αναστάσεως γύρω από το αγροτικό χωριό της Καλής Βρύσης την Πέμπτη της Διακαινησίμου, για προστασία του χωριού από κάθε κακό.
Οι κάτοικοι της Κοζάνης κάνουν Ανάσταση στο νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου. Συγκεντρώνονται γύρω από το μνήμα του νεκρού τους και με αναμμένη τη λαμπάδα περιμένουν το «Χριστός Ανέστη», ενώ δεν ξεχνούν να αφήσουν ένα κόκκινο αυγό στο μνήμα για να «χορτάσει» το χαμένο μέλος της οικογένειας.
Η Λαμπρή είναι η γιορτή της ζωής για τους ανθρώπους του Θεσσαλικού κάμπου, τους Καραγκούνηδες. Γι’ αυτό αποτελούσε ξεχωριστή χαρά για εκείνον, που θα χτυπούσε πρώτος αναστάσιμα την καμπάνα, τα χαράματα.
Όπως αναφέρει σε σχετική, βραβευμένη με Α’ έπαινο από την Ακαδημία Αθηνών, εργασία του ο εκπαιδευτικός Ζήσης Τζιαμούρτας, το χτύπημα της καμπάνας λαμπριάτικα θα έφερνε γούρι για το σπίτι, τα ζώα, τα σπαρτά. Γύρω στις τρεις τα χαράματα, όλος ο κόσμος έτρεχε στην εκκλησία.
Με το «δεύτε λάβετε φως» του παπά στην Ωραία Πύλη, έτρεχαν οι άνδρες για να πάρουν πρώτοι το φως, κάτι που θεωρούσαν καλό για την οικογένειά τους, καθώς θα είχαν πάντα την ευλογία του Αναστάντος Χριστού.
Έκαιγαν δε με το ίδιο φως την ουρά των ζώων, για να μη τα πιάνει οίστρος. Στη συνέχεια άρχιζαν οι ετοιμασίες για το ψήσιμο των αρνιών. Έβαζαν τα δεμάτια από κληματόβεργες στοίβα και τις άναβαν. Συνήθως δυο – τρία σπίτια έψηναν μαζί τ’ αρνιά ρίχνοντας ντουφεκιές.
Το απόγευμα της ίδιας μέρας ξαναπήγαιναν πάλι στην εκκλησία, για να παρακολουθήσουν την ακολουθία της Αγάπης. Μετά το τέλος της, όλοι πήγαιναν στο σεργιάνι, όπου παρακολουθούσαν τους πασχαλιάτικους χορούς, που χόρευαν οι Καραγκούνες, χαρωπά.
Όλα τα παραπάνω έθιμα ευνοούν την ευημερία της οικογένειας, όπως το αυγό ως πηγή της ζωής.
ΓΙΑΤΙ ΒΑΦΟΥΜΕ ΚΟΚΚΙΝΑ ΑΥΓΑ
Τα κόκκινα πασχαλινά αβγά αποτελούν παράδοση αιώνων του ορθόδοξου κόσμου, συμβολίζοντας όχι μόνο το αίμα του Χριστού, αλλά και τη χαρά της Ανάστασης. Το βάψιμο τους γίνεται ανήμερα τη Μεγάλη Πέμπτη και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του εθιμοτυπικού των ημερών, όπως και το τσούγκρισμα που γίνεται την ημέρα της Ανάστασης.
Ωστόσο, από πού προήλθε η επιλογή του κόκκινου χρώματος, δεν είναι ξεκάθαρο, καθώς υπάρχουν διάφορες ερμηνείες και μύθοι.
Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση, το Πάσχα βάφουμε κόκκινα τα αβγά, επειδή συμβολίζουν το αίμα του Χριστού, που έδωσε για τη σωτηρία του κόσμου. Τα αβγά βάφονται την Μεγάλη Πέμπτη, η οποία θεωρείται η ημέρα του Μυστικού Δείπνου, τότε που ο Χριστός προσέφερε άρτο και κρασί ως συμβολισμό για το σώμα Του και το αίμα Του, έτοιμος να θυσιαστεί για να ελευθερώσει τον κόσμο από τα δεσμά της αμαρτίας.
Βάσει της παράδοσης, το αβγό αποτελεί σύμβολο ζωής και όπως σπάει κατά τη διαδικασία του τσουγκρίσματος, έτσι έσπασε και ο τάφος από τον οποίο βγήκε ο Χριστός. Μάλιστα, το αβγό έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για αναρίθμητους μύθους και παραδόσεις από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Άλλη εξήγηση, είναι πως η Παναγία πήρε ένα καλάθι αυγά και τα πρόσφερε στους φρουρούς Του Υιού της, ικετεύοντάς τους να του φέρονται καλά. Όταν τα δάκρυά της έπεσαν πάνω στα αυγά, αυτά βάφτηκαν κόκκινα.
Παρόμοιος θρύλος ισχύει και στη Ρουμανία, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, όταν ο Χριστός, πάνω στο Σταυρό, είδε τα αβγά να γίνονται κόκκινα από το αίμα του, ζήτησε από τους πιστούς να βάφουν κόκκινα αβγά σε ανάμνηση της θυσίας Του.
Μία ακόμη εκδοχή λέει, πως μία μέρα, μετά την Ανάσταση του Χριστού, η Μαρία η Μαγδαληνή πήγε στον Τιβέριο Καίσαρα και του ανακοίνωσε ότι αναστήθηκε ο Κύριος. Δίπλα τους εκείνη τη στιγμή υπήρχε ένας άνθρωπος που κρατούσε ένα καλάθι με αυγά. Ο Καίσαρας απορημένος, ζήτησε από τη Μαγδαληνή να του αποδείξει ότι λέει αλήθεια, βάφοντας τα άσπρα αυγά στο καλάθι, κόκκινα. Το οποίο ακριβώς και έγινε.
Στην Κέρκυρα, δίνουν μια διαφορετική, μάλλον πιο… διασκεδαστική, εξήγηση, πως όταν αναστήθηκε ο Χριστός, πρώτα πρώτα το άκουσαν κάτι αυγά. Αμέσως άρχισαν την τρεχάλα να το διαδώσουν παντού. Από το πολύ το τρέξιμο έγιναν κατακόκκινα.
Σε πολλές χώρες τα χρωματιστά αυγά, είχαν άλλον συμβολισμό. Στην Κίνα, ήδη από τον 5ο αιώνα, τα κόκκινα αυγά, μνημονεύονται για εορταστικούς σκοπούς, όπως και στην Αίγυπτο από το 10ο αιώνα. Ενώ στον Μεσαίωνα, βάφονταν αυγά, για να δοθούν ως δώρο το Πάσχα.
Στη χώρα μας, υπάρχουν πολλοί τρόπο βαψίματος των αβγών, πέραν των σύγχρονων μεθόδων παρασκευής τους με τις βιομηχανοποιημένες βαφές. Ανεξαρτήτως της διαδικασίας που θα ακολουθήσει η νοικοκυρά, κοινός παρονομαστής σε κάθε διαδικασία βαψίματος είναι το ξίδι. Όλα τα νοικοκυριά χρησιμοποιούν ξίδι, γιατί σύμφωνα με την παράδοση, ξίδι ήπιε και ο Χριστός, όταν σταυρώθηκε.
Σε πολλά χωριά της Ελλάδος μάλιστα, χρησιμοποιούνται οικολογικές βαφές. Μερικές από τις βαφές που κυριαρχούν μέχρι και σήμερα αποτελούνται από εκχυλίσματα φυτών, όπως η τσουκνίδα, για πράσινα αβγά. Για τα κλασικά κόκκινα, χρησιμοποιούνται παντζάρια, ή φύλλα τριανταφυλλιάς. Εξαιρετικά διαδεδομένος τρόπος βαφής είναι και τα κρεμμυδότσουφλα.
ΠΑΣΧΑ ΣΤΙΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ
Ξεχωριστό χρώμα και άρωμα έχουν οι ημέρες του Πάσχα στα νησιά των Κυκλάδων.
Εκεί, όπου συνδυάζονται ο μπαρουτοπόλεμος της Μήλου με το βύθισμα του Επιταφίου στη θάλασσα, στην Τήνο, το κάψιμο του Ιούδα στη Μύκονο με την αναπαράσταση των Παθών στην Πάρο και τα χιλιάδες αναμμένα τενεκεδάκια στο χωριό Πύργος της Σαντορίνης, δημιουργώντας ένα μαγικό σκηνικό.
ΜΗΛΟΣ: Βόλτα στον Ιούδα με βιολί και λαούτο λίγο πριν τον κάψουν…(video)
Και εφέτος, όπως και πέρυσι, όπως και πριν 10, 20, 30, 50… χρόνια το έθιμο της καύσης του Ιούδα το μεσημέρι της Κυριακής του Πάσχα, είναι για τη Μήλο…must. Καύση γίνεται στην Πλάκα, αλλά και στην Τρυπητή. Εκτός όμως συναγωνισμού, η καύση μεταξύ των δύο χωριών, Τριοβασάλου και Πέραν Τριοβασάλου, όπου γίνεται … αγώνας στο ποιός θα ρίξει τους περισσότερους δυναμίτες! Από τον Άγιο Σπυρίδωνα οι μεν, από τον Άη Γιώργη οι δε. Και του χρόνου παιδιά…
–Ο Δήμος Ιητών διοργανώνει γλέντι με αρνιά και κρασί, όπου όλοι – ντόπιοι κι επισκέπτες – είναι καλοδεχούμενοι, ενώ τη δεύτερη ημέρα ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ίου (Η Φοινίκη) αναβιώνει το παραδοσιακό έθιμο της Κούνιας. Νεαρά κορίτσια του νησιού, ντυμένα με παραδοσιακές στολές, στήνουν κούνιες στο κέντρο της Χώρας και τα παλικάρια τις κουνούν, ενώ οι κοπέλες τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια αγάπης.
–Στη Φολέγανδρο, το Μεγάλο Σάββατο όλα τα σπίτια του νησιού είναι ανοιχτά για να δεχτούν την ευλογία της Παναγίας, της οποίας η περιφορά διαρκεί τρεις ημέρες.
Την Κυριακή του Πάσχα, η εικόνα μεταφέρεται στη Χώρα και τα στενά του Κάστρου, με ομοβροντίες βεγγαλικών.
Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, η εικόνα ευλογεί και τα σκάφη που βρίσκονται στο λιμάνι και αργά το βράδυ επιστρέφει στο μοναστήρι της Παναγίας, όπου παραμένει μέχρι το επόμενο Πάσχα.
-Η γιορτή της Αγάπης στην Τήνο
Πανηγυρικά γιορτάζεται στη Χώρα, αλλά και στα χωριά της Τήνου την Ανάσταση. Στην Παναγία της Τήνου, μοιράζονται στον περίβολο της εκκλησίας κόκκινα αβγά. Μετά το γλέντι, ανήμερα της Κυριακής του Πάσχα, τελείται η λειτουργία της Αναστάσεως στο Ναό της Ευαγγελίστριας στη Χώρα.
Όσο για τα εδέσματα που φτάνουν στο τηνιακό τραπέζι; Μαγειρίτσα, γαρδούμπες, χριστόψωμο, αλλά πάνω απ’ όλα, τυρόπιτες, «τσιμπητές» ή «λυχναράκια» και «σκεπαστές» που δεν είναι άλλο από γλυκές τυρόπιτες με ανάλατη τηνιακή μυζήθρα.
Πάσχα στον Αργωσαρωνικό
Τη Δευτέρα του Πάσχα αναβιώνει στην Αίγινα ένα έθιμο παλιό, ο «Χορός της Λαμπρής» που γίνεται μεταξύ 10 και 12 το πρωί στην περιοχή της Παλαιοχώρας, στο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού.
Στις Σπέτσες, στην πλατεία της Κουνουπίτσας, την Κυριακή του Πάσχα το απόγευμα, πραγματοποιείται το “κάψιμο του Ιούδα”. Το ίδιο και στην Ύδρα.
ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ: Τα Πασχαλόγιορτα
Όμως, η πασχαλιά, πέρα από το θρησκευτικό μέρος έχει και την πολιτιστική της διάσταση και ο λαός μας, μέσα από τον πλούτο των εκφάνσεών του, έχει χαρακτηρίσει τις εκδηλώσεις αυτές «πασχαλόγιορτα».
Αξίζει να σταθούμε σ’ αυτά μέσα απ’ την αναφορά που κάνει στο βιβλίο «Λαογραφικά Καλαμπάκας» ο αείμνηστος Στέφανος Θανασούλας, στοιχεία των οποίων σώζονται μέχρι σήμερα:
«…στην Πουλιάνα στήνονταν τρανό πανηγύρι. Τ’ απόγιομα νωρίς της Δεύτερης μέρας του Πάσχα και την Τρίτη όλοι οι χωριανοί μαζεμένοι εκεί έστηναν τρανό χορό, όπως τα παλιά χρόνια, με τα ίδια τραγούδια. Κι αυτά, που είχαν καθαρά τοπικό χρώμα και χαρακτήρα, έμειναν με τα’ όνομα καλαμπακιώτικα.
…Ήταν ντυμένοι όλοι με τα λαμπριάτικά τους ρούχα, μερικοί με την άσπρη φουστανέλα, άλλοι με τα ‘σκούτινα’ και με στραβά φορεμένη τη μαύρη σκούφια τους και λίγοι με τα ευρωπαϊκά. Οι γυναίκες ήταν ντυμένες με τα τσόχινα φουστάνια τους, άλλα κοκόνα, άλλα πράσινο ή καφετιά, με τις κεντημένες κάπες, τις κεντητές με χρυσές κλωστές και «μπριζίμια», ποδιές, τ’ ασημοζώναρά τους και το κόκκινο φεσάκι γαρνιρισμένο με χρυσή ταντέλα.
Άλλες ντύνονταν με στολή Αμαλίας με το «νταλιφέσι» στο κεφάλι και μια ουρά μια τούφα με χρυσές – μπρισιμένες – μακριές κλωστές, που ξεχύνονταν με τις πλεξούδες των μαλλιών ως κάτω.
Άλλες πάλι, οι νεότερες, με φουστάνια μακριά ως κάτω φορούσαν τα μεταξωτά «πολκάκια» ή τη «γούνα».
Κι όλες φορούσαν λογής – λογής σκουλαρίκια ασημοχρυσωμένα και κρεμούσαν στο λαιμό φλουριά, πεντόλιρα, «γκιουρντάνια» και «ντουμπλόνια» με χρυσές ή ασημένιες αλυσίδες και στα χέρια δαχτυλίδια και βραχιόλια.
…Με ζωγραφιστή στα πρόσωπα όλων την πασχαλιάτικη χαρά, έστηναν τρανό χορό με «μπροστάρη» τoν Δήμαρχο. Κοντά του οι προεστοί κι ακολουθούσαν – κατά την ηλικία τους – οι άντρες και τ’ ανύπαντρα παλικάρια. Ύστερα πιάνονταν οι γυναίκες – με τη σειρά κι αυτές κατά τα χρόνια τους. Κι ακολουθούσαν όλες μαζί στη σειρά οι νεόνυμφες στα νυφικά τους ντυμένες και κοντά κορίτσια της παντρειάς…
ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ
Μοναδικός είναι ο εορτασμός του Πάσχα στην Τσακωνιά, με το φαντασμαγορικό έθιμο να εκτοξεύονται, με το αναστάσιμο φως, εκατοντάδες πολύχρωμα αερόστατα από τον Τυρό και το Λεωνίδιο και να ταξιδεύουν πάνω από το Μυρτώο πέλαγος, φτάνοντας, όταν ο καιρός το επιτρέπει, ως την Ύδρα και τις Σπέτσες .
Λεωνίδιο, η νύκτα της Αναστάσεως είναι η νύκτα των αεροστάτων
Με το «Χριστός Ανέστη» παίρνουν φωτιά οι «κολλημάρες» και τα αερόστατα απογειώνονται. Ανεβαίνουν ψηλά και, για 30 με 40 λεπτά, κεντούν τον ουρανό της ανοιξιάτικης αναστάσιμης νύκτας.
Το θέαμα είναι μοναδικό όταν καίγεται κάποιο αερόστατο από υπερβολικά μεγάλη «κολλημάρα» ή από πολύ πετρέλαιο, η αγωνία κορυφώνεται γιατί οι ανταγωνιστές από τις άλλες ενορίες κρατούν λογαριασμό αποτυχιών, για να πυροδοτήσουν τα πειράγματα το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.
Την Κυριακή του Πάσχα οι παραδοσιακές σούβλες με τα αρνιά και τα κοκορέτσια παίρνουν θέση στον κήπο του δημαρχείου, όπου γλεντούν μαζί, ντόπιοι κι επισκέπτες.
Η ακολουθία της Αγάπης τελείται το απόγευμα, στην πλατεία 25ης Μαρτίου και το Ευαγγέλιο διαβάζεται και στην τσακώνικη διάλεκτο, ενώ αμέσως μετά χορεύουν τον μοναδικό τσακώνικο χορό.
Στην ενορία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στο λιμάνι, θα γίνει το κάψιμο του Ιούδα μέσα στη θάλασσα από τους Τσάκωνες πυρπολητές, ενώ στην ενορία της Αγίας Μαρίνας θα γίνει το κάψιμο του αφανού.
Την Κυριακή του Πάσχα η τελετή της Αγάπης τελείται στην πλατεία του χωριού και η ανάγνωση του Ευαγγελίου γίνεται και εδώ στην τσακώνικη διάλεκτο. Αμέσως μετά, ξεκινά παραδοσιακό τσακώνικο γλέντι με σούβλες, ντόπιο κρασί και βέβαια χορεύουν τον ιστορικό τσακώνικο χορό.
Καλαμάτα το έθιμο του σαϊτοπόλεμου
Πρόκειται για ένα λαοφιλές ξεχωριστό τοπικό έθιμο, του οποίου οι ρίζες βρίσκονται αρκετά πίσω στον χρόνο, στους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821.
Οι συμμετέχοντες -αρκετοί από αυτούς ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές- οπλισμένοι, με σαΐτες που έχουν κατασκευάσει μόνοι τους από χαρτονένιους σωλήνες γεμισμένους μπαρούτι, αρχίζουν την εκτόξευση και «ξεσηκώνουν» το πλήθος που παρακολουθεί.
Τα «μπουλούκια» -όπως ονομάζονται οι ομάδες των σαϊτολόγων- αναβιώνουν το έθιμο που δίνει έμφαση στην εφευρετικότητα των Ελλήνων και θυμίζει τον ηρωισμό τους επί Τουρκοκρατίας.
Σύμφωνα με τον θρύλο, οι Μεσσήνιοι χρησιμοποίησαν σαΐτες γεμάτες εκρηκτικά και αναχαίτισαν το ιππικό των Τούρκων, αποδεικνύοντας ότι η νίκη σε μια μάχη δεν αποκτιέται μόνο μέσα από την αριθμητική υπεροχή.
ΣΤΗ ΧΙΟ
Ο ρουκετοπόλεμος στη Χίο με «αντίπαλες» τις ενορίες του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερυθιανής …αναστήθηκε εφέτος στο Βροντάδο το βράδι της Ανάστασης.
ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ – ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΣΟΥΒΛΑΣ
Το έθιμο της σούβλας έχει ιστορία 5.000 χρόνων!
Αρνί, κατσικάκι και κοκορέτσι έχουν την τιμητική τους στο πασχαλινό τραπέζι, ωστόσο ελάχιστοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν ότι όλες οι παραπάνω γεύσεις αλλά και ο τρόπος παρασκευής τους ήταν γνωστά στους αρχαίους Έλληνες, πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια!
Όταν, μάλιστα, έψηναν στη σούβλα και καθώς δεν υπήρχαν τότε πινέλα αλλά ούτε και λαδολέμονο, βουτούσαν ένα κλαδί από πεύκο σε χυμούς από άγουρο σταφύλι και άγουρο δαμάσκηνο και άλειφαν το κρέας προσδίδοντάς του μια ιδιαίτερη γεύση από φρούτα και ρετσίνι.
Για να παρασκευάσουν κοκορέτσι μαρινάριζαν τα έντερα σε ξύδι, νερό και μέλι. Το ξύδι λειτουργούσε ως αντισηπτικό και αφυδάτωνε το έντερο από τα πολλά λίπη, ενώ το μέλι δημιουργούσε μια καραμελωμένη κρούστα.
Οι επίσημες ονομασίες στην αρχαία ελληνική ήταν «πλεκτή» για το κοκορέτσι και «γαρδούμιο» για τη γαρδούμπα.
ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΔΕΝ …ΣΟΥΒΛΙΖΟΥΝ
-Σήμερα, πέραν της γνωστής σε όλους σούβλας, κάθε τόπος έχει τη δική του πασχαλινή παράδοση που περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές παραλλαγές – από το κλέφτικο στη Μακεδονία και το ρίφι με πάτουδα στη Νάξο μέχρι τη γάστρα στην Ήπειρο και τα γαρδούμια στην Κρήτη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα νησιά, όπου – στις περισσότερες περιπτώσεις – το αρνί είναι γεμιστό με διάφορα χόρτα και ρύζι και ψήνεται στο φούρνο.
-Το ρίφι με πάτουδα της Νάξου είναι ουσιαστικά ερίφιο με σέσκουλα, κουτσουνάδες από τις παπαρούνες που βγαίνουν το Πάσχα, μάραθο, μυρώνια και φρέσκο κρεμμυδάκι.
-Στη Μυτιλήνη, η παραδοσιακή συνταγή επιβάλλει το αρνί να είναι γεμιστό με σκέτο ρύζι, χωρίς χόρτα, αλλά με κουκουνάρι, σταφίδες και εντόσθια.
-Στην Ήπειρο κυριαρχεί η γάστρα, στο ίδιο μήκος κύματος με τη ρεβυθάδα της Σίφνου.
Μέσα στο σκεύος, το κρέας «συνοδεύεται» από χόρτα του βουνού που ευδοκιμούν στην περιοχή και μετά το μαγείρεμα προτίθεται αυγολέμονο.
-Στην Πάτρα, η παραδοσιακή συνταγή υπαγορεύει το αρνί να ψήνεται μαζί με κοιλιές και ποδαράκια, ενώ στη Μάνη το αποκαλούμενο ρεγάλι μοιάζει με κρέας κοκκινιστό με λίγο ζουμί και κόκκινη σάλτσα.
-Στην Κρήτη, η παραδοσιακή κατσαρόλα είναι εκείνη που «φιλοξενεί» έναν ξεχωριστό μεζέ, που φτιάχνεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους, τα γαρδούμια. Αυτά παρασκευάζονται είτε με το ποδαράκι του αρνιού με το νύχι, τυλιγμένο με εντεράκι, είτε με την κοιλιά του αρνιού τυλιγμένη σε εντεράκι, είτε με το συκώτι, τη μπόλια και το έντερο.
-Ένας άλλος τρόπος μαγειρέματος, εναλλακτικός της σούβλας, του φούρνου ή της γάστρας είναι το κλέφτικο, που συναντάται σε κάποιες περιοχές της Μακεδονίας, αλλά και σε άλλα μέρη της χώρας. Φέρει την ονομασία του από την περίοδο της τουρκοκρατίας, όταν οι αρματωλοί και οι κλέφτες για να μην τους αντιληφθούν οι Τούρκοι, άνοιγαν έναν λάκκο στο χώμα, τοποθετούσαν κάρβουνα και το κρέας του αρνιού δεμένο μέσα δέρμα του και σκέπαζαν πάλι με κάρβουνα και χώμα.
Το κρέας ψηνόταν χωρίς οσμές και καπνούς, ώστε να μην γίνεται αντιληπτό και οι παρασκευαστές του είχαν για αρκετές μέρες φαγητό, καθώς ήταν αρκετό να σκάψουν λίγο το χώμα για να βγάλουν λίγες μερίδες ακόμη.
Η ιδέα του ψηφίσματος χωρίς αέρα ενσωματώθηκε στο χτιστό φούρνο, η είσοδος του οποίου χτίζεται με πηλό και σπάει την επόμενη μέρα, αφού έχει ψηθεί το κρέας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
«Η συνήθεια του θαψίματος υπήρχε από τα αρχαία χρόνια για καθαρά χρηστικούς λόγους και πήρε νέα μορφή όταν οι αρχαίοι Έλληνες υιοθέτησαν από τους αρχαίους άραβες τον χτιστό φούρνο. Η είσοδός του χτίζεται για να μην υπάρχει καθόλου αέρας, διαφορετικά το κρέας θα καεί. Με το άναμμα, όμως, του φούρνου, την τοποθέτηση του φαγητού και το χτίσιμο της πόρτας διασφαλίζεται μια σταθερή θερμοκρασία, ιδανική για ένα ομοιόμορφο ψήσιμο επί πολλές ώρες» σχολιάζει ο κ. Φωτιάδης.
H μαγειρίτσα
Διαφορετικές συνταγές, υπάρχουν πολλές και για τη μαγειρίτσα και αφορούν την παρουσία ή μη διαφόρων χόρτων, αρωματικών και ειδών εντοσθίων.
Ιδιαίτερη θέση, άλλωστε, στο γιορτινό μακεδονικό τραπέζι έχουν και οι τζιγεροσαρμάδες, φτιαγμένοι με ψιλοκομμένα εντόσθια, ρύζι, σταφίδες, κουκουνάρι και δυόσμο μέσα στη μπόλια του αρνιού.
-Η αντίστοιχη συνταγή στην Ήπειρο είναι το λεγόμενο τρίμμα που φέρει μέσα στην μπόλια τα εντόσθια αλλά και χοντροκομμένα πασχαλινά αυγά και φρυγανισμένο ψωμί.
Σε πολλές περιοχές, επίσης, κυριαρχεί το σπληνάντερο, κατά το οποίο το παχύ έντερο των αμνοεριφίων γεμίζει με τη σπλήνα, με ρύζι κανέλα, καρπούς και σταφίδες, ενώ δεν λείπει και το κεφαλάκι, ένας μεζές που σερβίρεται στη λογική ότι δεν πετιέται ποτέ τίποτα φαγώσιμο.
–Τσουρέκια και γλυκά ολοκληρώνουν το πασχαλινό τραπέζι με την απαραίτητη γλύκα που επιβάλλει ένα επιδόρπιο. Τα τσουρέκια άρχισαν να φτιάχνονται από τα βυζαντινά χρόνια και έχουν δεχτεί επιρροές από την ανατολή και τα αρώματά της.
