Ως «μετρό της Γάζας» είναι γνωστός ο «λαβύρινθος» των υπόγειων σηράγγων κάτω από τη Λωρίδα της Γάζας που έχει φτιάξει η Χαμάς, και στοχεύεται από τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις στο πλαίσιο των αντιποίνων μετά τη μεγάλη τρομοκρατική επίθεση από την ισλαμιστική παλαιστινιακή οργάνωση στο Ισραήλ.
«Σκεφτείτε τη Λωρίδα της Γάζας ως ένα στρώμα για αμάχους και μετά άλλο ένα στρώμα για τη Χαμάς. Προσπαθούμε να φτάσουμε σε αυτό το δεύτερο στρώμα που έχει φτιάξει η Χαμάς» είπε την προηγούμενη εβδομάδα εκπρόσωπος των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων. «Δεν είναι καταφύγια για αμάχους της Γάζας. Είναι μόνο για τη Χαμάς και άλλους τρομοκράτες ώστε να μπορούν να συνεχίζουν να εκτοξεύουν ρουκέτες στο Ισραήλ, να σχεδιάζουν επιχειρήσεις, να στέλνουν τρομοκράτες στο Ισραήλ».
Η ύπαρξη τούνελ – περασμάτων κάτω από τη Γάζα για τη μεταφορά εφοδίων και την εξαπόλυση επιθέσεων κατά του Ισραήλ είναι γνωστή- ωστόσο το «μετρό της Γάζας» («Gaza metro») είναι πρακτικά ένα δεύτερο δίκτυο, που χρησιμοποιείται για μεταφορά ανθρώπων και εφοδίων, αποθήκευση ρουκετών και πυρομαχικών και στέγαση σταθμών διοικήσεων της Χαμάς μακριά από τα «μάτια» των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων.
Η Χαμάς το 2021 είχε ισχυριστεί πως είχε φτιάξει σήραγγες 500 χλμ κάτω από τη Γάζα. Αν και δεν είναι γνωστό κατά πόσον αυτό αληθεύει, σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο δίκτυο σηράγγων σε μια μικρή έκταση. Επίσης, είναι άγνωστο πόσο μπορεί να κόστισε αυτό, ειδικά δεδομένης της φτώχειας που χαρακτηρίζει τη Λωρίδα της Γάζας.
Η περιοχή στην οποία βρίσκεται το «μετρό της Γάζας» θεωρείται ότι είναι μόλις μήκους 41 χλμ και πλάτους 10 χλμ. Μετά τη σύγκρουση του 2021 οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις είπαν πως είχαν καταστρέψει πάνω από 100 χλμ σηράγγων με αεροπορικά πλήγματα. Η Χαμάς είπε πως μόνο 5% από τα 500 χλμ σηράγγων χτυπήθηκαν.
Η κατασκευή σηράγγων άρχισε στη Γάζα πριν την απόσυρση του Ισραήλ το 2005, ωστόσο κλιμακώθηκε αφού η Χαμάς πήρε τον έλεγχο δύο χρόνια αργότερα, με το Ισραήλ και την Αίγυπτο να προχωρούν σε περιορισμούς στην κίνηση αγαθών και ανθρώπων για λόγους ασφαλείας. Στο «ζενίθ» τους περίπου 2.500 σήραγγες βρίσκονταν κάτω από τα σύνορα με την Αίγυπτο και χρησιμοποιούνταν για το πέρασμα αγαθών, καυσίμων και όπλων από τη Χαμάς και άλλες οργανώσεις.
Μετά το 2010 υπήρξε μια αποκλιμάκωση, όταν το Ισραήλ άρχισε να αφήνει περισσότερα αγαθά να εισάγονται μέσω των περασμάτων του. Η Αίγυπτος αργότερα σταμάτησε τη διακίνηση πλημμυρίζοντας ή καταστρέφοντας σήραγγες.
Η Χαμάς και άλλες οργανώσεις άρχισαν να σκάβουν τούνελ για επιθέσεις κατά των ισραηλινών δυνάμεων. Το 2006 ένοπλοί της χρησιμοποίησαν μία κάτω από τα σύνορα με το Ισραήλ για να σκοτώσουν δύο στρατιώτες και να πιάσουν αιχμάλωτο έναν τρίτο, τον Γκιλάντ Σαλίτ, που κρατήθηκε για πέντε χρόνια.
Το 2013 οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις ανακάλυψαν μια σήραγγα μήκους 1,6 χλμ και βάθους 18 μέτρων με τοιχώματα από μπετόν που άρχιζε από τη Γάζα και έφτανε κοντά σε ένα ισραηλινό κιμπούτς, οι κάτοικοι του οποίου είχαν ακούσει περίεργους ήχους. Το επόμενο έτος το Ισραήλ είπε ότι ήταν ανάγκη να εξοντωθεί η απειλή επιθέσεων από τέτοια «τούνελ τρομοκρατίας» κάτω από τα σύνορα και ακολούθησε μια μεγάλη πολεμική επιχείρηση από αέρος και ξηράς. Οι ένοπλες δυνάμεις του είπαν ότι κατέστρεψαν πάνω από 30 σήραγγες κατά τον πόλεμο, ωστόσο μια ομάδα ενόπλων μπόρεσε επίσης να χρησιμοποιήσει μία για να εξαπολύσει επίθεση κατά την οποία σκοτώθηκαν τέσσερις Ισραηλινοί στρατιώτες.
«Τα διασυνοριακά τούνελ τείνουν να είναι υποτυπώδη, δηλαδή έχουν ελάχιστες οχυρώσις. Σκάβονται για μια χρήση- εισβολή στο ισραηλινό έδαφος» είπε στο BBC η Ντάφνε Ρισεμόντ- Μπαράκ, ειδική σε θέματα υπογείου πολέμου που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Ράιχμαν στο Ισραήλ. «Οι σήραγγες μέσα στη Γάζα είναι διαφορετικές επειδή η Χαμάς τις χρησιμοποιεί τακτικά. Είναι πιθανότατα πιο άνετα για παραμονή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Είναι σίγουρα εξοπλισμένα για μεγαλύτερη, πιο παρατεταμένη παρουσία…οι ηγέτες κρύβονται εκεί, έχουν κέντρα διοικήσεως και ελέγχου, τα χρησιμοποιούν για μεταφορά και γραμμές επικοινωνίας. Έχουν ρεύμα, φωτισμό και σιδηροδρομικές γραμμές. Μπορείς να κινείσαι περισσότερο και να είσαι όρθιος».
Κατά την ίδια η Χαμάς φαίνεται να έχει «τελειοποιήσει την τέχνη» της κατασκευής σηράγγων και του πολέμου των τούνελ τα τελευταία χρόνια, έχοντας μάθει πολλά από τις τακτικές Σύρων μαχητών στο Χαλέπι και τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους στη Μοσούλη.
Οι σήραγγες μέσα στη Γάζα θεωρείται πως είναι μέχρι 30 μέτρα κάτω από την επιφάνεια και έχουν εισόδους σε σπίτια, τζαμιά, σχολεία και άλλα δημόσια κτίρια, ώστε οι μαχητές της Χαμάς να μην εντοπίζονται. Επίσης, το Ισραήλ έχει κατηγορήσει τη Χαμάς πως χρησιμοποίησε εκατομμύρια δολάρια που δόθηκαν στη Γάζα ως βοήθεια για να πληρώσει για τα τούνελ, καθώς και τόνους τσιμέντου που προορίζονταν για την ανοικοδόμηση σπιτιών που είχαν καταστραφεί σε προηγούμενους πολέμους.
Η χρήση σηράγγων αντισταθμίζει σε ένα βαθμό το τεχνολογικό πλεονέκτημα των ενόπλων δυνάμεων του Ισραήλ- πρόκειται για έναν τρόπο διεξαγωγής ασύμμετρου πολέμου από τη Χαμάς.
Μιλώντας και στο CNN, η Ρισεμόντ- Μπαράκ είπε ότι «είναι πάντα δύσκολο να έχεις να κάνεις με σήραγγες…ακόμα και όταν είναι σε ορεινή περιοχή, μα όταν είναι σε αστική περιοχή, τότε όλα είναι πιο δύσκολα- οι τακτικές πτυχές, οι στρατηγικές πτυχές, οι επιχειρησιακές και φυσικά η προστασία που θες να διασφαλίσεις για τον άμαχο πληθυσμό».
Οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις αναμένεται να στοχεύσουν το δίκτυο αυτό κατά την επιχείρησή τους εναντίον της Χαμάς. Μπορούν είτε να καταστήσουν τη χρήση τους αδύνατη είτε να τα καταστρέψουν. Σύμφωνα με τη Ρισεμόντ-Μπαράκ ο βομβαρδισμός των εισόδων είναι κατά κανόνα ο πιο αποδοτικός τρόπος εξουδετέρωσής τους, μα τέτοια πλήγματα μπορούν να επηρεάσουν αμάχους.
