Ο Χένρι Κίσινγκερ , ο οποίος πέθανε, σε ηλικία 100 ετών, στο σπίτι του στο Κονέκτικατ ήταν μία διχαστική φιγούρα που κινούσε επί δεκαετίες τα νήματα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ
Ένας αφοσιωμένος οπαδός του «ρεαλισμού» στις εξωτερικές σχέσεις, που είχε τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης και καταδικάστηκε απερίφραστα ως εγκληματίας πολέμου. Ως Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ και Υπουργός Εξωτερικών, ακολούθησε δυναμικά την «πολιτική της ύφεσης» η οποία ξεπάγωσε τις σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση και την Κίνα.
Η διπλωματία του βοήθησε να τερματιστεί η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση του 1973 και η διαπραγμάτευση των Ειρηνευτικών Συμφωνιών του Παρισιού έβγαλε την Αμερική από τον μακρύ της εφιάλτη στο Βιετνάμ. Αλλά αυτό που οι υποστηρικτές του περιέγραφαν ως «Realpolitik», οι επικριτές του το καταδίκασαν ως ανήθικο.
Κατηγορήθηκε για -τουλάχιστον- σιωπηρή υποστήριξη στο αιματηρό πραξικόπημα που ανέτρεψε μια αριστερή κυβέρνηση στη Χιλή και ότι έκανε τα στραβά μάτια στον «βρώμικο πόλεμο» του αργεντινού στρατού εναντίον του λαού του. Στο άκουσμα ότι ο Κίσινγκερ είχε τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ, ο κωμικός Tom Lehrer δήλωσε περίφημα ότι «η πολιτική σάτιρα είναι ξεπερασμένη».
Έξοδος από τη ναζιστική Γερμανία
Ο Χάιντς Άλφρεντ Κίσινγκερ γεννήθηκε σε μια εβραϊκή οικογένεια της μεσαίας τάξης στη Βαυαρία στις 27 Μαΐου του 1923. Η οικογένεια εγκατέλειψε αργά τη δίωξη τν Ναζί και εντάχθηκε στη γερμανοεβραϊκή κοινότητα στη Νέα Υόρκη το 1938.
Ο «Χένρι» ήταν ένας φυσικά ντροπαλός έφηβος, που δεν έχασε ποτέ την προφορά ή την αγάπη του για το ποδόσφαιρο. Πήγαινε νυχτερινό σχολείο, ενώ εργαζόταν σε ένα εργοστάσιο τη μέρα και σχεδίαζε να σπουδάσει λογιστική, αλλά κλήθηκε στο στρατό.
Στο πεζικό εκπαιδεύθηκε στη στρατιωτική νοημοσύνη. Ο Κίσινγκερ είδε δράση στη Μάχη των Αρδεννών και βρέθηκε να διευθύνει μια κατεχόμενη γερμανική πόλη – παρόλο που είχε μόνο τον βαθμό του Στρατιώτη. Προς το τέλος του πολέμου, εντάχθηκε στην Counter Intelligence. Στον 23χρονο δόθηκε μια ομάδα για να κυνηγήσει πρώην αξιωματικούς της Γκεστάπο, με απόλυτη εξουσία να συλλαμβάνει και να κρατά υπόπτους.
Μικροί πυρηνικοί πόλεμοι
Κατά την επιστροφή του στις Ηνωμένες Πολιτείες, σπούδασε πολιτικές επιστήμες από το Χάρβαρντ – ανεβαίνοντας την ακαδημαϊκή κλίμακα. Το 1957, δημοσίευσε ένα βιβλίο, «Πυρηνικός πόλεμος και εξωτερική πολιτική» – που έλεγε ότι ένας περιορισμένος ατομικός πόλεμος μπορεί να νικηθεί. Με αντισκεπτικιστική γλώσσα, ισχυρίστηκε ότι η «τακτική» και «στρατηγική» χρήση μιας νέας γενιάς μικρότερων πυραύλων μπορεί να είναι λογική.
Με το βιβλίο κατάφερε να τον προσέξουν. Η μακρά πορεία του Κίσινγκερ προς τη φήμη και την επιρροή είχε αρχίσει και η θεωρία του «μικρού πυρηνικού πολέμου» εξακολουθεί να έχει επιρροή. Έγινε βοηθός του κυβερνήτη της Νέας Υόρκης και υποψήφιου για την προεδρία Νέλσον Ροκφέλερ. Και όταν ο Ρίτσαρντ Νίξον κέρδισε τον Λευκό Οίκο το 1968, στον Κίσινγκερ προσφέρθηκε μια θέση: Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας.
Ήταν μια σύνθετη σχέση. Ο πρόεδρος ένιωθε ότι εξαρτιόταν από τις συμβουλές του Κίσινγκερ για τις διεθνείς σχέσεις, αλλά είχε τάση στα αντισημιτικά ξεσπάσματα και την καχυποψία για τους Αμερικανοεβραίους. Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν στο αποκορύφωμά του: ο Αρμαγεδδών μόλις είχε αποφευχθεί πάνω από την Κούβα, τα αμερικανικά στρατεύματα βρίσκονταν ακόμα στο Βιετνάμ και η Ρωσία είχε εισβάλει πρόσφατα στην Πράγα.
«Πολιτική της Υφεσης»
Όμως ο Νίξον και ο Κίσινγκερ βάλθηκαν να μειώσουν την ένταση με τη Σοβιετική Ένωση: να αναβιώσουν τις συνομιλίες για να μειώσουν το μέγεθος των αντίστοιχων πυρηνικών τους οπλοστάσιων. Ταυτόχρονα, άνοιξε διάλογος με την κινεζική κυβέρνηση, μέσω του πρωθυπουργού Τσου Εν-Λάι Αυτό βελτίωσε τις σχέσεις Κίνας-ΗΠΑ και άσκησε διπλωματική πίεση στη σοβιετική ηγεσία – που φοβόταν τον τεράστιο γείτονά τους.
Οι προσπάθειες του Κίσινγκερ οδήγησαν απευθείας στο ιστορικό ταξίδι του Νίξον στην Κίνα το 1972, όταν συνάντησε τον Τσου και τον Μάο Τσε Τουνγκ – και έβαλε τέλος σε 23 χρόνια διπλωματικής απομόνωσης και εχθρότητας.
Βιετνάμ
Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να αποσυρθούν από το Βιετνάμ. «Ειρήνη με τιμή» ήταν μια βασική εκλογική υπόσχεση του Νίξον και ο Κίσινγκερ είχε καταλήξει εδώ και καιρό στο συμπέρασμα ότι οι όποιες στρατιωτικές νίκες των ΗΠΑ δεν είχαν νόημα – καθώς δεν μπορούσαν να «πετύχουν μια πολιτική πραγματικότητα που θα μπορούσε να επιβιώσει από την τελική απόσυρσή μας».
Ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με το Βόρειο Βιετνάμ, αλλά συμφώνησε με τον Νίξον για μυστικούς βομβαρδισμούς στην ουδέτερη Καμπότζη – σε μια προσπάθεια να στερήσει από τους κομμουνιστές στρατεύματα και προμήθειες. Η πολιτική είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 50.000 αμάχων. Και η αποσταθεροποίηση της χώρας οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο της Καμπότζης και στο βάναυσο καθεστώς του Πολ Ποτ.
Κατά τη διάρκεια μιας επίπονης σειράς διαπραγματεύσεων με τους Βιετ Κονγκ στο Παρίσι, ο Κίσινγκερ -υπουργός Εξωτερικών πλέον – διαπραγματεύτηκε την αποχώρηση του αμερικανικού στρατού από το Νότιο Βιετνάμ.
Αυτό του έφερε το Νόμπελ Ειρήνης – μαζί με τον Λε Ντουκ Το του Βορείου Βιετνάμ – μια απόφαση που δέχτηκε σφοδρές επικρίσεις από τους ακτιβιστές της ειρήνης. Ο Κίσινγκερ δέχθηκε το βραβείο «με ταπεινότητα» και δώρισε το χρηματικό έπαθλο στα παιδιά των Αμερικανών στρατιωτών που σκοτώθηκαν στη σύγκρουση. Δύο χρόνια αργότερα, όταν οι κομμουνιστικές δυνάμεις κατέλαβαν το Νότιο Βιετνάμ, προσπάθησε να το επιστρέψει.
Η Realpolitik
Η διπλωματία του οδήγησε σε κατάπαυση του πυρός μετά τον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1973. Το μυστικό σύστημα μαγνητοφώνησης του Νίξον στον Λευκό Οίκο απαθανάτισε τις θερμές ευχαριστίες της πρωθυπουργού του Ισραήλ Γκόλντα Μέιρ για τον τρόπο που εκείνος και ο Κίσινγκερ είχαν συμπεριφερθεί στη χώρα της. Αλλά μετά την αποχώρησή της, οι κασέτες αποκάλυψαν μια πιο σκοτεινή Realpolitik. Ούτε ο Κίσινγκερ ούτε ο Νίξον είχαν καμία πρόθεση να ασκήσουν πίεση στη Σοβιετική Ένωση για να επιτρέψουν στους Ρώσους Εβραίους να αναζητήσουν μια νέα ζωή στο Ισραήλ.
«Η μετανάστευση των Εβραίων από τη Σοβιετική Ένωση δεν είναι στόχος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής», είπε ο Κίσινγκερ. «Και αν βάζουν Εβραίους σε θαλάμους αερίων στη Σοβιετική Ένωση, δεν είναι αμερικανική ανησυχία. Ίσως μια ανθρωπιστική ανησυχία».
Η εκλογή του μαρξιστή Σαλβαδόρ Αλιέντε ως προέδρου της Χιλής, ωστόσο, προβλημάτισε τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η νέα κυβέρνηση ήταν φιλοκουβανέζικη και εθνικοποίησε αμερικανικές εταιρείες. Η CIA πραγματοποίησε μυστικές επιχειρήσεις στη Χιλή, σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τις ομάδες της αντιπολίτευσης να ανατρέψουν τη νέα κυβέρνηση. Ο Κίσινγκερ προήδρευσε της επιτροπής που ενέκρινε τη δράση.
«Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να σταθούμε δίπλα και να παρακολουθήσουμε μια χώρα να γίνεται κομμουνιστική λόγω της ανευθυνότητας του λαού της», είπε. «Τα ζητήματα είναι πολύ σημαντικά για να αφεθούν οι Χιλιανοί ψηφοφόροι να αποφασίσουν μόνοι τους». Τελικά, ο στρατός παρενέβη.Και ο Αλιέντε πέθανε σε ένα βίαιο πραξικόπημα που είδε τον στρατηγό Πινοσέτ να καταλαμβάνει την εξουσία. Πολλοί από τους στρατιώτες του αποδείχθηκε ότι είχαν πληρωθεί από τη CIA.
Τα μετέπειτα χρόνια, ο ίδιος ο Κίσινγκερ θα διώκονταν από διάφορα δικαστήρια που θα ερευνούσαν την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους θανάτους ξένων υπηκόων υπό το στρατιωτικό καθεστώς
Ένα χρόνο αργότερα, ο Κίσινγκερ έβλεπε ότι ένας δακρυσμένος Ρίτσαρντ Νίξον έφυγε από τον Λευκό Οίκο – κατακλυζόμενος από το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ. Ο διάδοχός του, Τζέραλντ Φορντ, τον διατήρησε στη θέση του υπουργού Εξωτερικών. Άσκησε πίεση στην κυβέρνηση της λευκής μειοψηφίας της Ροδεσίας να εγκαταλείψει την εξουσία, αλλά κατηγορήθηκε ότι αγνόησε τις «εξαφανίσεις» των επικριτών της από τη χούντα της Αργεντινής
Εξουσία: Το απόλυτο αφροδισιακό
Οι επικρίσεις τον ακολούθησαν μετά την αποχώρησή του από το γραφείο το 1977: η προσφορά μιας έδρας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια αποσύρθηκε μετά από διαμαρτυρίες φοιτητών. Έγινε ισχυρός επικριτής της εξωτερικής πολιτικής του Τζίμι Κάρτερ και του Μπιλ Κλίντον, υποστηρίζοντας ότι οι πρόεδροι ήθελαν ένα πολύ γρήγορο άλμα προς την ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Για τον Κίσινγκερ, αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνο βήμα βήμα.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ο Τζορτζ Μπους του ζήτησε να προεδρεύσει της έρευνας για τις επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, αλλά αναγκάστηκε να παραιτηθεί εντός εβδομάδων – αφού αρνήθηκε να αποκαλύψει τη λίστα πελατών της εταιρείας συμβούλων του και να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με σύγκρουση συμφερόντων. Πραγματοποίησε συναντήσεις με τον Πρόεδρο Μπους και τον Αντιπρόεδρο Ντικ Τσένι, για να τους συμβουλέψει σχετικά με την πολιτική στο Ιράκ μετά την εισβολή του 2003. «Η νίκη επί της εξέγερσης», τους είπε, «είναι η μόνη στρατηγική εξόδου».
Διατηρώντας πάντα επιρροή, ενημέρωσε τον Ντόναλντ Τραμπ για τις εξωτερικές υποθέσεις μετά την εκλογή του το 2017 – προτείνοντας, μεταξύ άλλων, την αποδοχή της κατοχής της Κριμαίας από τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Αν και, όταν έφτασε στα 100 το 2023, είχε αλλάξει άποψη για την Ουκρανία. Μετά τη ρωσική εισβολή, υποστήριξε ότι η χώρα του Προέδρου Ζελένσκι πρέπει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ αφού εξασφαλιστεί η ειρήνη
Ο Χένρι Κίσινγκερ είχε μια τεράστια λίστα επαφών και ένα μόνιμο ρητό στα χείλη. «Η εξουσία», του άρεσε να λέει, «είναι το απόλυτο αφροδισιακό». Χαρακτήρας που ήταν πιο μεγάλος από τη ζωή, βρέθηκε στο επίκεντρο της εξουσίας κατά τη διάρκεια των πιο κομβικών γεγονότων του περασμένου αιώνα.
Προς οργή πολλών, παρέμεινε ασυγχώρητος για την μοναχική επιδίωξη των αμερικανικών συμφερόντων και την υπεράσπιση του τρόπου ζωής που είχε υιοθετήσει η χώρα του. «Μια χώρα που απαιτεί ηθική τελειότητα στην εξωτερική της πολιτική», είχε δηλώσει κάποτε, «δεν θα πετύχει ούτε τελειότητα ούτε ασφάλεια».
