Σε ολόκληρη την Ιστορία οι άνθρωποι συνυπήρξαν με τα βακτήρια και τους ιούς. Από την εμφάνιση της βουβωνικής πανώλης μέχρι και την ευλογιά, έχουμε εξελιχθεί ώστε να τους αντιστεκόμαστε και, ως απάντηση, αυτά αναπτύσσουν νέους τρόπους να μας μολύνουν.
Ετσι, έχουμε αντιβιοτικά για σχεδόν έναν αιώνα, από τότε που ο Αλέξανδρος Φλέμιγκ ανακάλυψε την πενικιλίνη. Σε απάντηση, τα βακτήρια ανταποκρίνονται εξελίσσοντας την αντοχή τους στα αντιβιοτικά. Η μάχη είναι ατελείωτη και επειδή περνάμε τόσο πολύ χρόνο με παθογόνους παράγοντες, μερικές φορές καταλήγουμε σε ένα φυσικό αδιέξοδο.
Ωστόσο, τι θα συνέβαινε εάν ξαφνικά ερχόμασταν αντιμέτωποι με θανατηφόρα βακτήρια και ιούς που απουσιάζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια ή που δεν έχουμε συναντήσει ποτέ πριν; Ισως ήρθε η ώρα να μάθουμε. Η αλλαγή του κλίματος λιώνει πάγους που κάλυπταν εδάφη εδώ και χιλιάδες χρόνια και έτσι απελευθερώνονται αρχαίοι ιοί και βακτήρια που, αφού έμειναν αδρανή, επανέρχονται στη ζωή, αναφέρει το BBC.
Τον Αύγουστο του 2016, σε μια απομακρυσμένη γωνιά της τούνδρας της Σιβηρίας στον Αρκτικό Κύκλο, που ονομάζεται χερσόνησος Γιαμάλ, ένα 12χρονο αγόρι πέθανε και τουλάχιστον 20 άτομα νοσηλεύτηκαν, καθώς μολύνθηκαν από τη νόσο του άνθρακα.
Αυτό που είχε συμβεί ήταν ότι πριν από 75 χρόνια ένας τάρανδος μολυσμένος με άνθρακα πέθανε και το κουφάρι του παγιδεύτηκε κάτω από ένα στρώμα πάγου. Εκεί παρέμεινε μέχρι τον καύσωνα το καλοκαίρι του 2016, όταν ο πάγος έλιωσε.
Το έκθετο πτώμα του τάρανδου απελευθέρωσε τον μολυσματικό άνθρακα στο κοντινό έδαφος και στα νερά και, στη συνέχεια, στην τροφή. Πάνω από 2.000 τάρανδοι μολύνθηκαν κατά τη βόσκηση, γεγονός που οδήγησε στη συνέχεια σε μικρό αριθμό ανθρώπινων μολύνσεων.
Καθώς η Γη θερμαίνεται, περισσότεροι παγετώνες λιώνουν. Υπό κανονικές συνθήκες, τα επιφανειακά στρώματα των πάγων λιώνουν κατά περίπου 50 εκατοστά κάθε καλοκαίρι.
Ομως, πλέον η υπερθέρμανση του πλανήτη εκθέτει σταδιακά στον κίνδυνο της τήξης τα παλαιότερα στρώματα των πάγων. Και το μόνιμα κατεψυγμένο έδαφος είναι το ιδανικό μέρος για να παραμείνουν ζωντανά τα βακτήρια για πολύ μεγάλες χρονικές περιόδους, ίσως για ένα εκατομμύριο χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι οι πάγοι που λιώνουν μπορεί να ανοίξουν ένα κουτί της Πανδώρας γεμάτο ασθένειες.
Η θερμοκρασία στον Αρκτικό Κύκλο αυξάνεται γρήγορα, περίπου τρεις φορές πιο γρήγορα από ό,τι στον υπόλοιπο κόσμο. Καθώς οι πάγοι κατακρημνίζονται, μπορούν να απελευθερωθούν και άλλοι μολυσματικοί παράγοντες. Μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο τάρανδοι πέθαναν από τη νόσο του άνθρακα.
Επειδή δεν ήταν εύκολο να σκαφτούν βαθιοί τάφοι, τα περισσότερα από αυτά τα ζώα θάφτηκαν κοντά στην επιφάνεια, διασκορπισμένα σε 7.000 ταφικούς χώρους στη βόρεια Ρωσία.
Ωστόσο, ο μεγάλος φόβος συνδέεται με το τι άλλο κρύβεται κάτω από το παγωμένο έδαφος. Ανθρωποι και ζώα έχουν θαφτεί στους πάγους για αιώνες, οπότε είναι πιθανό να απελευθερωθούν και άλλοι μολυσματικοί παράγοντες.
Για παράδειγμα, οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει άθικτο τον ιό της ισπανικής γρίπης του 1918 σε πτώματα που είχαν ταφεί σε μαζικούς τάφους στην άκρη της Αλάσκας.
Και η ευλογιά και η πανώλη είναι πιθανότατα θαμμένες στη Σιβηρία. Σε μια επιστημονική μελέτη του 2011, είχε επισημανθεί ότι «ως επακόλουθο της τήξης των πάγων, οι φορείς των θανατηφόρων λοιμώξεων του 18ου και του 19ου αιώνα μπορεί να επανέλθουν, ειδικά κοντά στα νεκροταφεία όπου θάφτηκαν τα θύματα αυτών των επιδημιών».
Για παράδειγμα, στη δεκαετία του 1890 υπήρξε μια μεγάλη επιδημία ευλογιάς στη Σιβηρία. Μία πόλη έχασε έως και το 40% του πληθυσμού της. Οι νεκροί θάφτηκαν κάτω από το ανώτερο στρώμα του πάγου στις όχθες του ποταμού Κολιμά.
Εκατόν είκοσι χρόνια αργότερα, τα πλημμυρικά νερά του ποταμού έχουν αρχίσει να διαβρώνουν τον πάγο, διαδικασία που επιταχύνεται σε συνδυασμό με την τήξη, αναφέρει το BBC.
Βέβαια, δεν είναι δυνατόν όλα τα βακτήρια να επανέλθουν στη ζωή έπειτα από την παραμονή τους στους πάγους. Τα βακτήρια του άνθρακα μπορούν να το κάνουν επειδή σχηματίζουν σπόρους εξαιρετικά ανθεκτικούς που μπορούν να επιβιώσουν παγωμένοι για περισσότερο από έναν αιώνα.
Αλλα βακτήρια που μπορούν να σχηματίσουν σπόρους και να επιβιώσουν στους πάγους είναι αυτά του τετάνου και το Clostridium botulinum, ο παθογόνος παράγοντας για την αλλαντίαση, μια σπάνια ασθένεια που μπορεί να προκαλέσει παράλυση και ακόμη και να αποβεί μοιραία.
Πολλαπλές απειλές
Ωστόσο, η υπερθέρμανση του πλανήτη που επιφέρει το λιώσιμο των πάγων δεν αποτελεί τη μόνη απειλή. Επειδή οι θαλάσσιοι πάγοι της Αρκτικής λιώνουν, η βόρεια ακτή της Σιβηρίας έχει γίνει πιο εύκολα προσβάσιμη διά θαλάσσης.
Ως εκ τούτου, η βιομηχανική εκμετάλλευση, συμπεριλαμβανομένης της εξόρυξης χρυσού και μετάλλων και οι γεωτρήσεις για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, έχει αρχίσει να καθίσταται κερδοφόρα.
Ετσι, αυτά τα αρχαία στρώματα πάγων θα μπορούσαν να εκτεθούν από τις εκσκαφές που σχετίζονται με τις εργασίες εξόρυξης και γεώτρησης. Εάν υπάρχουν ζωντανοί ιοί ακόμη εκεί, αυτό θα αρκούσε για να προκαλέσει μια απρόβλεπτη καταστροφή.
