Το σεξ στην εποχή του διαδικτύου είναι πιο τρομακτικό από ποτέ για τους γονείς. Αν δεν ανησυχούν για το τι κάνουν τα παιδιά τους στο Snapchat, ανησυχούν για το τι σκαρώνουν στο Tinder. Αλλά αυτοί οι φόβοι ωχριούν σε σύγκριση με έναν πολύ μεγαλύτερο: ότι το παιδί τους μπορεί να πέσει – είτε εσκεμμένα, είτε κατά λάθος – πάνω σε online πορνογραφία.
Όλο και περισσότερες οθόνες εισβάλλουν πλέον στα σπίτια: φορητοί υπολογιστές, τάμπλετ, κινητά τηλέφωνα και οι περισσότεροι γονείς έχουν παραιτηθεί από τον έλεγχο των όσων παρακολουθούν τα παιδιά τους. Ένας υποστηρικτής της σεξουαλικής εκπαίδευσης λέει σχετικά στους New York Times, «το παιδί σας θα δει πορνό κάποια στιγμή. Είναι αναπόφευκτο». Επομένως το ερώτημα είναι τι πρέπει να κάνουμε γι’ αυτό; Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, όπου ένα μεγάλο κομμάτι της πορνογραφίας είναι νόμιμο για τους ενήλικες, οι γονείς καταφεύγουν σε μέτρα στο σπίτι, όπως να εγκαθιστούν συσκευές φιλτραρίσματος στους υπολογιστές, να παρακολουθούν τις οθόνες των παιδιών τους ή να παρακινούν τα παιδιά τους να αυτολογοκρίνονται. Η Βρετανία αποφάσισε να γίνει πιο επιθετική, προωθώντας ένα νομοσχέδιο για τον περιορισμό της πρόσβασης σε συγκεκριμένο διαδικτυακό περιεχόμενο με βάση την ηλικία του χρήστη. Στόχος είναι να εμποδίζονται παιδιά και έφηβοι να βλέπουν πορνογραφικό υλικό, που αρκετοί υποστηρίζουν ότι μπερδεύει την κατανόησή τους για το σεξ και καταστρέφει τη συναισθηματική τους ανάπτυξη.
Ωστόσο, οι ειδικοί ασφαλείας ανησυχούν ότι οι μηχανισμοί ελέγχου της πρόσβασης στο διαδίκτυο θα μπορούσαν να έχουν επικίνδυνες ακούσιες συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής απάτης ή του υπερβολικού κυβερνητικού ελέγχου. Οι υποστηρικτές της ελευθερίας του Διαδικτύου θεωρούν τις προωθούμενες αλλαγές ως επίθεση στις πολιτικές ελευθερίες και εκτιμούν ότι θα θέσουν σε κίνδυνο την ανωνυμία των χρηστών. Υποστηρίζουν ότι η επαλήθευση της ηλικίας τελικά θα ισοδυναμεί με επαλήθευση της ταυτότητας και θα καταλήξει στην πλήρη παρακολούθηση εκ μέρους της κυβέρνησης όλου του διαδικτύου και των χρηστών του μέσω ψηφιακών ταυτοτήτων. Επιπλέον σημειώνουν ότι η τεχνολογία για το λογισμικό ηλικίας βρίσκεται ακόμη στο μηδέν. Η χρήση πιστωτικών καρτών ή λογαριασμών των social media για την επαλήθευση της ηλικίας του χρήστη θα μπορούσε να τους εκθέσει σε παραβιάσεις ασφαλείας, κλοπή δεδομένων και εκβιασμούς.
Πως επηρεάζει το πορνό τα παιδιά;
«Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι τα παιδιά δεν θα πρέπει να εκτίθενται σε σκληρό πορνογραφικό υλικό, που αφορά βασανιστήρια, βιασμό, σαδισμό, αιμοδιψία;», διερωτάται η Μελίνα Τάνκαρντ Ράιστ, ιδρύτρια της Collective Shout, μιας αυστραλιανής ομάδας ενάντια στην σεξουαλικοποίηση των εφήβων. Η Ράιστ ειδική στις εφηβικές τάσης κουλτούρας, κατέγραψε την άνοδο της βίαιης και εξευτελιστικής σεξουαλικής συμπεριφοράς των αγοριών προς τα κορίτσια σε αμέτρητες συνεντεύξεις που έκανε με εφήβους. «Τις ιστορίες που παλιά μου έλεγαν στα 16 και τα 17, τώρα μου τις λένε στα 13 και τα 14», υποστηρίζει και προσθέτει ότι τα πράγματα γίνονται συνεχώς χειρότερα. Η Ράιστ σημειώνει ότι τα νεαρά κορίτσια βιάζονται και εξαναγκάζονται σε πράξεις που δεν επιθυμούν εξαιτίας της εκτεταμένης πορνογραφίας που αναδεικνύει τόσο την αντρική επιθετικότητα όσο και τη γυναικεία υποταγή.
Μια έρευνα που έγινε το 2016 από το Πανεπιστήμιο του Μιντλσεξ διαπιστώνει ότι από την ηλικία των 16 ετών, το 65% των αγοριών και των κοριτσιών έχουν δει πορνογραφία on line. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 28% για τις ηλικίες από 11 έως 12 ετών. Τα παιδιά ανέφεραν ότι την πρώτη φορά ήρθαν σε επαφή με πορνογραφικό υλικό είτε τυχαία, είτε επειδή το έψαξαν ενώ οι αρχικές τους αντιδράσεις ήταν συχνά έντονα αρνητικές καθώς το υλικό τους προκάλεσε σοκ, σύγχυση αλλά και περιέργεια. Η επαναλαμβανόμενη θέαση τέτοιου υλικού, πάντως, φάνηκε να απευαισθητοποιεί τα παιδιά, σύμφωνα με τους ερευνητές. Τα περισσότερα αγόρια δήλωσαν ότι το σεξ που είδαν στο διαδίκτυο τους φάνηκε «ρεαλιστικό».
Οι γνωστικές διεργασίες που περνούν πολλοί ενήλικες όταν παρακολουθούν πορνό είναι περίπλοκες: Αναστολή της δυσπιστίας, στο βαθμό που το υλικό είναι ερεθιστικό, αλλά και σκέψη με βάση την γνώση του πραγματικού σεξουαλικού κόσμου καθώς και ευαισθητοποίηση σχετικά με τους όρους υπό τους οποίους το πορνό δημιουργείται. Τα παιδιά δεν διαθέτουν τα ίδια εργαλεία. Πολλοί ενήλικες, επομένως, μπορούν αναμφίβολα και να βλέπουν πορνό και να έχουν μια ευτυχισμένη σεξουαλική ζωή. Αλλά τα παιδιά δεν έχουν βιώσει τέτοιου είδους οικειότητα και για μερικά από αυτά το πορνό είναι η πρώτη τους επαφή με το σεξ. Το διαδικτυακό πορνό «αποκτηνώνει τα αγόρια αναφορικά με αυτά που πιστεύουν ότι μπορούν να ζητήσουν», υποστηρίζει στο Quartz η Έβανς Τζούλι Λιν Έβανς, ψυχολόγος που εργάζεται με νέους για περίπου 25 χρόνια.
Η αύξηση των σεξουαλικών επιθέσεων από παιδιά σε παιδιά υποδηλώνει επίσης ότι το πορνό αλλάζει τη συμπεριφορά τους. Σύμφωνα με το ίδρυμα για παιδιά Bernardo’s τα τέσσερα τελευταία χρόνια, ως και το 2016, οι σεξουαλικές επιθέσεις όπου τόσο το θύμα όσο και ο δράστης ήταν κάτω των 18 ετών αυξήθηκαν κατά περίπου 80%. Πιο συγκεκριμένα σημειώθηκαν πάνω από 9.000 τέτοιες επιθέσεις το χρόνο. Μια έρευνα για εφήβους που έγινε σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες διαπίστωσε ακόμη ότι η βίαιη και καταχρηστική συμπεριφορά των παιδιών «συνδέεται σημαντικά» με την παρακολούθηση πορνογραφίας αλλά και με άλλους παράγοντες, όπως η ενδοοικογενειακή βία. Η ζημιά είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποσοτικά. Το Διαδίκτυο εξάλλου έχει αλλάξει για πάντα την εμπειρία της παιδικής ηλικίας με νεφελώδεις τρόπους που η κοινωνία τελικά αποδέχεται. Αυτές οι αλλαγές είναι αναμφισβήτητα κακές για την ψυχική υγεία των νέων, αλλά πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η κρατική παρέμβαση θα είναι δύσκολο να τις μετριάσει. Το πορνογραφικό υλικό που είναι άμεσα διαθέσιμο στο διαδίκτυο δεν είναι, ως επί το πλείστον, παράνομο. Η εύκολη πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο και η απώλεια της αθωότητας που τη συνοδεύει είναι η ανταλλαγή για την εξασφάλιση της ανοιχτής πρόσβασης σε κάθε είδους χρήσιμη πληροφορία.
Είναι ο νόμος η απάντηση;
Οι προγραμματιστές τείνουν προς την ιδέα ότι ένα ελεύθερο διαδίκτυο κάνει τον κόσμο καλύτερο, ακόμη κι αν αυτό έχει κάποιες ανεπιθύμητες συνέπειες. Σύμφωνα με ένα γνωμικό που κυκλοφορεί: «Δεν μπορείς να επιλύσεις κοινωνικά προβλήματα με το λογισμικό». Μια άλλη σκέψη λοιπόν είναι ότι αντί να χρησιμοποιείται η τεχνολογία για τον περιορισμό της αλληλεπίδρασης και της μάθησης, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να μιλούν για το σεξουαλικό υλικό με το οποίο έρχονται σε επαφή τα παιδιά μέσω του διαδικτύου αλλά και για τον καλύτερο τρόπο ανταπόκρισης στο ζήτημα αυτό. Η Έλενα Μαρτελλόζο, εγκληματολόγος και ερευνήτρια του Πανεπιστημίου του Μίντλσεξ, η οποία μελέτησε τα αποτελέσματα που έχει στα παιδιά η επαφή με πορνογραφικό υλικό, συμφωνεί. Σε συνεντεύξεις που είχε με περισσότερα από χίλια παιδιά ηλικίας από 11 έως 16 ετών, η Μαρτελλόζο διαπίστωσε ότι τα ίδια τα παιδιά θεωρούν πως η σεξουαλική τους διαπαιδαγώγηση έχει καθυστερήσει κι ότι οι ενήλικες εκτιμούν ότι το ζήτημα του σεξ είναι ακόμη ταμπού. Κατά την άποψή της, η έγκαιρη και καλύτερη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και η ειλικρινής συζήτηση θα μπορούσαν να βοηθήσουν την προετοιμασία των παιδιών που έρχονται σε επαφή με το πορνό πρόωρα και να τα εμποδίσει να διαμορφώσουν την προσέγγισή τους για το πραγματικό σεξ με βάση αυτό.
Μπορεί ο έλεγχος της ηλικίας στο διαδίκτυο να δώσει τη λύση;
Ο Τζόναθαν Κέαρ της συμβουλευτικής εταιρείας τεχνολογίας «Gartner» υποστηρίζει ότι το να λέμε πως «τα παιδιά μας πρέπει να προστατεύονται», είναι εύκολο. Αλλά ως ειδικός στις ασφάλειες πληρωμών, στις εξακριβώσεις ταυτότητας και την ανίχνευση και πρόληψη απάτης στο διαδίκτυο, αμφισβητεί βαθιά τις μεθόδους που προτείνει η νομοθεσία, υπογραμμίζοντας πως οι τεχνικές προκλήσεις που σχετίζονται με την επαλήθευση της ηλικίας προκαλούν «πολύ σύγχυση» αλλά και «ασαφή ορολογία». Εν ολίγοις, για να μάθεις πόσο χρονών είναι κάποιος, πρέπει να ξέρεις ποιος είναι. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει κανένας τρόπος επαλήθευσης της ηλικίας ενός ατόμου, χωρίς να γνωρίζεις τα υπόλοιπα προσωπικά του στοιχεία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η επαλήθευση ηλικίας συνήθως περιλαμβάνει τον έλεγχο επί επισήμων εγγράφων, όπως οι άδειες οδήγησης, τα στοιχεία των τραπεζικών καρτών ή οι λογαριασμοί των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Όλα αυτά αποκαλύπτουν την ταυτότητα του ατόμου και άρα παραβιάζουν την ιδιωτική ζωή καταγράφοντας τις σεξουαλικές συνήθειες ενός χρήστη του διαδικτύου.
Οι πάροχοι τέτοιων υπηρεσιών επαλήθευσης επιμένουν ότι αυτές οι βάσεις δεδομένων θα διασφαλίζονται. Ωστόσο, ο Κέαρ επισημαίνει μια σειρά από παραβιάσεις που έχουν υπάρξει, όπως για παράδειγμα το χακάρισμα της ιστοσελίδας εξωσυζυγικών σχέσεων Ashley Madison. Παράλληλα οι εταιρείες καρτών πληρωμών έρχονται αντιμέτωπες με συνεχή κρούσματα από παραβιάσεις ασφαλείας και απάτες. Σε απάντηση, ο κλάδος προτρέπει τους κατόχους των καρτών να μη μοιράζονται με άλλους τα στοιχεία της κάρτας τους και να είναι προσεκτικοί με τις πιθανόν κακόβουλες ιστοσελίδες. Οι εταιρείες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν επίσης αρχίσει να φοβούνται τον διαμοιρασμό των στοιχείων των χρηστών υπό τον φόβο ότι θα χάσουν τους πελάτες τους. Το Facebook που είναι η δημοφιλής κοινωνική πλατφόρμα με πάνω από 30 εκατομμύρια χρήστες στη Βρετανία, πιέζει για μεγαλύτερη διαφάνεια κατά την ανταλλαγή δεδομένων μετά από αίτημα της κυβέρνησης, καθώς ανησυχεί για την εγκαθίδρυση ενός μαζικού κυβερνητικού προγράμματος επιτήρησης μέσω του δικτύου του. Παράλληλα οι κανόνες προστασίας των προσωπικών δεδομένων του δικτύου, προειδοποιούν τους προγραμματιστές να μην χρησιμοποιούν τα δεδομένα του Facebook για να καθορίσουν εάν οι χρήστες θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε συγκεκριμένα προϊόντα.
Ακόμη πάντως κι αν εγκατασταθεί λογισμικό ηλικίας, οι ειδικοί εκτιμούν πως τα παιδιά θα βρουν αναμφίβολα έναν τρόπο να το παρακάμψουν. Ένα λογισμικό ηλικίας σε έναν ιστότοπο πορνό θα έπρεπε να χρησιμοποιεί τις διευθύνσεις IP που προσδιορίζουν τόσο τον υπολογιστή, όσο και την τοποθεσία του, για να ανιχνεύσουν αν ο χρήστης βρίσκεται, στη Βρετανία για παράδειγμα, κι επομένως υπόκειται στους νόμους της. Παρ’ όλα αυτά είναι εύκολο να αποκρύψει κανείς τη θέση του με μια τεχνολογία, όπως το Tor, ένα δωρεάν πρόγραμμα περιήγησης στο διαδίκτυο (browser) που εξασφαλίζει την ανωνυμία των χρηστών κατευθύνοντας την κυκλοφορία μέσω μιας σειράς δικτύων. Με αυτό τον τρόπο οι επισκέπτες σε ιστότοπους πορνογραφικού περιεχομένου μπορούν να παρακάμψουν τα λογισμικά ηλικίας χρησιμοποιώντας ένα εικονικό ιδιωτικό δίκτυο. Αυτά τα είδη χάκινγκ είναι εύκολα για τα παιδιά που έχουν γεννηθεί στην εποχή του διαδικτύου. Ειδικός για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, εξηγεί στο Quartz ότι έβαλε ισχυρούς περιορισμούς στο διαδίκτυο στο σπίτι του για να προστατεύσει τον 14χρονο γιο του, μόνο και μόνο για να διαπιστώσει ότι εκείνος τους παρέκαμψε πανεύκολα αγοράζοντας ένα φτηνό smartphone και μπαίνοντας στο διαδίκτυο μέσω του wifi του γείτονα.
