Υπάρχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στην αγροτική κοινότητα Ούμπανγκ στη Νότια Νιγηρία, για το οποίο τα μέλη της είναι υπερήφανα καθώς πιστεύουν πως αποτελεί «ευλογία από το Θεό». Άνδρες και γυναίκες μιλούν διαφορετικές γλώσσες κι όμως μπορούν να συνεννοηθούν απροβλημάτιστα.
«Είναι σαν να πρόκειται για δύο διαφορετικά λεξικά», σημειώνει η ανθρωπολόγος Κι Κι Ούντι που επί χρόνια μελετά την κοινότητα, μιλώντας στο BBC.
«Υπάρχουν αρκετές λέξεις που είναι κοινές σε άνδρες και γυναίκες και κάποιες άλλες που είναι τελείως διαφορετικές ανάλογα με το φύλο. Δεν ακούγονται το ίδιο, δεν έχουν τα ίδια γράμματα, είναι εντελώς διαφορετικές», προσθέτει.
Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει καμία δυσκολία στην επικοινωνία και αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι τα αγόρια μεγαλώνουν μιλώντας τη γλώσσα των γυναικών, καθώς περνούν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους με τις μητέρες τους και άλλες γυναίκες, όπως εξηγεί ο αρχηγός της κοινότητας, Όλιβερ Ίμπανγκ.
Μέχρι τα 10 τους χρόνια τα αγόρια αλλάζουν και αρχίζουν να μιλούν την ανδρική γλώσσα.
«Υπάρχει ένα σημείο που το αρσενικό ανακαλύπτει ότι δεν χρησιμοποιεί την γλώσσα που έχει μάθει. Κανείς δεν θα του πει ότι πρέπει να αλλάξει στην γλώσσα των ανδρών. Όταν αρχίσει να μιλά την ανδρική γλώσσα τότε καταλαβαίνεις ότι αρχίζει και ωριμάζει. Αν ένα παιδί δεν αλλάξει στη σωστή γλώσσα μέχρι κάποια συγκεκριμένη ηλικία, τότε θεωρείται μη φυσιολογικό», λέει χαρακτηριστικά στο BBC.
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με αυτό το αν μη τι άλλο παράξενο χαρακτηριστικό, ωστόσο τα περισσότερα μέλη της κοινότητας το αποδίδουν στο Θεό.
«Ο Θεός δημιούργησε τον Αδάμ και την Εύα και ήταν άνθρωποι του Ούμπανγκ», λέει ο αρχηγός της κοινότητας. «Το σχέδιο του Θεού ήταν αν δώσει σε κάθε έθνος δύο γλώσσες, αλλά αφότου δημιούργησε τις δύο γλώσσες για το Ούμπανγκ συνειδητοποίησε πως δεν υπήρχαν αρκετές γλώσσες για τους υπόλοιπους και έτσι σταμάτησε. Γι’ αυτό το Ούμπανγκ έχει το πλεονέκτημα να διαθέτει δύο γλώσσες – είμαστε διαφορετικοί από όλους τους άλλους ανθρώπους στον κόσμο».
Μια διαφορετική εξήγηση, σαφώς πιο ρεαλιστική, δίνει η ανθρωπολόγος, Κι Κι Ούντι η οποία αναφέρει: «Είναι η κουλτούρα των δύο φύλων. Άνδρες και γυναίκες λειτουργούν σε δύο σχεδόν διαφορετικές σφαίρες. Είναι σαν να βρίσκονται σε διαφορετικούς κόσμους, αλλά μερικές φορές αυτοί οι κόσμοι συναντώνται και μπορείς να δεις αυτό το μοτίβο και στη γλώσσα».
Προφανώς και η θεωρία της δεν έχει όλες τις απαντήσεις, γεγονός που αναγνωρίζει και η ίδια. «Την αποκαλώ θεωρία αλλά έχει αδυναμίες. Γιατί στη Νιγηρία υπάρχουν πολλά συστήματα δύο φύλων και ακόμα δεν έχουμε αυτού του είδους γλωσσικής κουλτούρας».
Η μεγάλη ανησυχία των ντόπιων είναι η επιβίωση αυτών των δύο διαφορετικών γλωσσών, καθώς δεν υπάρχουν οδηγίες και κανόνες για την εκμάθησή τους. Περνούν από γενιά σε γενιά.
Μερικοί νέοι μιλούν απταίστως και τις δύο γλώσσες όμως αρκετοί είναι αυτοί που τις εμπλουτίζουν με αγγλικές λέξεις που μαθαίνουν στο σχολείο, όπως σημειώνει και ο δάσκαλος, Στίβεν Οτσούι.
Το 2016 η γλωσσολογική ένωση της Νιγηρίας ανέφερε πως μέσα στα επόμενα χρόνια 50 από τις 500 συνολικά γλώσσες θα εξαφανιστούν αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Οι πιο διαδεδομένες γλώσσες στη χώρα είναι η «Yoruba», «Igbo» και «Hausa», όπως επίσης και τα αγγλικά.
Οι τρεις αυτές γλώσσες διδάσκονται στα σχολεία σε μια προσπάθεια του υπουργείου παιδείας της χώρας διατήρησης και προστασίας της κουλτούρας. Τονίζεται μάλιστα πόσο μεγάλη σημασία έχει για κάθε παιδί να μαθαίνει τη γλώσσα από το άμεσο περιβάλλον του. Αυτό ωστόσο δεν ισχύει για την περίπτωση του Ούμπανγκ, καθώς δεν επιτρέπεται στα παιδιά από την κοινότητα να μιλούν τη μητρική τους γλώσσα στο σχολείο.
«Στο σχολείο μου τιμωρούμε τους μαθητές -τους χτυπάμε, μερικές φορές τους βάζουμε πρόστιμα- που μιλούν τη μητρική τους γλώσσα. Αν τιμωρείς ένα παιδί γιατί μιλά τη μητρική του γλώσσα τότε δεν θα επιβιώσει (η γλώσσα)», λέει στο BBC ο δάσκαλος Οτσούι που προσθέτει: «Χρειαζόμαστε βιβλία στις γλώσσες του Ούμπανγκ -μυθιστορήματα, φιλμ, έργα τέχνης- που θα μας επιτρέψουν να διδάξουμε τις γλώσσες στα σχολεία».
Το όνειρο του αρχηγού της κοινότητας Όλιβερ Ίμπανγκ είναι κάποια μέρα να δημιουργηθεί ένα κέντρο γλώσσας στο Ούμπανγκ όπου θα διδάσκονται οι τοπικές γλώσσες. Ο ίδιος πάντως εμφανίζεται αισιόδοξος και βέβαιος ότι οι γλώσσες θα επιβιώσουν καθώς όπως χαρακτηριστικά σημειώνει: «Αν οι γλώσσες πεθάνουν τότε οι άνθρωποι του Ούμπανγκ δεν θα υπάρχουν πια».
