Η απόλυτη εκδίκηση! Στα 34,9 εκατομμύρια δολάρια πουλήθηκε το έργο της Φρίντα Κάλο «Ο Ντιέγκο κι εγώ» από τους Sotheby’s καταρρίπτοντας όχι μόνο το προσωπικό ρεκόρ της, που ήταν τα 8 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία αλλά και κάθε άλλου λατινοαμερικανού καλλιτέχνη.
Συμπεριλαμβανομένου φυσικά του Ντιέγκο Ριβέρα, του άπιστου, δύο φορές συζύγου της, που η καλύτερη επίδοσή του πριν από δύο χρόνια ήταν μόνον τα 9,8 εκατομμύρια δολάρια. Άλλωστε μπορεί η Φρίντα Κάλο να είχε παραδοθεί στη ζωή της άνευ όρων στον διάσημο ασφαλώς, καλλιτέχνη, μπορεί εκείνος όντως να την ενθάρρυνε και να την καθοδήγησε να βρει το δρόμο της, στο τέλος της ημέρας όμως, εκείνη γνώριζε καλά την αξία της και πόσο πιο μπροστά βρισκόταν από αυτόν.
Κι αν μετά θάνατον και των δύο η Φρίντα ανταγωνιζόταν άνετα τον Ριβέρα με τις τιμές των έργων της να χτυπούν τις δικές του, τώρα έφθασε η πραγματική στιγμή της δικαίωσης.
«Θα μπορούσε να χαρακτηρίσετε το αποψινό αποτέλεσμα ως την απόλυτη εκδίκηση, αλλά στην πραγματικότητα, είναι η απόλυτη επικύρωση του εξαιρετικού ταλέντου και της παγκόσμιας απήχησης της Κάλο», όπως δήλωσε χαρακτηριστικά η ιδιωτική αντιπρόσωπος πωλήσεων των Sotheby’s, της Νέας Υόρκης Άννα ντι Στάσι, μετά από τη δημοπρασία. Μια επιβεβαίωση μάλιστα, που σηματοδοτεί γενικότερα το ενδιαφέρον του κοινού προς την γυναικεία τέχνη, μετά από την καθήλωσή της επί αιώνες σε μια σαφώς υποδεέστερη και όχι άξια λόγου θέση.
Έργο μοναδικό, ανάμεσα στα πολυάριθμα πορτρέτα, στα οποία η Φρίντα Κάλο απεικόνιζε τον εαυτό της, το «Diego y yo» δείχνει την καλλιτέχνιδα να κοιτάζει δακρυσμένη τον θεατή ενώ στο μέτωπό της πάνω από τα σμιχτά φρύδια της αποτυπώνεται η εικόνα του Ντιέγκο Ριβέρα, που έχει κι ο ίδιος τρίτο μάτι.
Ο πίνακας δημιουργήθηκε το 1949 σε μια εποχή που ο Ριβέρα διατηρούσε για πολλοστή φορά σχέσεις με άλλη γυναίκα, στην προκειμένη περίπτωση με τη μεξικανή ηθοποιό του κινηματογράφου Μαρία Φέλιξ, που ήταν φίλη της! Και παρά το γεγονός, ότι φαινομενικά αντιμετώπιζε την κατάσταση με αδιαφορία, η πληγή που για μία ακόμη φορά άνοιγε στην καρδιά της είναι φανερή σ΄αυτόν τον πίνακα, στον οποίο δείχνει τα αληθινά της αισθήματα.
Αργεντινός εκατομμυριούχος
Κάτοχός του πλέον είναι ο αργεντινός εκατομμυριούχος και μέγας συλλέκτης Εντουάρντο Κονσταντίνι, ιδρυτής του ιδιωτικού μουσείου MALBA στο Μπουένος Άιρες και ένας άνθρωπος πολύ γνωστός για τα καίρια κτυπήματά του στις δημοπρασίες για την τέχνη της Λατινικής Αμερικής. Όπως έχει γραφτεί γι΄αυτόν χαρακτηριστικά, το σπάσιμο των ρεκόρ είναι το χόμπι του! Στην περίπτωση του πίνακα της Κάλο πάντως, είχε να εξουδετερώσει μόνον δύο πλειοδότες, άγνωστους, αφού οι προσφορές κατατέθηκαν τηλεφωνικά.
Ο ακριβότερος πλέον σήμερα πίνακας κάθε λατινοαμερικανού καλλιτέχνη βρισκόταν επί 30 χρόνια σε μια ιδιωτική συλλογή στη Νέα Υόρκη. Ο συλλέκτης τον είχε αγοράσει το 1990 από τον οίκο Sotheby’s για 1,4 εκατ. δολάρια ενώ πριν από αυτόν ανήκε στην συγγραφέα και κριτικό από το Σικάγο Φλόρενς Άρκουιν, η οποία ήταν φίλη τόσο του Ριβέρα όσο και της Κάλο. Τελικά τον πίνακα διέθεσε προς δημοπράτηση ένας απόγονος του τελευταίου συλλέκτη.
Έχοντας ιδρύσει από το 1995 το ίδρυμα που φέρει το όνομά του, για την προώθηση πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, ο Εντουάρντο Κοσταντίνι δώρισε το 2001 περισσότερα από 200 έργα για την λειτουργία του Μουσείου Λατινικής Αμερικανικής Τέχνης του Μπουένος Άιρες (MALBA) και ανάμεσά τους φυσικά, της Φρίντα Κάλο και του Ντιέγκο Ριβέρα. Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν το έργο να εκτεθεί σύντομα για το κοινό.
Γεγονός είναι, ότι η Φρίντα Κάλο είναι μία από τις πιο δημοφιλείς καλλιτέχνιδες του κόσμου με το ενδιαφέρον για το έργο της να είναι μεγάλο, πόσο μάλλον που στην αγορά δεν υπάρχουν περισσότεροι από 20 ως 30 πίνακές της. Κι αυτό, γιατί σύμφωνα με τους νόμους του Μεξικό δεν επιτρέπονται οι πωλήσεις διακεκριμένων καλλιτεχνών του 19ου και 20ού αιώνα εκτός της χώρας, κάτι που ερμηνεύει, για ορισμένους ιστορικούς της τέχνης, το άλμα των τιμών των έργων της Φρίντας Κάλο.
Το τρίτο μάτι
Με το έργο «Ο Ντιέγκο κι εγώ» η Φρίντα Κάλο δίνει πλήθος πληροφοριών για την ίδια, τον άστατο Ριβέρα που την «πονά επίτηδες» και για τα δικά της αισθήματα. Αυτό το συμβολικό στοιχείο του «τρίτου ματιού» στο μέτωπό της υποδηλώνει τον θαυμασμό της για την εξυπνάδα και τη σοφία του Ντιέγκο, την απόλυτη πεποίθησή της –εκείνη την εποχή – για την πνευματική και καλλιτεχνική του ανωτερότητα. Είναι σαφές, ότι ο Ντιέγκο είναι παρών στις σκέψεις της, κορώνα στο κεφάλι της.
Είναι γνωστό εξάλλου, ότι επί χρόνια η Φρίντα έκανε αστεία και γελούσε με τις απιστίες και τις αδιακρισίες του Ντιέγκο. Κι είναι χαρακτηριστικό, ότι διατήρησε την φιλία της με την Μαρία Φέλιξ παρά την σχέση της με τον Ριβέρα. Όμως τα δάκρυα σε αυτό το πορτρέτο δείχνουν τη θλίψη και τον πόνο που της προκάλεσε αυτό το γεγονός ,όταν έγινε, αλλά και η πιθανότητα να τον χάσει ξανά. Αμφίθυμα συναισθήματα από πολλές απόψεις.
Αυτή η μινιατούρα πορτρέτο απεικονίζει εν τέλει την άνευ όρων αγάπη και την υποστήριξή της στον Ριβέρα, κάτι που αποδεικνύεται ακόμη και από τον αναγραφόμενο τίτλο του έργου, όπου το όνομά του είναι πρώτα από το δικό του.
Έτσι, όταν στην επέτειο των 50 χρόνων της καλλιτεχνικής του δραστηριότητας κλήθηκε να γράψει για τον σύντροφο και συνεργάτη της ξεκαθάριζε τι σήμαινε για εκείνη ο Ριβέρα ως εξής:
«Πιθανώς κάποιοι άνθρωποι περιμένουν από εμένα ένα πολύ προσωπικό, «γυναικείο», ανέκδοτο, ανατρεπτικό πορτρέτο, γεμάτο παράπονα… Ίσως ελπίζουν να ακούσουν από εμένα θρήνους για το «πόσο υποφέρω» ζώντας με έναν άνθρωπο σαν τον Ντιέγκο. Αλλά δεν πιστεύω ότι οι όχθες ενός ποταμού υποφέρουν επειδή αφήνουν το νερό να τρέχει, ή ότι η γη υποφέρει επειδή βρέχει, ή το άτομο υποφέρει όταν εκφορτίζει την ενέργειά του… για μένα όλα έχουν μια φυσική αντιστάθμιση.
Μέσα στον δύσκολο και σκοτεινό μου ρόλο του συμμάχου μιας εξαιρετικής ύπαρξης, έχω την ίδια ανταμοιβή με μια πράσινη κουκκίδα μέσα σε μια ποσότητα κόκκινου: έχω την ανταμοιβή της «ισορροπίας».
Αυτοπροσωπογραφία
Η αυτοπροσωπογραφία ήταν το πιο επαναλαμβανόμενο είδος στη σύντομη αλλά έντονη ζωγραφική παραγωγή της Φρίντα Κάλο, αφού ζωγράφισε τον εαυτό της τρεις φορές κατά τη δεκαετία του 1920, είκοσι φορές την επόμενη δεκαετία, άλλες είκοσι την δεκαετία του 1940 και τέλος πέντε φορές στα χρόνια πριν από τον θάνατό της το 1954.
Συνολικά δηλαδή, το ένα τρίτο του συνόλου του έργου της είναι αυτοπροσωπογραφίες ενώ σε πολλά άλλα υποδηλώνεται η παρουσία της, μεταφορικά ή συμβολικά.
Σε αντίθεση πάντως με την συχνά επαναλαμβανόμενη αναφορά, η Φρίντα Κάλο δεν έγινε ζωγράφος επειδή ήταν κλινήρης μετά από το καταστροφικό ατύχημα που είχε στα νιάτα της αλλά η καλλιτεχνική κλίση της προέκυψε από την παιδική της ηλικία, με την συμπαράσταση του πατέρα της, που ήταν διάσημος φωτογράφος και ερασιτέχνης ζωγράφος.
Σε αυτό το οικείο πλαίσιο είχε η Φρίντα την πρώτη της αισθητική συνάντηση με την προσωπογραφία και την αυτοπροσωπογραφία. Παρατηρώντας τη φυσιογνωμία των πελατών που πόζαραν για τον Δον Γκιγιέρμο Κάλο, εκείνη αφοσιώθηκε στο φωτογραφικό ρετούς που απαιτούσε ένα επιμελές, διερευνητικό βλέμμα. Με την καθοδήγηση του πατέρα της επίσης, άρχισε να μελετά την ιστορία της δυτικής τέχνης, διαβάζοντας εικονογραφημένες βιογραφίες των Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Ρέμπραντ και Ντύρερ, ζωγράφων που καλλιέργησαν την αυτοπροσωπογραφία.
Οι καλλιτεχνικοί ορίζοντές της όμως επεκτάθηκαν πολύ, όταν παντρεύτηκε τον Ντιέγκο Ριβέρα το 1929 και μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έζησε μεταξύ 1930 και 1933. Τότε ήταν, που η αυτοπροσωπογραφία στη ζωγραφική της απέκτησε νέα διάσταση αποφεύγοντας πλέον την ακριβή αναπαράσταση των χαρακτηριστικών ή την καλλιέργεια της προσωπικότητας του «μοντέλου».
Επίδραση στο έργο της είχε και η συνάντησή της με τον σουρεαλιστή ποιητή Αντρέ Μπρετόν αλλά τελικά ως την δεκαετία του ΄40 η Φρίντα Κάλο θα είχε αποποιηθεί τον συμβολισμό, εστιάζοντας την προσοχή της στη ρεαλιστική ζωγραφική με μια εξαιρετικά αληθινή, εικαστική γλώσσα.
