Αν και τα ελληνικά έθιμα θέλουν ο παραδοσιακός στολισμός των Χριστουγέννων να περιλαμβάνει το καραβάκι, στα περισσότερα σπίτια έχει επικρατήσει το ξενόφερτο στόλισμα του δέντρου.
Σύμφωνα μ’ αυτή την παράδοση, τα δώρα τοποθετούνται κάτω από το δέντρο. Στην αγγλική γλώσσα η λέξη present, σημαίνει «δώρο», αλλά σημαίνει και «παρόν». Έπειτα από μια δύσκολη χρονιά σε πολλά επίπεδα, αυτές τις λίγες μέρες που απομένουν μέχρι το νέο χρόνο, μπορούμε ν’ αφήσουμε το «παρόν» κάτω απ’ το δέντρο· ν’ ασχοληθούμε με το χρόνο που πέρασε και να φροντίσουμε για εκείνον που έρχεται. Φέτος μπορούμε να στολίσουμε ένα διαφορετικό δέντρο, το δέντρο της ζωής μας.
Το «Δέντρο της Ζωής» είναι μια μέθοδος της αφηγηματικής θεραπείας, η οποία αναπτύχθηκε στο Κέντρο Dulwich στην Αδελαΐδα της Αυστραλίας κι εφαρμόζεται κυρίως στην κοινοτική εργασία με παιδιά, έφηβους κι ενήλικες που έχουν υποστεί τραυματικές εμπειρίες ή αντιμετωπίζουν δύσκολες συνθήκες ζωής. Σ’ αυτή τη μέθοδο οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται να μιλήσουν για τη ζωή τους με τρόπο που τους ενδυναμώνει ψυχικά. Ζωγραφίζουν το «δέντρο της ζωής» τους και μιλούν για τις ρίζες τους, τις ικανότητες και τις γνώσεις τους, τις ελπίδες και τα όνειρά τους, καθώς και για τα σημαντικά άτομα της ζωής τους.
Έπειτα, οι συμμετέχοντες ενώνουν τα δέντρα τους σ’ ένα «δάσος της ζωής» και συζητούν σε ομάδες για κάποιες από τις καταιγίδες που πέρασαν στη ζωή τους και τον τρόπο που αντέδρασαν σ’ αυτές, πώς προστατεύουν τον εαυτό τους και φροντίζουν ο ένας τον άλλο. Κάπως έτσι, οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται να διηγηθούν τη ζωή τους με τρόπο που δεν αναπαράγει το τραύμα, αλλά δυναμώνει τη σχέση τους με την προσωπική τους ιστορία, την κουλτούρα και τους συνανθρώπους τους.
Σε συμβολικό επίπεδο το Δέντρο αντιπροσωπεύει την Πηγή της Ζωής, της Έμπνευσης και της Δημιουργίας…
Η άνθιση, η καρποφορία και η γονιμότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μαζί του. Αν το δέντρο είναι φυλλοβόλο έρχεται να μας θυμίσει τον κύκλο της φύσης και της ζωής, ενώ αν είναι αειθαλές την αιωνιότητα. Οι δακτύλιοι στον κορμό φανερώνουν την ηλικία του και συμβολίζουν τα χρόνια και τις εμπειρίες στη ζωή, ενώ τα κλαδιά του συμβολίζουν τη σύνδεση με τους άλλους. Οι ρίζες συμβολίζουν την απαρχή, τη γέννηση. Το δέντρο θεωρείται ότι συνδέει τον κόσμο κάτω από τη γη με εκείνον στην επιφάνεια και τον ουρανό. Είναι το στοιχείο της φύσης που ενώνει τη γη με το ύδωρ και τον ουρανό.
Οι περισσότεροι αυτές τις μέρες βάζουμε ένα δέντρο στο σπίτι μας και στη ζωή μας, έστω κι εθιμοτυπικά. Τα στολίδια που θα επιλέξουμε να τοποθετήσουμε πάνω του φέτος μπορεί να περάσουν κι εκείνα στη σφαίρα του συμβολικού. Μπορούμε να διαλέξουμε μικρές καρτούλες και πάνω στην κάθε μία να γράψουμε συναισθήματα που επιθυμούμε να βιώσουμε τη νέα χρονιά, λέξεις που θα θέλαμε να χρησιμοποιούμε περισσότερο στην καθημερινότητα ή τους μελλοντικούς μας στόχους. Αντί για γενικές ευχές, μπορούμε να γράψουμε πολύ συγκεκριμένα τι επιθυμούμε σε ψυχικό και πνευματικό επίπεδο. Αφού περάσουν οι γιορτές, μπορούμε να τις κρατήσουμε μαζί με τα υπόλοιπα στολίδια και την επόμενη χρονιά που θα τις ξαναπιάσουμε στα χέρια μας θα μπορούμε να έχουμε έναν «χειροπιαστό» απολογισμό της χρονιάς που πέρασε.
Είναι η καλύτερη εποχή για να κοιτάξουμε λίγο πίσω και να σκεφτούμε. Να δούμε τις επιτυχίες μας, όσο μικρές ή μεγάλες κι αν είναι. Τις καθημερινές μάχες που κερδίσαμε, τις δουλειές που φέραμε σε πέρας, τις σχέσεις που καλλιεργήσαμε με αγάπη.
Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε και τις αποτυχίες μας. Να εξετάζουμε τι δεν πήγε καλά απ’ τη δική μας πλευρά, ν’ αποδεχόμαστε τα λάθη μας, να ζητάμε συγνώμη και να προσπαθούμε να μην τα επαναλαμβάνουμε. Δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε όσα έγιναν και δεν μας αρέσουν, όμως η λήθη είναι ο καλύτερος σύμμαχος για να τα επαναλάβουμε.
Κάθε λαμπάκι που θα ανάβει μπορεί να συμβολίζει την ελπίδα μας για μια αλλαγή ή την αγάπη μας για συγκεκριμένα πρόσωπα. Μπορούμε να βάλουμε παλιά αντικείμενα, αναμνηστικά ή ακόμη και χαλασμένα πράγματα σ’ ένα κουτί κάτω απ’ το δέντρο και μ’ αυτό τον τρόπο ν’ αφήσουμε πίσω στην παλιά χρονιά την υλική και ψυχική «σαβούρα».*
Κάθε ένας από εμάς έχει το δικό του δέντρο της ζωής, όμως όλοι μαζί αποτελούμε το δάσος. Το να σεβόμαστε τις ιδιαιτερότητες του καθενός είναι ίσης αξίας με το να αποδεχόμαστε τις δικές μας.
Όλα τα παραπάνω μπορούν να γίνουν ένα πολύ καλό λίπασμα για το δυνάμωμα του δέντρου της ζωής μας. Ο Λάο Τσου έλεγε «φρόντιζε το τέλος όπως και την αρχή, και δεν θ’ αποτύχεις.» Αυτή τη χρονιά ας φροντίσουμε το τέλος της να είναι το ίδιο δημιουργικό και παραγωγικό με την αρχή, ώστε την επόμενη χρονιά το δέντρο της ζωής μας να έχει περισσότερα και πιο όμορφα στολίδια. Να είναι λαμπερό, ακόμη και αν δεν έχει πάνω του ούτε ένα λαμπάκι.
Σάντρα: « (…) όταν έμαθα για το Δέντρο της Ζωής, (…) άρχισα να βλέπω τα δέντρα και συνειδητοποίησα, ότι κι εκείνα περνούν τα ίδια εμπόδια με τ’ ανθρώπινα πλάσματα. Αν τα δέντρα μπορούν να το ξεπεράσουν αυτό και μπορούν να ζήσουν ακόμη μία μέρα και να μην πέσουν, τότε ακόμη κι εγώ ως άνθρωπος είμαι ικανή να κάνω το ίδιο, γιατί όλοι είμαστε δημιουργήματα του Θεού. (…) Είναι όπως όταν περνάει ο άνεμος. Θα φύγει και (το δέντρο) δεν θα πέσει. Αν δεν πέφτουν τα δέντρα, τότε γιατί να πέσεις εσύ;»(Απόσπασμα από συμμετέχουσα σε κοινοτικό πρόγραμμα [1])
——————————————————————-
* Ευχαριστώ τη συνάδελφο Daria Kutuzova από τη Ρωσία, που μοιράστηκε μαζί μου τις δημιουργικές συνήθειές της για το τέλος της χρονιάς.
Πρώτη δημοσίευση στα ΨυχοΓραφήματα
Ενδεικτική βιβλιογραφία και ηλεκτρονικές πηγές:
Κούπερ Τζ., Λεξικό Συμβόλων, μτφρ. Ανδρέας Τσάκαλης, Πύρινος Κόσμος, Αθήνα 1992.
