«Ως παιδί, προτού καν μιλήσεις, περπατήσεις ή διαβάσεις, μπορείς να ζωγραφίσεις. Είναι ένας από τους πρώτους τρόπους έκφρασής μας» εξηγεί στο BBC η Julia Balchin, διευθύντρια τoυ Royal Drawing School στο Λονδίνο, ενός μη κερδοσκοπικού εκπαιδευτικού οργανισμού που ιδρύθηκε το 2000 από τον βασιλιά Κάρολο. Οπως αναφέρει η Βalchin, μετά τα lockdowns και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η σχολή είδε τις αιτήσεις των φοιτητών (διαδικτυακά) να τριπλασιάζονται. Το ελεύθερο σχέδιο απολαμβάνει ξανά δημοτικότητα και εκτιμάται για τις θεραπευτικές του ιδιότητες και την αίσθηση της «ροής» που προκαλεί.
O Καναδάς και οι Βρυξέλλες συνταγογραφούν επισκέψεις σε μουσεία σε ασθενείς που νοσηλεύονται για στρες, η Βρετανία προσφέρει art therapy μέσω του NHS: η ιατρική αναγνωρίζει ότι η τέχνη και τα εικαστικά είναι ευεργετικά για την υγεία. Η Claire Gilman, chief curator του Τhe Drawing Center στη Νέα Υόρκη, μετά την πανδημία, είδε να αυξάνεται το πάθος για το ελεύθερο σχέδιο. Πολλοί επιθυμούν να πιάσουν στα χέρια τους μολύβι ή κάρβουνο, καθώς όπως πιστεύει η Gilman «το σχέδιο προσφέρει μια ανακούφιση από τις οθόνες στις οποίες είμαστε τόσο εθισμένοι. Ενα μάθημα ζωγραφικής σε αναγκάζει να κοιτάξεις τον κόσμο -χωρίς να μεσολαβεί κάποια οθόνη- και να τον μεταφράσεις».
Ανάπαυλα από την ψηφιακή ζωή, ενσυνειδητότητα, χαλάρωση: το σχέδιο και η ζωγραφική έχουν θεραπευτική δύναμη. Σε άρθρο τους οι Νew York Times εξηγούν πώς η τέχνη μπορεί να βελτιώσει την ψυχική υγεία – και μία από τις πιο χαλαρωτικές δραστηριότητες που συνιστάται για τη μείωση του άγχους είναι να χρωματίζεις ασπρόμαυρα σχέδια. Δεν είναι τυχαίο που τα βιβλία χρωματισμού της Σκωτσέζας illustrator Johanna Basford, όπως το Secret Garden και το Enchanted Forest, έχουν πουλήσει πάνω από 20 εκατομμύρια αντίτυπα και έχουν μεταφραστεί σε 44 γλώσσες∙ είναι αληθινά ανακουφιστικό και χαλαρωτικό να χρωματίζεις παραδείσια πουλιά και εξωτικά άνθη.
Οσο πιο περίπλοκο είναι το σχέδιο που χρωματίζεις, τόσο πιο αποτελεσματικό: το να αφιερώσεις 20 λεπτά την ημέρα για να χρωματίσεις ένα σύνθετο γεωμετρικό σχέδιο, π.χ. μία μάνταλα, είναι μια πρώτης τάξεως αντι-στρές δραστηριότητα. H κλινική ψυχολόγος και συγγραφέας του μπεστ σέλερ “50 Ways to Soothe Yourself Without Food”, Susan Albers, περιγράφει τον χρωματισμό σαν «μίνι ψυχικές διακοπές». Οταν επικεντρωνόμαστε στην υφή του χαρτιού και στα χρώματα που μας ευχαριστούν, είναι πιο εύκολο να αγνοήσουμε τους περισπασμούς και να παραμείνουμε στη στιγμή, εξηγεί. «Είναι μια εξαιρετική μορφή διαλογισμού για ανθρώπους που μισούν τον διαλογισμό».
Ερευνες διαπίστωσαν ότι η δημιουργία τέχνης μπορεί να ενεργοποιήσει μονοπάτια ανταμοιβής στον εγκέφαλο, να μειώσει τα επίπεδα άγχους και να βελτιώσει τη διάθεση. Στον απόηχο της πανδημίας, η οποία έφερε αύξηση των διαταραχών κατάθλιψης και άγχους, και νέα δυσάρεστα συναισθήματα και καταστάσεις όπως το burnout και το languishing – το αίσθημα μαρασμού και στασιμότητας που βίωσαν πολλοί κατά τη διάρκεια των lockdowns, η τέχνη είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν να εκφράσουν με λόγια όσα νιώθουν.
Οπως αναφέρει το Smithsonian Magazine, έκθεση της AATA (Αmerican Art Therapy Association) για τον αντίκτυπο του κορωνοϊού, επεσήμανε ότι ο κόσμος έχει βαρεθεί να μιλά για την επιπτώσεις τις πανδημίας – και λόγω των ολοήμερων Ζοοm έχει βαρεθεί να μιλά γενικά. Η ζωγραφική, το σχέδιο, ο χρωματισμός, είναι ένας τρόπος να δουλέψεις με τα συναισθήματά σου χωρίς να μιλάς – «εκφράζεσαι χρησιμοποιώντας υλικά τέχνης, δίνεις στον εγκέφαλό σου δουλειά και χαρίζεις ένα διάλειμμα στο στόμα σου…»
O James S. Gordon, ψυχίατρος και ιδρυτής του The Center for Mind-Body Medicine, προτείνει την «τεχνική των τριών σκίτσων», μια άσκηση που μπορεί να γίνει με ή χωρίς θεραπευτή και μας βοηθά να ανακαλύψουμε τι μας συμβαίνει. Δεν χρειάζεται να είμαστε καλοί στο σχέδιο, όπως υποστηρίζει – ακόμα και ένα ανθρωπάκι με γραμμές είναι οκ. Ξεκινάμε σχεδιάζοντας γρήγορα τον εαυτό μας, χωρίς ιδιαίτερη σκέψη. Στο δεύτερο σχέδιο, σύμφωνα με τον Gordon, θα σχεδιάσουμε τον εαυτό μας με το μεγαλύτερό του πρόβλημα και στο τρίτο θα τον απεικονίσουμε αφού θα έχει λυθεί.
Η άσκηση περιλαμβάνεται στο βιβλίο “Your Brain on Art: How the Arts Transform Us”, των Susan Magsamen και Ιvy Ross, που συγκαταλέγεται στα καλύτερα του 2023 σύμφωνα με το Αmazon. Η τέχνη δεν είναι ψυχαγωγία ή πολυτέλεια, αλλά απαραίτητη για τη ζωή μας, επισημαίνουν οι συγγραφείς. Μέσω της επιστήμης της νευροαισθητικής, ερευνούν και αποδεικνύουν πώς ο εγκέφαλος και το σώμα μας μεταμορφώνονται με τις τέχνες – η ενασχόληση με ένα art project για μόλις σαράντα πέντε λεπτά μειώνει την κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες, ανεξάρτητα από το επίπεδο δεξιοτήτων μας. Ενα βιβλίο το οποίο ο θρυλικός David Byrne χαρακτήρισε «απόδειξη αυτού που τόσοι πολλοί από εμάς γνωρίζαμε πάντα, ότι η τέχνη… μεταμορφώνει πέρα από κάθε μέτρο»
Εισαγωγική φωτογραφία: Getty Images / Ideal Image
