Η πυραμίδα La Danta στη βόρεια Γουατεμάλα βρίσκεται βαθιά μέσα στη ζούγκλα, και οι ερευνητές βρήκαν στοιχεία για ένα καλά οργανωμένο σύστημα εκατοντάδων αρχαίων πόλεων των Μάγια. Η ανακάλυψη υποδηλώνει ότι ο αρχαίος πολιτισμός ήταν πολύ πιο προηγμένος από ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα.
Κάτω από 1.350 τετραγωνικά μίλια πυκνής ζούγκλας στη βόρεια Γουατεμάλα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν 417 πόλεις που χρονολογούνται γύρω στο 1000 π.Χ. και οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με σχεδόν 110 μίλια «υπεραυτοκινητόδρομων» ένα δίκτυο που οι ερευνητές αποκάλεσαν «το πρώτο σύστημα αυτοκινητοδρόμων στον κόσμο».
Οι επιστήμονες λένε ότι αυτό το εκτεταμένο δίκτυο δρόμων και πόλεων, μαζί με εξελιγμένα τελετουργικά συγκροτήματα, υδραυλικά συστήματα και γεωργικές υποδομές, υποδηλώνουν ότι ο αρχαίος πολιτισμός των Μάγια, ο οποίος εκτεινόταν σε όλη την περιοχή της σημερινής Κεντρικής Αμερικής, ήταν πολύ πιο προηγμένος από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως. Οι επιστημονική ομάδα χαρτογραφώντας την περιοχή από το 2015 και χρησιμοποιώντας την τεχνολογία lidar – ένα προηγμένο είδος ραντάρ που αποκαλύπτει πράγματα που κρύβονται από την πυκνή βλάστηση και το θόλο των δέντρων – οι ερευνητές έχουν βρει αυτό που λένε ότι είναι στοιχεία ενός καλά οργανωμένου οικονομικού, πολιτικού και κοινωνικού συστήματος που λειτουργούσε πριν από περίπου δύο χιλιετίες.
Η ανακάλυψη πυροδοτεί την επανεξέταση της αποδεκτής ιδέας ότι οι άνθρωποι του πολιτισμού των Μάγια της μέσης και ύστερης προκλασικής εποχής (1000 π.Χ. έως 250 μ.Χ.) θα ήταν μόνο κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, «περιπλανώμενες ομάδες νομάδων, που φύτευαν καλαμπόκι», λέει ο Richard Hansen, ο επικεφαλής συγγραφέας μιας μελέτης σχετικά με το εύρημα που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο και συνεργαζόμενος ερευνητής καθηγητής αρχαιολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Idaho.
«Γνωρίζουμε πλέον ότι η προκλασική περίοδος ήταν μια περίοδος εξαιρετικής πολυπλοκότητας και αρχιτεκτονικής πολυπλοκότητας, με μερικά από τα μεγαλύτερα κτίρια στην παγκόσμια ιστορία να κατασκευάζονται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου», λέει ο Hansen, πρόεδρος του Ιδρύματος Ανθρωπολογικών Ερευνών και Περιβαλλοντικών Σπουδών, ενός μη κερδοσκοπικού επιστημονικού ερευνητικού ιδρύματος που επικεντρώνεται στην αρχαία ιστορία των Μάγια.
Αυτά τα ευρήματα στην περιοχή της ζούγκλας El Mirador αλλάζουν τα δεδομένα για την ιστορία της Αμερικής, δήλωσε ο Hansen. Τα ευρήματα lidar αποκάλυψαν «έναν ολόκληρο όγκο της ανθρώπινης ιστορίας που δεν γνωρίζαμε ποτέ» λόγω της σπανιότητας των αντικειμένων από εκείνη την περίοδο, τα οποία πιθανώς θάφτηκαν από μεταγενέστερες κατασκευές των Μάγια και στη συνέχεια καλύφθηκαν από τη ζούγκλα.
Το Lidar, το οποίο σημαίνει light detection and ranging, λειτουργεί μέσω ενός εναέριου πομπού που ανακλά εκατομμύρια υπέρυθρους παλμούς λέιζερ από το έδαφος, σκιαγραφώντας ουσιαστικά τρισδιάστατες εικόνες δομών που κρύβονται στη ζούγκλα. Το Lidar έχει γίνει ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο για τους αρχαιολόγους, οι οποίοι προηγουμένως βασίζονταν σε χειροποίητα σχέδια των σημείων που εκτιμούσαν ότι μπορεί να υπάρχουν αξιόλογες περιοχές και, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, στους πρώτους τρισδιάστατους χάρτες.
Όταν οι επιστήμονες αφαίρεσαν ψηφιακά τα δέντρα ceiba και sapodilla που κάλυπταν την περιοχή, οι εικόνες lidar αποκάλυψαν αρχαία φράγματα, δεξαμενές, πυραμίδες και γήπεδα με μπάλα. Το El Mirador θεωρείται εδώ και καιρό το «λίκνο του πολιτισμού των Μάγια», αλλά η απόδειξη ότι μια πολύπλοκη κοινωνία υπήρχε ήδη γύρω στο 1000 π.Χ. υποδηλώνει «έναν ολόκληρο όγκο της ανθρώπινης ιστορίας που δεν είχαμε γνωρίσει ποτέ πριν», αναφέρει η μελέτη.
Ο Rick Chacon,- ο όποιος δεν συμμετείχε στην ερεύνα- είναι καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Winthrop στο Rock Hill της πολιτείας της Σκωτίας, λέει ότι η έρευνα «ρίχνει φως στο πώς οι αρχαίοι Μάγια τροποποιούσαν σημαντικά το τοπικό τους περιβάλλον και ενισχύει την κατανόησή μας για το πώς προέκυψε η κοινωνική πολυπλοκότητα».
Ο Enrique Hernández, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο San Carlos στην Πόλη της Γουατεμάλας, εξετάζει ένα εργαλείο από πυριτόλιθο που βρέθηκε στην πυραμίδα La Danta. Λέει ότι όταν η περιοχή αποκαλυφθεί πλήρως, θα μπορούσε δυνητικά να αποτελέσει ένα τόσο σημαντικό σημάδι στην ανθρώπινη ιστορία όσο και οι πυραμίδες στην Αίγυπτο, η παλαιότερη από τις οποίες χρονολογείται γύρω στο 2.700 π.Χ.
Πριν από τη μελέτη lidar, αρχαιολόγοι, βιολόγοι και ιστορικοί είχαν εντοπίσει περίπου 50 σημαντικές τοποθεσίες μέσα σε μια δεκαετία. «Τώρα υπάρχουν περισσότεροι από 900 οικισμοί. … Δεν μπορούσαμε να το δούμε αυτό πριν. Ήταν αδύνατο». λέει ο Hernández. Ανάμεσα στους πολυώροφους ναούς, τα κτίρια και τους δρόμους, αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά εικόνες του Balamnal, ενός από τους κρίσιμους κόμβους του προκλασικού πολιτισμού. Χρονολογείται 1.000 ή ενδεχομένως 2.000 χρόνια πριν από την πιο διάσημη, και καλά ανασκαμμένη, τοποθεσία των Μάγια, την Τσίτσεν Ίτσα στη χερσόνησο Γιουκατάν του Μεξικού, η οποία κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 400 μ.Χ.
Οι ανασκαφές γύρω από το Balamnal το 2009 «απέτυχαν να αναγνωρίσουν την απίστευτη πολυπλοκότητα και το μέγεθος της πόλης, τα οποία ήταν αμέσως εμφανής με την τεχνολογία lidar», λέει ο Hansen. Το Lidar έδειξε ότι η τοποθεσία ήταν από τις μεγαλύτερες στο El Mirador, με οδούς που «ακτινοβολούσαν σε άλλες μικρότερες τοποθεσίες, γεγονός που υποδηλώνει τη διοικητική, οικονομική και πολιτική σημασία της στις προκλασικές περιόδους».
Πέρα από το πώς η χαρτογράφηση με lidar μπορεί να αναδιαμορφώσει τα μελλοντικά ευρήματα τόσο σε αυτή την περιοχή όσο και πιο μακριά, υπάρχει ένα πράγμα στο μυαλό όλων των εμπλεκομένων: η διασφάλιση της σωστής συντήρησης του χώρου. Περίπου 40 μίλια νότια του Petén βρίσκεται το Tikal, τα ερείπια της μεγαλύτερης πόλης της μεταγενέστερης «κλασικής» περιόδου του πολιτισμού των Μάγια (200 έως 900 μ.Χ.). Σήμερα είναι εθνικό πάρκο, το Tikal ανακηρύχθηκε μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO το 1979.
Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι επισκέπτονται αυτό το εθνικό πάρκο κάθε χρόνο -μερικοί από τους οποίους μπορεί να είναι οπαδοί του «Star Wars: Episode IV: A New Hope», όπου γυρίστηκαν σκηνές εκεί το 1977-. Το 15% των ναών του έχουν ανασκαφεί, με τους επισκέπτες να μπορούν ελεύθερα να σκαρφαλώσουν τα απότομα ασβεστολιθικά σκαλοπάτια τους. «Θα μπορούσε να είναι κάτι σπουδαίο», λέει ο Hernández για την πιθανή μετατροπή του El Mirador σε σημαντικό τουριστικό χώρο. «Αλλά μόνο αν η κυβέρνηση, οι αρχαιολογικές οργανώσεις και οι ντόπιοι συνεργαστούν. Τότε μπορεί να ληφθεί απόφαση για το αν θα πρέπει να γίνει εθνικό μνημείο, μια περιοχή που επιστρέφει στο φως και οι σύγχρονοι Μάγια και άλλοι ιθαγενείς της Γουατεμάλας -οι οποίοι αποτελούν περίπου το 40% του πληθυσμού της χώρας- ή ένας τουριστικός κόμβος.
«Δεν θέλω τα παιδιά μου να λένε: “Ω, θυμάμαι το Mirador, ήταν ωραίο μέρος, ζούσαν εκεί τζάγκουαρ” σαν θρύλος», λέει ο Hernández. «Μπορούμε να το σώσουμε τώρα. Αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να το κάνουμε».
«Έχουμε πολύ δουλειά μπροστά μας», λέει ο Hansen. «Είναι ένα μεγάλο έργο, είναι ακριβό, αλλά αξίζει πάρα πολύ».
