ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΡΟΥΤΟΓΛΟΥ
Στην κεντρική Ιταλία, στις όχθες του ποταμού Tρόντο, μία σχετικά μικρή πόλη 47.982 κατοίκων εντυπωσιάζει τους επισκέπτες με ένα ξεχωριστό, σπάνιο, αρχιτεκτονικό φαινόμενο.
Περπατώντας στους γραφικούς δρόμους και τα μικρά στενά του Ascoli Piceno, της επαρχίας Μάρκε, θα νιώσετε σαν να βρίσκεστε σε οποιαδήποτε άλλη ιταλική πόλη: χαριτωμένα, παλιά καφέ με τραπεζάκια στις πλατείες, τρατορίες με καρό τραπεζομάντηλα, μεσαιωνικές εκκλησίες, αναγενησιακά αρχοντικά, βέσπες αραγμένες δίπλα στα πεζοδρόμια και καταπράσινες, ολάνθιστες πεδιάδες.
Έτσι και στο όμορφο Ascoli Piceno. Δύο μεγάλες πλατείες στις οποίες οι ντόπιοι αράζουν, κοιτώντας τις μέρες να περνούν ήσυχα και νωχελικά. Καφετέριες με τουρίστες, ένας πεζόδρομος που λειτουργεί σαν «περατζάδα», με εστιατόρια, μικρά μπαρ και καταστήματα. Και όπως στις περισσότερες πόλεις της Ιταλίας το ιστορικό κέντρο του Ascoli Piceno κατασκευάστηκε κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, παραμένοντας εξαιρετικά διατηρημένο και φροντισμένο.
Παρόλα αυτά, όταν πέφτει η νύχτα κάτι αλλάζει. Ένα παράξενο «φαινόμενο» κάνει αισθητή την παρουσία του στα κτήρια και τα δρομάκια της πόλης. Ολόκληρο το Ascoli αρχίζει να λαμπυρίζει κάτω από το φως του φεγγαριού.
Το πρωί τα κτήρια, ακόμα και τα πεζοδρόμια, διαχέουν μία ιδιαίτερη λάμψη κάτω από τις ακτίνες του ήλιου. Και το βράδυ αρχίζουν πραγματικά να φωσφορίζουν υπό το φως του φεγγαριού: τα μεσαιωνικά κάστρα, oι στοές και τα φώτα του δρόμου μοιάζουν να δημιουργούν μία αντανάκλαση με το δάπεδο, προκαλώντας κάτι σαν αντικατοπτρισμό.
Στην πραγματικότητα αυτό το ιδιαίτερο θέαμα, που με μία πρώτη ματιά μοιάζει ανεξήγητο, σχετίζεται με κάτι απλό. Η πέτρα στην περιοχή, από τις οποίες ολόκληρο το ιστορικό κέντρο έχει κατασκευαστεί, είναι τραβερτίνη. Στην ουσία πρόκειται για έναν πολύτιμο λίθο, που μοιάζει με μάρμαρο, γενόμενο άσπρο κάτω από τον ήλιο του μεσημεριού, ροζ κατά το ηλιοβασίλεμα, ενώ τα βράδια, στο φως του φεγγαριού, αποκτά μία παράξενη, γλυκιά λάμψη. Σήμερα το συγκεκριμένο είδος πέτρας είναι πολύ ακριβό. Θα το βρείτε κι εσείς διαθέσιμο σε καταστήματα με είδη σπιτιών, εάν επιθυμείτε να «ντύσετε» με αυτό το μπάνιο σας ή το δάπεδο τους σπιτιού σας, αλλά δεν θα σας κοστίσει φθηνά. Ωστόσο, στην περίπτωση του Ascoli η τραβερτίνη χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή ολόκληρων κτηρίων, καθώς κατά τα ρωμαϊκά και μεσαιωνικά χρόνια το υλικό δεν θεωρούνταν ακόμα πολύτιμο.
Οι Ρωμαίοι είχαν ήδη χρησιμοποιήσει την ιταλική τραβερτίνη για την κατασκευή πολλών εντυπωσιακών κτηρίων και μνημείων στη Ρώμη, αντλώντας το πέτρωμα από λατομεία στην περιοχή Tivoli. Τότε δόθηκε η ονομασία “lapis tiburtinus”, που σημαίνει «πέτρα από το Tivoli», μία λέξη που αργότερα μετεξελίχθηκε σε “travertino”. Έτσι, όταν ο ρωμαϊκός στρατός κατέκτησε τo Ascoli εκτοπίζοντας τους Piceni, την αρχαία ιταλική φυλή που κατοικούσε μέχρι τότε στην περιοχή, παρατήρησαν ότι στην πόλη υπήρχαν παρόμοια λατομεία μόλις λίγα μίλια μακριά. Αποφάσισαν, λοιπόν, να χρησιμοποιήσουν αυτή την πέτρα προκειμένου να χτίσουν από την αρχή μία ολοκαίνουργια, ισχυρή πόλη, με σκοπό να δείξουν στους εχθρούς τους τη δύναμη και την κυριαρχία τους. Μάλιστα, ήθελαν αυτή η πόλη να είναι «μινιατούρα» της Ρώμης. Υπήρχαν πολλοί ναοί, ένα δικαστήρια, υδραγωγείο, ένα αρχαίο σπα και, φυσικά, το καπιτώλιο. Σήμερα μπορεί να δει κανείς τα ερείπια του ρωμαϊκού θεάτρου, λίγο έξω από την πόλη, ένα από τα ελάχιστα αρχαία κτήρια που έχουν διασωθεί.
Το Ascoli, το «καμάρι» των Ρωμαίων, διατήρησε την ισχύ πολλά χρόνια μετά την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ωστόσο, κατά τα μεσαιωνικά χρόνια οι κάτοικοι αποφάσισαν να κάνουν στην πόλη του ριζική ανακαίνιση. Αντί να χρησιμοποιήσουν νέα υλικά για να χτίσουν τα καινούργια τους κτήρια, όπως πιθανόν θα συνέβαινε σήμερα, ανακύκλωσαν τα παλιά, ρωμαϊκά κτίσματα, παίρνοντας τις υπάρχουσες πέτρες, που είχαν κοπεί 1000 χρόνια νωρίτερα, για να κατασκευάσουν από το μηδέν έναν μοντέρνο οικισμό.
H Lella Palumbi, μία ντόπια ξεναγός και ιδιοκτήτρια ενός μπαρ στο κέντρο, εξηγεί ότι στην ουσία «Τα πάντα είναι φτιαγμένα από υλικά που έχουν ξαναχρησιμοποιηθεί. Διαλύσαμε τα ρωμαϊκά μνημεία για να φτιάξουμε μία μοντέρνα πόλη. Οι κάτοικοι ήθελαν να γλιτώσουν χρόνο και ενέργεια, οπότε αντί να φύγουν για τα βουνά προκειμένου να ανασύρουν από την αρχή πετρώματα τραβερτίνης πήραν αυτή που ήδη υπήρχε μέσα στην πόλη». Και πράγματι, κοιτάζοντας προσεκτικά διάφορες μεσαιωνικές και αναγεννησιακές εκκλησίες πιθανότατα να εντοπίσετε ρωμαϊκές επιγραφές χαραγμένες πάνω στις πέτρες.
Ακόμα περισσότερες ανακατασκευές πραγματοποιήθηκαν κατά την Αναγέννηση, με αποκλειστική χρήση τραβερτίνης, κάτι που έχει κάτι το Ascoli Piceno ένα ζωντανό παράδειγμα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς που παραμένει άθικτο στο πέρασμα των χρόνων.
«Το Ascoli είναι η μοναδική πόλη στον κόσμο που είναι κατασκευασμένη αποκλειστικά από τραβερτίνη», λέει στο CNN ο Stefano Papetti, καλλιτεχνικός διευθυντής στα πέντε μουσεία της πόλης και επιστημονικός σύμβουλος του Ascoli. «Στην πραγματικότητα είναι ένα πολύ διαφορετικό μέρος από άλλες πόλεις της Ιταλίας, οι οποίες έχουν χτιστεί με τούβλα και στη συνέχεια “ντύθηκαν” εξωτερικά με τραβερτίνη ή με μάρμαρο. Εδώ όλα τα κτήρια που θα δείτε έχουν κατασκευαστεί από το μηδέν από στέρεα κομμάτια τραβερτίνης, κατευθείαν από τα βουνά του Ascoli».
Σήμερα στο Ascoli Piceno υπάρχουν, αναλογικά με την έκταση του μέρους, περισσότερες ρωμαϊκές εκκλησίες από οποιαδήποτε άλλη ιταλική πόλη, ενώ στην Πινακοθήκη της πόλη (Ascoli’s Pinacoteca Civica art gallery) θα δείτε πανέμορφα έργα των Titian και Guido Reni, αλλά και του Carlo Crivelli, ενός βενετσιάνου καλλιτέχνη που εργάστηκε στην επαρχία Marche και πέθανε στο Ascoli. Την ίδια στιγμή, σίγουρα αξίζει να επισκεφθείτε το διασημότερο και πιο ιστορικό καφέ της πόλης, το Caffe Meletti, με την απαλή ροζ πρόσοψη και τα όμορφα τραπεζάκια στο χρώμα της μέντας. Από εδώ έχουν περάσει οι πάντες, από τον Ernest Hemingway, που ήταν μεγάλος λάτρης της πόλης και έκανε συχνά στάση εδώ, μέχρι τη Simone de Beauvoir. Και, βέβαια, όπως οι περισσότερες ιταλικές πόλεις, το Ascoli φημίζεται και για το φαγητό του. Αν βρεθείτε εκεί δοκιμάστε το απόλυτο τοπικό πιάτο που λέγεται Olive ascolane και είναι μεγάλες ελιές γεμιστές με καλοτηγανισμένο κρέας.
Παρόλα αυτά είναι λίγα εκείνα τα πράγματα στο Ascoli Piceno που μπορούν ακόμα και να ανταγωνιστούν τα πανέμορφα κτήρια κατασκευασμένα από την εκτυφλωτικά λαμπερή τραβερτίνη. Από την υπέροχη ρωμαϊκή γέφυρα που οδηγεί στην καρδιά του κέντρου της πόλης, μέχρι την κεντρική πλατεία, Piazza del Popolo, περιτριγυρισμένη από αναγεννησιακά κτήρια, ολόκληρο το Ascoli μοιάζει να ζει ακόμα στον 16ο αιώνα.
Στη μία πλευρά της πλατείας η εκκλησία του San Francesco θεωρείται ένα από τα τελειότερα γοτθικά κτήρια σε ολόκληρη την Ιταλία. Στην άλλη μεριά βρίσκεται το υπέροχο Palazzo dei Capitani με τον πανύψηλο πύργο του, υψώνεται σαν μεγαλειώδες κάστρο. Σήμερα στεγάζει τις τοπικές αρχές και φιλοξενεί τακτικές εκθέσεις τέχνης. Καλυμμένα ολόκληρη με τραβερτίνη αυτή είναι η διασημότερη πλατεία της πόλης που λαμπυρίζει κυριολεκτικά κάτω από το φως του φεγγαριού, ένα φαινόμενο που ενισχύεται από κάποιους κρυμμένους φωτισμούς που είναι τοποθετημένοι πάνω στα κτήρια. Όπως συμπληρώνει ο Stefano Papetti «Το Ascoli έχει αυτή τη μαγική ικανότητα να αλλάζει χρώμα. Η τραβερτίνη μεταμορφώνεται ανάλογα με τον ήλιο και τις καιρικές συνθήκες». Έτσι όταν ο καιρός είναι μουντός τα κτήρια, οι δρόμοι και οι πλατείες γίνονται γκρίζα και μελαγχολικά. Όμως όταν κάνει πολύ ζέστη οι πέτρες παίρνουν ένα έντονο ροζ χρώμα κάτω από τον καυτό ήλιο. Αλλάζουν πρόσωπο. Είναι ξανά γελαστές και παιχνιδιάρικες.
