ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΑΒΒΙΔΗ
Tαξιδέψαμε στο βορειοδυτικό άκρο της χώρας, σε έναν απόκοσμο αλλά πανέμορφο τόπο, που κυριαρχούν η ηρεμία και οι ήχοι των πουλιών.
Εδώ ο χρόνος κυλάει διαφορετικά και σε άλλους ρυθμούς, σε σχέση με τα συνηθισμένα για τους περισσότερους. Από την πρώτη στιγμή που πατήσεις το πόδι σου εκεί, αντιλαμβάνεσαι την αύρα ενός τόπου που συνεχίζει να επιμένει αυθεντικά, παρά τις δυσκολίες.
Για τις Πρέσπες έχουν γραφτεί πολλά. Κάποτε Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα ήταν ενωμένες. Σήμερα καλύπτουν μια τεράστια έκταση 300 τ.χλμ στο δυτικό τμήμα της Φλώρινας, στη σκιά των μεγάλων ορεινών όγκων του Βαρνούντα,του Βροντερού και του Τρικλάριου. Η Μεγάλη Πρέσπα είναι η μεγαλύτερη σε έκταση (288 τ.χλμ) λίμνη στα Βαλκάνια. Στα νερά της «σμίγουν» τα σύνορα των τριών χωρών και στην Ελλάδα να ανήκει μόλις το 22%. Όσον αφορά την Μικρή Πρέσπα (44 τ.χλμ.), που προστατεύεται από τη Συνθήκη Ramsar, ένα πολύ μικρό κομμάτι της ανήκει στην Αλβανία.
Συνοψίσαμε -και σας παρουσιάζουμε- τα όσα ζήσαμε και βιώσαμε στις Πρέσπες, αρχές της άνοιξης, μέσα από 10 εμπειρίες, που σας προτείνουμε να τις ζήσετε σαν βρεθείτε στην περιοχή, προκειμένου να νοιώσετε το μεγαλείο ενός τόπου στην άκρη της Ελλάδας που συνεχίζει να επιμένει αυθεντικά.
Μοναδική φύση
Οι Πρέσπες ξεχωρίζουν από την πλούσια και σπάνια χλωρίδα και πανίδα τους, γεγονός που τις καθιστά οικοσύστημα παγκόσμιας σημασίας. Έχουν παρατηρηθεί 275 είδη πουλιών, φιλοξενεί το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού αργυροπελεκάνων και ροδοπελεκάνων, 2000 είδη φυτών, 42 είδη θηλαστικών (αρκούδα, βίδρα, αγριόγιδο κ.ά.), 11 είδη αμφιβίων, 21 είδη ερπετών και 23 είδη ψαριών.
Οι λίμνες προστατεύονται από τη συνθήκη Ραμσάρ, ως ένας από τους δέκα Ελληνικούς Υγρότοπους Διεθνούς Σημασίας και από το 1974 έχουν χαρακτηριστεί ως Εθνικός Δρυμός. Ο υγρότοπος της Μικρής Πρέσπας με τους καλαμιώνες και τα υγρά λιβάδια αποτελεί τον βασικό πυρήνα προστασίας του Εθνικού Δρυμού. Στο χωριό Άγιος Γερμανός, λειτουργεί το Κέντρο Πληροφόρησης του παραρτήματος Πρεσπών του ΟΦΥΠΕΚΑ, όπου μπορείτε να ενημερωθείτε για τον σπάνιο υγρότοπο.(www.fdepap.gr/23850 51870).
Γραφικά χωριά
Τα χωριά των Πρεσπών ξεχωρίζουν από την ντόπια αρχιτεκτονική, με σπίτια χτισμένα από πέτρα, ξύλο, χώμα και καλαμωτές. Υλικά που οι άνθρωποι μπορούσαν να βρουν εύκολα στο φυσικό τους περιβάλλον παλαιότερα. Ο Άγιος Γερμανός και οι Ψαράδες, είναι χαρακτηρισμένοι ως διατηρητέοι οικισμοί. Στις γειτονιές και στα στενά τους, θα νοιώσετε να ταξιδεύετε πίσω στο χρόνο, όταν ο τόπος έσφυζε από ζωή. Αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον έχουν και άλλα χωριά της περιοχής, όπως ο ερειπωμένος Μηλεώνας -με πλινθόσπιτα σπίτια που «λιώνουν» εγκαταλειμμένα από τα νερά της βροχής- αλλά και η Μικρολίμνη, το μοναδικό χωριό στην Μικρή Πρέσπα δίπλα ακριβώς στη λίμνη, με γραφική προβλήτα και θέα το Βιδρονήσι, ένα πολύ μικρό νησάκι χωρίς κατοίκους το οποίο αποτελεί καταφύγιο σπάνιας ορνιθοπανίδας.
Στο νησάκι της λίμνης
Το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου βρίσκεται στο βόρειο άκρο της Μικρής Πρέσπας και επικοινωνεί με τη στεριά, μέσω πλωτής πεζογέφυρας 700 μ., που κατασκευάστηκε πριν από 22 χρόνια.
Εκτός από τον μικρό γραφικό οικισμό των 20 κατοίκων, στο νησί διασώζεται το σημαντικό μνημείο της Βασιλικής του Αγίου Αχίλλειου, τρίκλιτη ξυλόστεγη του 10ου αιώνα, η οποία χτίστηκε από τον Βούλγαρο τσάρο Σαμουήλ όταν όρισε τις Πρέσπες ως πρωτεύουσα του βασιλείου του. Ο ίδιος μάλιστα ετάφη στο δεξιό κλίτος του ναού. Από την κορυφή του λόφου, που δεσπόζει ο μικρός σύγχρονος ναός του Αγίου Αχιλλείου, η πανοραμική θέα στη λίμνη και στην γύρω περιοχή εντυπωσιάζει.
Βυζαντινός αέρας
Για αιώνες οι Πρέσπες υπήρξαν τόπος πνευματικής καταφυγής, όπως μαρτυρούν οι εκκλησίες και τα ασκηταριά, που χρονολογούνται από τον 10ο αιώνα. Δεν είναι μόνο η Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου στο ομώνυμο νησάκι. Είναι ο ναός του Αγίου Γερμανού (11ος αιώνας) (Άγιος Γερμανός), του Αγίου Νικολάου στο Πλατύ, που οι ντόπιοι αποκαλούν και Άγιο Σωτήρα με τις εντυπωσιακές αγιογραφίες (16ος αιώνας κ.α. .
Η νότια όχθη της Μεγάλης Πρέσπας είναι γεμάτη με μικρά ασκηταριά (14ο – 18ο αιώνα) μέσα στα απότομα βράχια, όπως της Μεταμόρφωσης, της Παναγίας Ελεούσας, της Ανάληψης κ.α. Μπορείτε να τα επισκεφθείτε στη διάρκεια περιήγησης με βάρκα στη λίμνη, από το λιμανάκι των Ψαράδων. Δυστυχώς η αξιόλογη Βυζαντινή Συλλογή του Αγίου Γερμανού, δεν είναι για την ώρα προσβάσιμη στο κοινό.
Διαδρομές στη φύση
Αν είστε fan της πεζοπορίας ή της ποδηλασίας ακολουθείστε τις οργανωμένες διαδρομές, γύρω από τη λίμνη και στους παρακείμενους ορεινούς όγκους. Η «Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών» έχει καταγράψει και αναδείξει δέκα πεζοπορικά και τρία ποδηλατικά μονοπάτια -για όλες τις ηλικίες και αντοχές- τα οποία θα σας δώσουν την ευκαιρία να γνωρίσετε τα όμορφα «μυστικά» της περιοχής.
Υπάρχει οργανωμένη σήμανση, ενώ μπορείτε να «κατεβάσετε» την εφαρμογή app για το κινητό σας, που θα βρείτε στην ιστοσελίδα της ΕΕΠ. Έντυπο πληροφοριακό υλικό θα βρείτε επίσης και στον μοναδικό αναπαλαιωμένο νερόμυλο που λειτουργεί στις Πρέσπες, Β.Δ. του Αγίου Γερμανού (www.spp.gr / Τηλ. 23850 51211).
Τόπος με ιστορία
Στις Πρέσπες θα σας κάνουν εντύπωση τα μικρά χωριά, κάποια από τα οποία μισοερειπωμένα και χωρίς κατοίκους. Η ερήμωση είναι αποτέλεσμα των δραματικών γεγονότων που έζησε η περιοχή στην αποκορύφωση του καταστροφικού Εμφυλίου Πολέμου (καλοκαίρι1949), όπου έλαβαν μέρος σφοδρές συγκρούσεις ανάμεσα στον Εθνικό Στρατό και στον Δ.Σ.Ε. Στο χωριό Πύλη διασώζεται η σπηλιά – στρατηγείο του Νίκου Ζαχαριάδη, ενώ στο Βροντερό η σπηλιά που λειτούργησε ως νοσοκομείο των ανδρών του Δ.Σ.Ε.
Οι πλαγιές των βουνών είναι γεμάτες από λιθόκτιστα πολυβολεία και -σκαμμένα στην πέτρα- ορύγματα. Όλα, μάρτυρες μιας εποχής που πλήρωσαν ακριβά οι Πρέσπες. Μεταπολεμικά η μετανάστευση και αστυφιλία, επέτεινε ακόμη περισσότερο το πρόβλημα με αποτέλεσμα σήμερα ο συνολικός πληθυσμός να μην ξεπερνάει τους 1.000 κατ.
Βαρκάδα και outdoor activities
Η βαρκάδα στις λίμνες αποτελεί μια ξεχωριστή εμπειρία που πρέπει να ζήσετε. Θα σας δώσει την ευκαιρία να γνωρίσετε τον υδάτινο κόσμο των Πρεσπών εκ των «έσω» και τα καλά κρυμμένα μυστικά της Μεγάλης Πρέσπας, όπως τα βυζαντινά ασκηταριά κατά μήκος της ελληνικής ακτογραμμής έως το «Τριεθνές» και εκεί που σμίγουν τα σύνορα της χώρας μας με την Αλβανία και την Βόρεια Μακεδονίας. Στην Μικρή Πρέσπα μπορείτε να περιηγηθείτε -ακόμη και με τα «πράσινα» ηλιακά σκάφη- από την προβλήτα του Αγίου Αχιλλείου και του χωριού Μικρολίμνη (Περιηγήσεις : Γερμανός Χριστιανόπουλος (Ψαράδες)/Τηλ. 6942503863).
Εάν πάλι είστε των πιο έντονων δραστηριοτήτων στη φύση, τολμήστε μια πτήση με … αλεξίπτωτο πλαγιάς. Θα νοιώσετε την απόλυτη εμπειρία της ελευθερίας, θαυμάζοντας το μεγαλείο των Πρεσπών από ψηλά. Η δραστηριότητα είναι απολύτως ασφαλής, αφού θα συνοδεύετσε από εκπαιδευτή του οργανωμένου γραφείου Eco Tourismo που δραστηριοποιείται στην περιοχή (www.ecotourismo.gr / Τηλ. : 6976876423)
Ζεστή φιλοξενία
Στις Πρέσπες θα βρείτε οργανωμένα ξενοδοχεία και ζεστούς φιλόξενους ξενώνες, που θα ικανοποιήσουν κάθε απαίτηση. Tα περισσότερα σε παραδοσιακό χρώμα, από πέτρα και το ξύλο, συμβαδίζοντας απόλυτα με το φυσικό περιβάλλον. Στην ιστοσελίδα της «Ένωσης Τουριστικών και Συναφών Δραστηριοτήτων Δ. Πρεσπών» (www.prespatourismassociation.com) θα βρείτε έναν πλήρη οδηγό, με κορυφαίες επιλογές διαμονής στην περιοχή. Εμείς επιλέξαμε το Prespar Resort, στο χωριό Πλατύ, με θέα τη λίμνη, που ξεχωρίζει για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και τα έργα τέχνης του Ρώσου καλλιτέχνη Βασίλη Τσιπλίκωφ, που διακοσμούν τους χώρους του. Δίπλα ακριβώς από το ξενοδοχείο βρίσκεται η ψηλότερη στην πελαργοφωλιά στην Ευρώπη (υψόμετρο 950 μ.), που την εποχή αυτή είναι «κατειλημμένη» και αποτελεί «ατραξιόν» για το χωριό (www.presparesort.gr / Tηλ.: 2385051400).
Τοπικά προϊόντα
Τα Φασόλια Πρεσπών (γίγαντες ελέφαντες και πλακέ) είναι φημισμένα για τη νοστιμιά τους και χαρακτηρισμένα ως Προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ). Η καλλιέργειά τους αποτελεί πηγή εισοδήματος για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Το ίδιο ισχύει και με την αλιεία στα νερά της λίμνης (γριβάδια , χέλια, τσιρόνια, πλατίκες, κέφαλοι κ.ά). Τα παστά Τσιρόνια είναι ανάρπαστα και συνδυάζονται με την ξακουστή πιπεριά Φλωρίνης, ντόπια κρεατικά, τουρσιά και βέβαια τσίπουρο. Στον Λευκώνα Πρεσπών θα βρείτε την οικοτεχνία «Prespa Top» με συσκευασμένα προϊόντα από φασόλια και πιπεριά (www.prespa-products.gr / Τηλ. 2385046033) ενώ ξεχωρίζει και το βιολογικό Τσάι του Βουνού (Sideritis Scardica) «Νόνα» που καλλιεργείται στο Βροντερό (www.facebook.com/kthma.nona / Τηλ.: 6978698872).
Γαστρονομία Πρεσπών
Οι γραφικές ταβέρνες και τα εστιατόρια στις Πρέσπες, τιμούν στο σύνολό τους τα τοπικά προϊόντα, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στα μενού τους. Δοκιμάστε σίγουρα φασολάδα, φασόλια γίγαντες στον φούρνο, πιπεριές Φλωρίνης γεμιστές με μυτζήθρα ή τραχανά και βέβαια ψάρια της λίμνης, όπως γριβάδι (στα κάρβουνα ή στο τηγάνι) καθώς τσιρόνι φρέσκο ή παστό. Ζητήστε να μάθετε τα τοπικά πιάτα κάθε επιχείρησης εστίασης (θα τις βρείτε στο www.prespatourismassociation.com) και «βυθιστείτε» στον γαστρονομικό πλούτο των Πρεσπών.
Εμείς πάντως δοκιμάσαμε τοπικές σπεσιαλιτέ στα : «Πρέσπειον» (Άγιος Γερμανός/Τηλ. 2385051442), «Άγιος Αχίλλειος» (Αγ. Αχίλλειος/ Τηλ.2385046601), «Η Συντροφιά» (Ψαράδες/Τηλ. 2385046107), «Το Σπιτικό της Λουκίας» (Μικρολίμνη/Τηλ. 2385051964), «Ψαράδικα του Χάσου» (Μικρολίμνη/Τηλ. : 2385046803).
