Το Τολέδο, η πρώην ισπανική πρωτεύουσα αποτελεί πλέον μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO/ Photo: Shutterstock ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΙΕΤΤΑ ΠΟΥΛΙΟΥ
Κοιτάζοντας κανείς τον ισπανικό χάρτη αντιλαμβάνεται ότι το Τολέδο βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της χώρας. Η παραμυθένια όμως «Πόλη των τειχών», όπως σημαίνει το όνομά του, υπήρξε επίσης και κέντρο του βασιλείου των Βησιγότθων και των Καθολικών Ισπανών πολλούς αιώνες αργότερα, αλλά και κέντρο θρησκευτικό και πολιτιστικό της χώρας για πολλά χρόνια.
Η άνθιση του Τολέδο, σημερινής πρωτεύουσας της κοινότητας Καστίλλης -Λα Μάντσα, ξεκίνησε τον 6ο αιώνα, όταν οι Βησιγότθοι εισχώρησαν στην Ιβηρική χερσόνησο, κάνοντάς το πρωτεύουσα και θρησκευτικό κέντρο του βασιλείου τους. Νωρίτερα ωστόσο η πόλη αποτελούσε τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, με εμφανή ακόμη ίχνη όπως η γέφυρα Puente de Alcántara και το υδραγωγείο. Περνώντας στα χέρια των Μαυριτανών στις αρχές του 8ου αι., η πόλη απέκτησε λαμπρά μνημεία στο χαρακτηριστικό στυλ μουδεχάρ που μοιράζονται όλες οι αραβικές κτήσεις στην Ισπανία, όπως τζαμιά και πύλες εισόδου στην πόλη, άλλα διατηρημένα αυτούσια κι άλλα ενσωματωμένα σε μεταγενέστερες, χριστιανικές κατασκευές. Κι αν η ονομασία του Τολέδο έχει ρίζες λατινικές, η ονομασία του θεαματικού οχυρωματικού κάστρου Alcázar προέρχεται από την αραβική λέξη al-qasr που σημαίνει φρούριο. Το ίδιο αυτό φρούριο έμελλε να στεγάσει τη βασιλική αυλή όταν ο βασιλιάς Αλφόνσος ο Γενναίος ανακατέλαβε την Ισπανία το 1085, στέφοντας το Τολέδο βασιλική πρωτεύουσα, τίτλο που διατήρησε ως το 16ο αιώνα. Αυτό το γεμάτο αίγλη παρελθόν της πόλης ξεδιπλώνεται γενναιόδωρα στους επισκέπτες σε κάθε γραφική μεσαιωνική γωνιά, σε κάθε θεαματικό αξιοθέατο, σε κάθε ύψωμα που κοντοστέκουν για να θαυμάσουν αυτή τη μοναδική πόλη-στολίδι.
Η πρόσοψη του Catedral Primada είναι γεμάτη γλυπτά και ανάγλυφες παραστάσεις/ Photo: Shutterstock
Καθεδρικός ναός, το magnum opus της γοτθικής ισπανικής αρχιτεκτονικής
Μεσαιωνικό σύμβολο της πόλης από το 1493 που ολοκληρώθηκε, ο Catedral Primada καταλαμβάνει τη θέση πρώην βησιγοτθικής εκκλησίας και του μετέπειτα Μεγάλου Αραβικού Τζαμιού και εντυπωσιάζει με την πλούσια διακόσμηση της πρόσοψής του, γεμάτη γλυπτά και ανάγλυφες παραστάσεις πάνω σε λευκό ασβεστόλιθο. Με το που θα περάσετε μία από τις τρεις κύριες θεαματικές πύλες του, θα διαπιστώσετε ότι η τελειότητα του εξωτερικού ισπανικού γοτθικού ρυθμού, δίνει τη θέση της στο γαλλικό γοτθικό εσωτερικό, που φτάνει το εντυπωσιακό μήκος των 120 μέτρων. Ωστόσο απομεινάρια του μαυριτανικού στυλ υπάρχουν έκδηλα παντού, από το παρεκκλήσι Santa Lusia ως τις περίτεχνα διασταυρούμενες τοξωτές αψίδες της χορωδίας, συνθέτοντας το μοναδικό χαρακτήρα ενός μνημειώδους ναού. Εκτός από τα διαδοχικά παρεκκλήσια, το ένα πιο θεαματικό από το άλλο, διακοσμημένα με πολύχρωμες νωπογραφίες και γεμάτες κίνηση μαρμάρινες και αλαβάστρινες συνθέσεις αγγέλων και χερουβίμ και το Μουσείο Θησαυρών όπου εκτίθεται ένα σπάνιο αργυρό αρτοφόριο, εντυπωσιάζει το Σκευοφυλάκιο με ανεκτίμητης αξίας έργα των El Greco, Goya, Tiziano, Raffaello, Van Dyck και Bellini. Εξωτερικά, αριστερά του ναού, σιωπηρός μάρτυρας του προγενέστερου μαυριτανικού τεμένους, το εντυπωσιακό γοτθικό κωδωνοστάσιο ενσωματώνει αραβικά στοιχεία και αγγίζει τα 92μ. σε ύψος, καθιστώντας τον καθεδρικό ορόσημο της πόλης, διακριτό από κάθε σημείο του ορίζοντά της.
Το θεαματικό οχυρωματικό κάστρο Alcázar/Photo: Unsplash
Alcázar, το φρούριο-σύμβολο της πόλης
Αγναντεύοντας το Τολέδο από το ψηλότερο σημείο του στα 550 μέτρα, το φρούριο που ανήγηραν οι Άραβες κατακτητές ως βασικό οχηρό της πόλης, βρίσκεται στην τοποθεσία όπου έδρευε αιώνες πριν ο Ρωμαίος κυβερνήτης και αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο αξιοθέατο της πόλης. Η σημερινή του επιβλητική, αναγεννησιακή μορφή και το σχεδόν τετράγωνο σχήμα του με τους τέσσερις χαρακτηριστικούς πυργίσκους, οφείλεται στις μετατροπές που διέταξε ο Ισπανός βασιλιάς Αλφόνσος ΣΤ΄, αξιοποιώντας το ως βασιλική κατοικία. Ακολούθησαν κι άλλες αλλαγές κι έτσι σήμερα οι τέσσερις πλευρές του εμφανίζουν ελαφρές διαφορές, αντικατοπτρίζοντας το στυλ κάθε εποχής.
Επισκεφθείτε το όχι μόνο για τη μαγευτική θέα στον Τάγο και τα τείχη της πόλης, αλλά και για να δείτε το Στρατιωτικό Μουσείο που λειτουργεί εδώ, με μια πλούσια συλλογή όπλων, μεταλλίων, στολών και βέβαια των ονομαστών σπαθιών του Τολέδο. Θα προσεγγίσετε το φρούριο από την πολύβουη, τριγωνική πλατεία Plaza de Zacodover, την καρδιά της κοινωνικής ζωής της πόλης. Η αγορά αλόγων και οι υπαίθριοι πάγκοι που άλλοτε καταλάμβαναν την περιοχή, έχουν αντικατασταθεί από μια πληθώρα καφέ, ιδανικά για μια στάση μετά την επίσκεψή σας στο Alcázar. Εναλλακτικά, ένα έξοχο καφέ για ένα διάλλειμα από την περιήγηση στα αξιοθέατα, στεγάζεται σ΄έναν από τους πύργους του οχηρού, απ΄όπου θα απολαύσετε μερικές ακόμη πανέμορφες όψεις της πόλης.
Το Museo de Santa Cruz στεγάζεται στο εκπληκτικής αρχιτεκτονικής πρώην νοσοκομείο Santa Cruz/ Photo: Shutterstock
Museo de Santa Cruz, όλη η αρχιτεκτονική και η ιστορία του Τολέδο σε ένα κτήριο
Το σημαντικότερο μουσείο της πόλης βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της και στεγάζεται στο πρώην νοσοκομείο Santa Cruz. Πρόκειται για ένα εκπληκτικό ανάκτορο του 16ου αιώνα, που συνδυάζει την κομψότητα του αναγεννησιακού και την ιδιαιτερότητα του μαυριτανικού ρυθμού με την πλούσια διακόσμηση του αμιγώς Ισπανικού ρυθμού Plateresco. Έτσι η πρόσοψη εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με τα λεπτομερή σκαλίσματα και τα ανάγλυφα στολίδια που πλαισιώνουν την αψιδωτή πύλη και τα παράθυρα, ενώ το κομψό διπλό περιστύλιο οδηγεί στο εσωτερικό με τη μνημειώδη σκάλα του Ισπανού αρχιτέκτονα Covarrubias και τις εντυπωσιακά διακοσμημένες οροφές.
Εκτός από το ίδιο το κτήριο, τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι συλλογές του μουσείου, που διακρίνονται στην Πινακοθήκη, το Αρχαιολογικό τμήμα και τις Διακοσμητικές τέχνες. Στις ευρύχωρες αίθουσες της πινακοθήκης, που συγκεντρώνει το κύριο ενδιαφέρον των επισκεπτών εκτίθεται μια σειρά έργων της σχολής του Τολέδο μεταξύ 16ου και 17ου αιώνα, με προεξέχον έργο το “La Anunciación de la Virgen” του El Greco. Η εκτενέστατη συλλογή αρχαιολογίας καλύπτει την περίοδο από την προϊστορία στον 21ο αιώνα, με εκθέματα της ρωμαϊκής περιόδου, του βασιλείου των Βησιγότθων, την αραβική κυριαρχία και τους καθολικούς μονάρχες. Μη χάσετε την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συλλογή διακοσμητικών τεχνών, που αποτίνει φόρο τιμής στις λαϊκές τέχνες που άνθισαν στο Τολέδο, από την μαυριτανική κεραμική και την υαλουργία ως την υφαντουργία και την τεράστια παράδοση στα σφυρήλατα σπαθιά και την αργυροχοΐα.
Η οικία του El Greco σήμερα λειτουργεί ως μουσείο/Photo: Shutterstock
Στα ίχνη του El Greco
Μέρος της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης, οφείλεται στο ότι ο σπουδαίος ζωγράφος Δομίνικος Θεοτοκόπουλος συνέδεσε το όνομά του με το Τολέδο. Μετά τη Βενετία όπου μαθήτευσε δίπλα στον Tiziano κι ένα πέρασμα από τη Μαδρίτη, ο μεγάλος εκπρόσωπος του μανιερισμού από την Κρήτη, πέρασε στο Τολέδο σχεδόν 40 χρόνια, ως το θάνατό του το 1614, δημιουργώντας μερικά από τα κορυφαία έργα του. Εκτός από τον Καθεδρικό, όπου εκτίθεται το έργο του 1579 «Ο Διαμερισμός των Ιματίων του Ιησού», μια μεγάλη συλλογή έργων του El Greco θα θαυμάσετε στην οικία του που λειτουργεί ως μουσείο. Στην Casa de El Greco που αποτελείται από δύο λιτά σπίτια με κοινή αυλή, ο επισκέπτης έρχεται σ΄επαφή με την τελευταία καλλιτεχνική περίοδο του Θεοτοκόπολου και μερικά από σημαντικότερα έργα που δημιούργησε τελειοποιώντας το χαρακτηριστικό προσωπικό του στυλ. Εδώ εκτίθενται οι Απόστολοι, μια σειρά πορτρέτων των μαθητών του Χριστού, που φιλοτέχνησε μεταξύ 1610- 1614, μία άποψη του Τολέδο από την ίδια περίοδο και η απεικόνιση του San Bernardino για την Αγία Τράπεζα της ομώνυμης εκκλησίας.
Ωστόσο, το σπουδαιότερο έργο του στο Τολέδο και ένα από τα ενδεικτικότερα της τεχνοτροπίας του, βρίσκεται στην εκκλησία Santo Tome και συγκεκριμένα στο παρεκκλήσι της Παρθένου. Δεν είναι άλλο από τη διάσημη «Ταφή του κόμη του Οργκάθ» – El entierro del conde de Orgaz- που ο El Greco δημιούργησε μεταξύ 1586-1588 – κατόπιν παραγγελίας του εφημέριου του ναού. Η μνημειώδης, γεμάτη συγκινησιακή φόρτιση και κίνηση απεικόνιση, απαρτίζεται από δύο σκηνές. Στο κάτω μέρος του πίνακα, ανάμεσα στα πρόσωπα που θρηνούν για τον φιλάνθρωπο κόμη, διακρίνεται κι ο ίδιος ο Θεοτοκόπουλος, ο μόνος που κοιτά απευθείας τον θεατή, ενώ από πάνω, το πνεύμα του νεκρού υποδέχονται στους ουρανούς ο Ιησούς κι η Παναγία. Μην εκπλαγείτε αν βρείτε την εκκλησία κατάμεστη από επισκέπτες που έρχονται να θαυμάσουν το κορυφαίο αυτό έργο. Παρατηρήσετε επίσης το μαυριτανικό καμπαναριό, με το συνδυασμό τούβλων και πέτρας και τη διπλή σειρά από στενά, αψιδωτά παράθυρα, ένα από τα καλύτερα δείγματα αραβικής αρχιτεκτονικής στο Τολέδο.
Εξερευνώντας τη γραφική Εβραϊκή συνοικία
Εντοπίζοντας τα ίχνη του El Greco φτάνουμε στο δυτικό άκρο της πόλης, όπου ένας λαβύρινθος από πανέμορφα σοκάκια μας μεταφέρει στο Εβραϊκό Τολέδο των Μεσαιωνικών χρόνων. Πρόκειται για ένα από τα γραφικότερα κομμάτια της πόλης, το τμήμα όπου Εβραίοι ζούσαν αρμονικά με τις Χριστιανικές και Μουσουλμανικές κοινότητες. Εδώ ο επισκέπτης συναντά μερικές από τις ωραιότερες και παλαιότερες συναγωγές της Ευρώπης, που πλαισιώνονται από συναρπαστικά μουσεία, λαμπερά ανάκτορα, ελκυστικές αγορές και δημόσια λουτρά. Η ιδανική αφετηρία για να γνωρίσει κανείς την περιοχή είναι μια επίσκεψη στο Museo Sefardí de Toledo, που ανοίγει ένα παράθυρο στην ιστορία των Σεφαραδών Εβραίων της πόλης, οι οποίοι το 1492 εκδιώχθηκαν από την Ισπανία από τον Φερδινάρδο Β΄της Αραγονίας και την Ισαβέλλα Β΄της Καστίλης. Το μουσείο στεγάζεται στη Συναγωγή Samuel ha-Leví , ευρέως γνωστή και ως Συναγωγή El Tránsito, ένα εκπληκτικό ισπανο-εβραϊκό κτίριο, χτισμένο κοντά στον Τάγο, στη θέση ενός αραβικού συγκροτήματος λουτρών, που εντυπωσιάζει με την μαυριτανική αρχιτεκτονική του. Η πλούσια εσωτερική διακόσμηση με τα περίτεχνα σκαλίσματα και τα πολύχρωμα αραβουργήματα γεωμετρικών ή φλοράλ μοτίβων, θεωρείται εφάμιλλη των παλατιών της Γρανάδας και της Σεβίλλης. Λίγα λεπτά περπάτημα προς τα βόρεια, θα σας φέρουν στον παλαιότερο Εβραϊκό ναό της Ευρώπης, τη Συναγωγή Santa María de la Blanca, η κατασκευή της οποίας ανάγεται στον 12ο αιώνα. Και εδώ η εκπληκτική αρχιτεκτονική μουδεχάρ, που αναδεικνύεται από τις ολόλευκες αψίδες την καθιστά ένα από τα πιο σημαντικά αρχιτεκτονικά μνημεία του Τολέδο, ενώ θεωρείται και σύμβολο των τριών πολιτισμών και θρησκειών που άφησαν στην πόλη το στίγμα τους, καθώς χτίστηκε στο χριστιανικό βασίλειο της Καστίλης, από Άραβες αρχιτέκτονες για την Εβραϊκή κοινότητα.
Ένα τρίτο, εξίσου εντυπωσιακό αξιοθέατο της περιοχής είναι το Monasterio de San Juan de los Reyes, το μοναστήρι και εκκλησία που οι ίδιοι παραπάνω βασιλείς που εκδίωξαν τους Εβραίους, προόριζαν για τόπο αναπάσευώς τους. Πρόκειται για ένα αρμονικό συνδυασμό γοτθικής και μαυριτανικής αρχιτεκτονικής, με θόλους, σειρές αγαλμάτων, αιχμηρά σκαλίσματα και γκροτέσκ υδρορροές που συνθέτουν ένα μοναδικό σύμπλεγμα. Η μεσαιωνική εικόνα της περιοχής συμπληρώνεται από την αψιδωτή γέφυρα Puente de San Martín, που όταν χτίστηκε στα τέλη του 14ου αιώνα παρείχε πρόσβαση στην παλιά πόλη από τα δυτικά, όπως έκανε στα ανατολικά η Puente de Alcantara. Περπατώντας ως εκεί, όχι μόνο θα θαυμάσετε την περίτεχνη κατασκευή με τις 5 αψίδες και τους πέτρινους πύργους, αλλά και μια ακόμη πανέμορφη άποψη του ποταμού.
Η Εβραϊκή συνοικία δεν είναι βέβαια η μόνη αυθεντική πλευρά της πόλης. Κάθε σοκάκι και πλατεία στο Τολέδο, κάθε μνημείο και σκεπαστή στοά ξεχυλίζει γραφικότητα και φέρνει στο μυαλό ιστορίες και μύθους. Από το μνημείο του Θερβάντες με το πολυφωτογραφημένο του άγαλμα, ως τους θρύλους για μάγισσες και νεκρομάντεις που συναντιόντουσαν μυστικά στα δρομάκια Callejón del Diablo και Callejón del Infierno, η αλήθεια με το μύθο μπλέκονται παντού και συνυπάρχουν εδώ και αιώνες. Αναζητήστε τους κατά την περιπλάνησή σας στην πόλη, αφού διασχίσετε τις μνημειώδεις πύλες Puerta del Sol και Puerta de Bisagra για να εισέλθετε στο περιτειχισμένο Τολέδο όπως έκαναν κάποτε οι ιππότες.
Παρακολουθείστε τη δημιουργία μοναδικών χειροτεχνημάτων σε κάποιο από τα εργαστήρια κεραμικής, κεντήματος ή μεταλλουργίας που υπάρχουν διάσπαρτα στην πόλη, δοκιμάστε και τις δικές σας ικανότητες κι έπειτα πιάστε θέση σε κάποια παραδοσιακή taberna όπου θα γευτείτε τις τοπικές σπεσιαλιτέ. Από τα πιο χαρακτηριστικά πιάτα δοκιμάστε την Tortilla a la magra μια πλούσια ομελέτα με χοιρινό φιλέτο, το Carcamusas με χοιρινό ή μοσχαρίσιο κρέας μαγειρεμένο σε σάλτσα ντομάτας με αρακά, τη Σούπα σκόρδου που αρωματίζεται με πάπρικα και συνοδεύεται από jamon serrano, ενώ ιδιαίτερα αγαπητό είναι και εδώ το ψητό αρνί και το χοιρινό. Στα γλυκά κυριαρχεί το αμύγδαλο σε κάθε μορφή, με τα χαρακτηριστικά Mazapanes και Turrones – αμυγδαλόπαστες, αμυγδαλωτά και λεπτές πίτες αμυγδάλου – να αρωματίζονται με λικέρ, να εμπλουτίζονται με μέλι ή σοκολάτα και να πωλούνται σε κάθε ζαχαροπλαστείο.
Και για μια μοναδική όψη του Τολέδο την ώρα του ηλιοβασιλέματος, ζητήστε από ένα ταξί να σας μεταφέρει ακριβώς στην αντίπερα όχθη του Τάγου, για ένα ποτό στην ταράτσα του ξενοδοχείου El Parador. Θα έχετε τη μαγευτικότερη εικόνα ολόκληρης της φωτισμένης πόλης να απλώνεται μπροστά σας και τον ιδανικό τρόπο να κλείσετε μια ημέρα γεμάτη αξιοθέατα, πολιτισμό και ιστορία.
