Χωρίς αμφιβολία, το όνομα του Γράμμου -ενός από τα μεγαλύτερα και πιο απομονωμένα βουνά της Ελλάδας- έχει συσχετιστεί με τη σκοτεινή ιστορία του Εμφυλίου Πολέμου, με αποτέλεσμα να παραμένει μέχρι σήμερα κάπως στη σφαίρα του ανεξερεύνητου. Παρά, όμως, το ομολογουμένως δύσκολο παρελθόν του, ο Γράμμος φιλοξενεί στις πλαγιές του μερικά από τα πιο σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας στον ελλαδικό χώρο, ενώ διεθνώς γνωστά είναι και τα αγριολούλουδα της περιοχής που έχουν το διεθνές προνόμιο να φύονται μόνο στο Γράμμο. Μέσα σε αυτό το τόσο μοναδικό περιβάλλον με το άγριο ψυχρό μικροκλίμα, αρκετές πεζοπορικές διαδρομές -κατάλληλες για όλα τα γούστα και αντοχές- υπόσχονται μία άνευ προηγουμένου διεισδυτική ματιά σε αυτή την τόσο άγνωστη γωνιά της Ελλάδας.
Ανάβαση στην Αλεβίτσα
Με βάση το Νεστόριο, μία σχετικά εύκολη διαδρομή που μπορεί να κάνει κανείς -ακόμα και άπειρος με την ορεινή πεζοπορία- είναι προς την Αλεβίτσα. Ξεκινώντας μέσα από το Νεστόριο, το μονοπάτι ανηφορίζει προς την παλιά βρύση του χωριού και από εκεί μετά από μία ώρα πεζοπορίας, οδηγεί σε συμπλέγματα δασικών δρόμων που οδηγούν στην κορυφή. Το πιο εντυπωσιακό, όμως, με αυτή τη σχετικά βατή διαδρομή είναι η ασυναγώνιστη θέα προς το Νεστόριο και την κοιλάδα του Αλιάκμονα, ενώ η σπάνια χλωρίδα της περιοχής με αγριολούλουδα και ατελείωτα δάση οξιάς υπόσχεται εικόνες απαράμιλλης φυσικής αξίας.
Νεστόριο/Photo: Shutterstock
Αλιάκμονας ποταμός στο Νεστόριο/Photo: Shutterstock
Γράμμος/Photo: Shutterstock
Αξίζει, επίσης, να θυμάστε ότι η περιοχή είναι γεμάτη απομεινάρια οχυρωμάτων του Εμφυλίου, με αποτέλεσμα το ιστορικό ενδιαφέρον της διαδρομής να είναι κάτι παραπάνω από μεγάλο. Σημειώστε μόνο ότι το συνολικό μήκος της διαδρομής είναι περίπου 27 χιλιόμετρα, ενώ η διάρκεια της πεζοπορίας περίπου 5 ώρες.
Καταρράκτης Τσούκας – Μόνη Τσούκας – Νεστόριο
Παρότι δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός, ο καταρράκτης της Τσούκας στις ανατολικές πλαγιές του Γράμμου είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά φυσικά αξιοθέατα στον νομό Καστοριάς. Ξεκινώντας από τον κεντρικό δρόμο που εξυπηρετεί το Νεστόριο και ακολουθώντας τη σχετική σήμανση, οδηγείστε στη βάση του καταρράκτη της Τσούκας που ανάλογα με την εποχή του χρόνου σας χαρίζει κι ένα διαφορετικό θέαμα. Από την πρώτη στιγμή που αντικρίζετε τον καταρράκτη, το τοπίο αξίζει όσο χίλιες λέξεις, γιατί οι λεπτές γραμμές νερού που χύνονται πάνω στα γυμνά βράχια θυμίζουν εικόνα βγαλμένη από την ισλανδική ύπαιθρο. Από αυτό το σημείο, μπορείτε να ανεβείτε προς την σήμερα εγκαταλελειμμένη ιστορική μονή της Τσούκας, η οποία, δημιουργημένη από δωρεές των Παλαιολόγων, χρονολογείται στον 13ο αιώνα και είναι αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή.
Ο ναός των Ταξιαρχών/Photo: Shutterstock
Photo: Shutterstock
Ακόμα, μέσα στο βράχο «κρύβεται» και ο μικρός ναός των Ταξιαρχών που μόνο όσοι τον γνωρίζουν, μπορούν να τον επισκεφθούν. Με αφετηρία το μοναστήρι, μπορείτε να ακολουθήσετε σεσημασμένο μονοπάτι που διατρέχει τα ημιαλπικά τοπία του Γράμμου γεμάτα σπάνια αγριολούλουδα και άκακα ερπετά μέχρι να φτάσετε στις πλαγιές στη θέση Πυροβολεία, από όπου και θα ξεκινήσετε την κατάβαση σας ολοκληρώνοντας τη διαδρομή στο Νεστόριο. Σημειώστε ότι η διαδρομή έχει μήκος περίπου 15 χιλιόμετρα και διαρκεί σχεδόν 3 ώρες.
Η Δρακόλιμνη Γκιστόβα βρίσκεται σε υψόμετρο 2350 μέτρων/Photo: Shutterstock
Ανάβαση στην κορυφή μέσα από την Δρακόλιμνη Γκιστόβα
Ίσως, η πιο εντυπωσιακή διαδρομή του Γράμμου που συμπυκνώνει με τον πιο ζωντανό τρόπο την ουσία μίας πλήρους ορεινής εμπειρίας. Με αφετηρία το μικρό χωριό Γράμμος, γνωστό στην τοπική διάλεκτο και ως Γράμοστα, ακολουθείτε ένα πλέγμα από συνεχή κτηνοτροφικά μονοπάτια μέχρι την περιοχή Λεύκα και από εκεί προς τις θέσεις Μπαρούγκα και Φάγκου. Διασχίζοντας μία διαδρομή γεμάτη υποαλπικά λιβάδια και μικρές αλπικές λίμνες -απομεινάρια ορεινών παγετώνων- φθάνετε στη λεκάνη της λίμνης Γκιστόβα. Η γνωστότερη και μεγαλύτερη αλπική λίμνη του Γράμμου βρίσκεται σε υψόμετρο 2350 μέτρων και τροφοδοτείται κάθε άνοιξη από τα λιωμένα χιόνια, ενώ φιλοξενεί ένα σπάνιο αλπικό οικοσύστημα με τρίτωνες και χαμηλή αλπική βλάστηση.
Με αφετηρία την αλπική λίμνη, μπορείτε να συνεχίσετε σε μία δυσκολότερη και πιο απαιτητική διαδρομή που οδηγεί στις βραχώδεις κορυφές του Γράμμου σε ύψος 2520 μέτρων πλάι σε ερειπωμένες οχυρώσεις από την εποχή του Εμφυλίου με συνταρακτική θέα προς την Αλβανία και την κοιλάδα της Γραμόστας. Για την κατάβαση ακολουθείτε κτηνοτροφικό μονοπάτι που σας οδηγεί πίσω στο χωριό. Η συνολική διαδρομή μήκους περίπου 23,5 χιλιομέτρων διαρκεί περίπου 6 ώρες και είναι αρκετά απαιτητική, ενώ να θυμάστε ότι οι καιρικές συνθήκες σε τόσο μεγάλη ύψη είναι ιδιαίτερα ευμετάβλητες.
