Τρία χωριά με πλούσια ιστορία μέσα σε επιβλητικά βουνά και καταπράσινα δάση
Μέσα σε ένα σκηνικό γεμάτο από έλατα, ιτιές, καρυδιές, πλατάνια και μπόλικες βουνοκορφές, λόφους και τρεχούμενα νερά κρύβονται αυτά τα τρία γραφικά χωριουδάκια της Φωκίδας που αξίζει να τα βάλετε στη λίστα σας. Εδώ, το μόνο που θα ακούτε θα είναι ο ήχος από τα ρέματα και το θρόισμα των δέντρων καθώς ο αέρας χαϊδεύει τα φύλλα τους.
Αρτοτίνα
Αρτοτίνα/Photo: Νίκος Δεσύπρης
Μην περιμένετε καφετέριες και μπαράκια εδώ, η ώρα σας θα περάσει κάνοντας βόλτες στα στενά του χωριού και στην εξοχή του. Η Αρτοτίνα μάλιστα διαθέτει και ένα Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο, που στεγάζεται στο αρχοντικό του οπλαρχηγού Σαφάκα, ένα κτήριο του 1810, που βρίσκεται κοντά στο ναό της Παναγίας. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν εργαλεία και είδη της καθημερινότητας του χωριού, έγγραφα και αντικείμενα ιστορικού ενδιαφέροντος τα οποία έχουν παραχωρηθεί από τους ντόπιους. Αν θέλετε να το επισκεφθείτε θα πάτε μέχρι το καφενείο και θα αναζητήσετε τον πρόεδρο ο οποίος με χαρά θα σας ανοίξει.
Τα σπίτια, άλλα με πέτρα και άλλα ασβεστωμένα, κινούνται περίπου στο ίδιο γραφικό ύφος. Κάποια έχουν και τις παραδοσιακές σκεπές από σχιστόλιθο που έφτιαξαν οι ντόπιοι τεχνίτες με μπόλικο μεράκι. Στην πλατεία το σκηνικό συνθέτουν νεαρά πλατάνια, μουριές και η προτομή του Αθανασίου Διάκου. Μπορείτε επίσης να δείτε και το σπίτι στο οποίο γεννήθηκε ο Αθανάσιος Διάκος. Ένα άλλο εντυπωσιακό στοιχείο για το χωριό είναι οι 17 εκκλησίες που έχει, που είναι υπερβολικά πολλές για το μέγεθος του χωριού. Στην πλατεία δεσπόζει ο ναός του πολιούχου Αγίου Γεωργίου του 1905 ενώ σε κεντρικό σημείο του χωριού βρίσκεται και ο ναός της Παναγίας ο οποίος χτίστηκε πριν το 1800 και ήταν ιδιωτική εκκλησία της οικογένειας Σαφάκα. Στον περίβολό της μάλιστα υπάρχει και ο οικογενειακός τάφος.
Αρτοτίνα/Photo: Νίκος Δεσύπρης
Αρτοτίνα/Photo: Νίκος Δεσύπρης
Το πιο σημαντικό όμως αξιοθέατο της περιοχής είναι η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου του 18ου αιώνα που είναι γνωστό και ως το μοναστήρι του Αθανάσιου Διάκου καθώς εδώ καλογέρεψε ο οπλαρχηγός και μάλιστα το κελί του σώζεται ακόμα. Θα βρείτε το μοναστήρι περίπου 4 χιλιόμετρα από το χωριό σε μια υπέροχη τοποθεσία, γεμάτη έλατα, με θέα που φθάνει στα Βαρδούσια.
Αν θέλετε περπατάδες και πεζοπορίες πάρτε το χωματόδρομο που περνά από τον Άγιο Αθανάσιο προς τον Προφήτη Ηλία, ένα τοπίο με θέα στα Βαρδούσια και πυκνό δάσος ελάτων. Στην αυλή του θα βρείτε παγκάκια και μια βρύση για να ξαποστάσετε. Υπολογίστε 7-8 χιλιόμετρα ή μπορείτε να πάρετε το χωματόδρομο προς τα ξωκλήσια του Αγίου Νικολάου, Αγίου Δημητρίου και Αγίου Μάρκου και να ξεκουραστείτε στα παγκάκια του τελευταίου πριν πάρετε το δρόμο του γυρισμού.
Ξενώνας: πρόκειται για δημοτικό ξενώνα που διαχειρίζεται ιδιώτης και καλό είναι πριν ανεβείτε να καλέσετε (Τηλ: 2266051828).
Καφενεία-Ταβέρνες
Καφενείο – Ταβέρνα «Τριβήλος»: απλή ψησταριά στην πλατεία του χωριού (Τηλ: 2266051828).
Παραδοσιακό καφενείο «Μαντούρλια Αρετή»: κλασικό καφενείο στην πλατεία του χωριού (Τηλ: 2266051833).
Πενταγιοί
Οι Πενταγιοί είναι ένα μικρό χωριό σκαρφαλωμένο στα 950 μέτρα υψόμετρο, σε μια πλαγιά που βλέπει στα ανατολικά τα επιβλητικά Βαρδούσια και στα δυτικά το Ξεροβούνι. Είναι από εκείνα τα χωριά ησυχαστήρια–ορμητήρια ιδανικά για διαδρομές μέσα στη φύση και για απόλυτη ξεκούραση. Εδώ, με τα πρώτα κρύα ανάβουν τζάκια και ξυλόσομπες και η βραδινή βόλτα στο χωριό έχει μια γλυκιά μυρωδιά κάρβουνου και χειμώνα. Το χωριό ιδρύθηκε τον 16ο αιώνα και για την προέλευση του ονόματός του υπάρχουν διάφορες εκδοχές, μια από αυτές λέει ότι μάλλον πήρε το όνομά του από τους πέντε αδερφούς ή αλλιώς πέντε γιους που πρωτοεγκαταστάθηκαν στο χωριό. Το επισκέπτονται πολλοί κυνηγοί λόγω των πολλών θηραμάτων, οπότε μην απορήσετε και μην φοβηθείτε εάν ακούτε τουφεκιές νωρίς το πρωί και δείτε να κατεβαίνουν από τζιπ και αγροτικά τύποι με καραμπίνες.
Το χωριό έγινε ιδιαίτερα γνωστό πολλά χρόνια πριν από τον θρύλο της Μαρίας της Πενταγιώτισσας, μιας όμορφης ντόπιας κοπέλας, την οποία ήθελαν όλα τα παλικάρια της περιοχής, ωστόσο εκείνη είχε σχέση με ένα συγχωριανό της, τον Δημήτρη Τουρκάκη –υπάρχει και ο θρύλος ότι είχε σχέση με πολλούς περισσότερους. Ο αδερφός της όμως της απαγόρευσε να τον βλέπει και ο Τουρκάκης τον σκότωσε και έτσι το ζευγάρι, ο Δημήτρης και η Μαρία, οδηγήθηκε στο Κακουργιοδικείο Μεσολογγίου, όπου εκείνος καταδικάστηκε με την εσχάτη των ποινών και εκείνη ουσιαστικά αθωώθηκε και επέστρεψε στο χωριό της. Λίγο αργότερα παντρεύτηκε τον χήρο Κωνσταντίνο Αρμάο, από το διπλανό χωριό Κροκύλειο και ανέθρεψε τα τέσσερα παιδιά του. Ένα από τα πιο γνωστά δημοτικά τραγούδια της Φωκίδας μάλιστα μιλά για αυτήν:
«Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρια,
και στης Μαρίτσας την ποδιά σφάζονται παλικάρια
Μαρίτσα Πενταγιώτισσα, μωρή δασκαλοπούλα, εσύ τα ΄καμες ούλα».
Προφανώς, δεν θα παραλείψετε μια βόλτα στην πλακόστρωτη πλατεία του χωριού με τον μεγάλο πλάτανο στη μέση, όπου θα βρείτε την εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, με το ξυλόγλυπτο τέμπλο. Άλλη όμορφη βόλτα είναι αυτή στα «Τσωραίικα Πλατάνια» στην βορειοδυτική άκρη του χωριού. Πρόκειται για μια μικρή πλατεία με πλατάνια που μπορεί κάποιος να χαλαρώσει στα παγκάκια απολαμβάνοντας τη φύση, αν μάλιστα κάνετε 100 μέτρα παραπάνω θα δείτε και την πέτρινη βρύση «Μαστρογιάννη», το νερό της οποίας προέρχεται από πηγή και είναι κάτι παραπάνω από δροσερό. Στα νότια του χωριού τώρα, θα βρείτε και την τοποθεσία «Πέντε Βρύσες» έναν περιποιημένο χώρο αναψυχής με έναν πλάτανο που στέκει εκεί για πάνω από 300 χρόνια, τρεχούμενα νερά, πέτρινα παγκάκια και μια παιδική χαρά. Είναι ένα τέλειο μέρος για να χαλαρώσετε είτε με τα παιδιά σας είτε μόνοι σας με έναν ζεστό καφέ στο χέρι.
Σε όσους από εσάς αρέσει το περπάτημα σημειώστε πως οι χωματόδρομοι της περιοχής μπορούν να αποτελέσουν όμορφες πεζοπορικές διαδρομές. Ένας από αυτούς θα σας βγάλει σε τέσσερα ξωκλήσια, αυτά των Αγίων Αθανασίου, Αποστόλων, Δημητρίου και Αγίας Τριάδας, περίπου 3 χιλιόμετρα απόσταση. Εκεί, είναι τα ερείπια του παλιού χωριού ή αλλιώς το Παλιοχώρι και αν πάρετε το δρόμο αριστερά θα βγείτε στον ποταμό Κόκκινο. Από τη νότια πλευρά του χωριού, μετά από 3 χιλιόμετρα χωματόδρομο θα βγείτε στον Άγιο Παντελεήμονα ένα παλιό μοναστήρι του 1416, το οποίο πλέον είναι ξωκλήσι. Εκεί, θα βρείτε μια βρύση για να ξεδιψάσετε όπως σε όλο το χωριό, που είναι γεμάτο από βρύσες και τρεχούμενα νερά.
Ξενώνας: περιποιημένος δημοτικός ξενώνας, φροντίστε να επικοινωνήσετε με τον υπεύθυνο πριν ανέβετε. Διαθέτει και ταβέρνα που είναι ανοιχτή όταν είναι ανοιχτός και ο ξενώνας (κος Μπίμπας, Τηλ: 6977413714).
Καφενεία-Ταβέρνες
Καφέ –Μεζεδοπωλείο «Η Συνάντησις»: πολύ φροντισμένο καφενεδάκι στην πλατεία του χωριού (Τηλ: 2266052340).
Κροκύλειο
Το Κροκύλειο είναι και αυτό ένα όμορφο χωριό στα ορεινά της Φωκίδας, στις πλαγιές του Ξεροβουνίου, στα 840 μέτρα υψόμετρο που αγναντεύει και αυτό με τη σειρά του τα Βαρδούσια. Αποτελούσε το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό της περιοχής μετά την Αρτοτίνα, ωστόσο σήμερα έχει όλους και όλους 17 μόνιμους κατοίκους και αυτοί είναι κάποιας ηλικίας. Ακόμα και ο δημοτικός ξενώνας είναι αυτή τη στιγμή κλειστός, ωστόσο μπορείτε εύκολα να το επισκεφθείτε μένοντας στην Αρτοτίνα ή τους Πενταγιούς. Η φύση εδώ είναι γεμάτη έλατα, πλατάνια, ιτιές και καρυδιές ενώ δεν λείπουν και οι πηγές και οι πέτρινες βρύσες που προσθέτουν πολλούς πόντους ομορφιάς.
Η πλατεία του χωριού σε αντίθεση με τα περισσότερα χωριά, βρίσκεται στην άκρη του. Εδώ, όταν ο καιρός είναι καλός θα βρείτε τους ντόπιους να ανταλλάσσουν ιστορίες για το μέρος. Από εκείνους θα μάθετε τα πάντα για το χωριό, για τον όμορφο πέτρινο ναό του Αγίου Γεωργίου, που είναι χτισμένος το 1857 με το μεταγενέστερο ρολόι του, που είναι παραγγελία από τη Γαλλία και για το Λαογραφικό Μουσείο, που στεγάζεται στο κτήριο του παλιού Δημοτικού Σχολείου. Εκεί, φαίνεται πως ζούσε ο κόσμος της περιοχής τα προηγούμενα χρόνια. Επίσης, οι ντόπιοι θα σας ενημερώσουν που θα αναζητήσετε τον πρόεδρο για να σας ανοίξει το μουσείο. Από την πλατεία τώρα, που είναι στην άκρη, αν κινηθείτε προς το κέντρο του Κροκυλείου, στον κεντρικό δρόμο, θα βρείτε και τις πηγές του χωριού με τους νερόμυλους. Πέντε πέτρινες βρύσες που τρέχουν με συνεχόμενη ροή κρυστάλλινο νερό και τρεις παλιούς νερόμυλους.
Το Κροκύλειο είναι και η γενέτειρα του στρατηγού Μακρυγιάννη και μπορείτε να αναζητήσετε τα ερείπια, πλέον, του σπιτιού του λίγο έξω από το χωριό στη θέση «Αβορίτι». Αρχικά, θα οδηγήσετε σε χωματόδρομο και στη συνέχεια θα περπατήσετε σε μονοπάτι, το οποίο το χειμώνα θέλει προσοχή, αλλά η φύση είναι υπέροχη, γεμάτη πουρνάρια, κέδρα, κυπαρίσσια κ.ά. Υπολογίστε περίπου ένα δίωρο αφού πρώτα πάρετε σαφείς οδηγίες από τους ντόπιους. Αξίζει να πάτε και μέχρι τους Παμέγιστους Ταξιάρχες αλλά και στον Άγιο Νικόλαο όπου και εδώ η πρόσβαση γίνεται από χωματόδρομο. Εδώ, ο δρόμος είναι ανηφορικός και θέλει να σας κρατούν τα πόδια σας, αλλά η φύση γύρω σας που είναι πλούσια σε πεύκα, κυπαρίσσια, έλατα και η θέα σε Βαρδούσια, Γκιώνα που φθάνει μέχρι και στα βουνά της Ναυπακτίας, σας αποζημιώνουν. Άλλο σημείο που αξίζει το χρόνο σας είναι το καταφύγιο της Παναγίας στη θέση «Παναγία» στα 1.250 μέτρα υψόμετρο. Μπορείτε να πάτε είτε οδικώς είτε περπατώντας, όπου στη δεύτερη περίπτωση θα χρειαστείτε μια ώρα και κάτι. Θέση με πλούσια υπέροχη φύση αλλά και θέα που φθάνει, εάν ο ορίζοντας είναι καθαρός, μέχρι τα βουνά της Αχαΐας και τον Κορινθιακό με τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου.
