Τα δυο καρντάσια και η αδερφική τους σχέση
Συμπληρώνοντας 40 χρόνια πορείας στην ελληνική μουσική σκηνή με δύο συναυλίες στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, πόσο συγκινητική είναι αυτή η στιγμή που σας γυρνάει στο παρελθόν για να θυμηθείτε την πρώτη σας μέρα που ανεβήκατε στο πάλκο;
Τόσο συγκινητική που δεν περιγράφεται με λόγια… Πώς περάσανε 40 χρόνια! Μου φαίνεται σαν να ξεφυλλίζω ένα βιβλίο που το ξέχασα σε μια βιβλιοθήκη και ξαφνικά το πήρα τυχαία στα χέρια μου και βλέπω μέσα εκεί τη ζωή μου, τις καλές στιγμές, τις κακές στιγμές, τον αγώνα, τη δικαίωση, όλα…
Τη θυμάστε την πρώτη μέρα σας πάνω στη σκηνή;
Μακάρι να μπορούσα να την ξεχάσω, αλλά ήταν τόσο όμορφη που δεν θέλω να την ξεχάσω και τα καλά δεν τα σβήνεις από τη μνήμη σου ποτέ, τα κρατάς.
Περάσατε δύσκολα χρόνια;
Τίποτα στην εποχή μου δεν ήταν εύκολο, από την επιβίωση μέχρι την καταξίωση…
Σήμερα με την οικονομική κατάσταση πώς βλέπετε το ποτήρι, μισοάδειο ή μισογεμάτο;
Η σημερινή κατάσταση πάει κατά διαόλου, αλλά δεν παύω να είμαι αισιόδοξος.
Η νύχτα είναι στα χειρότερά της περισσότερο παρά ποτέ… Τα έχετε ξαναδεί τόσο απελπιστικά τα πράγματα;
Εμείς οι πιο παλιοί ξεκινήσαμε από τα πανηγύρια και έτσι δεν μας έπεσε τόσο βαριά η κρίση που μας γύρισε εκεί. Το ότι ξαναγυρνάμε λοιπόν πάλι εκεί –γιατί τα πανηγύρια άλλαξαν όνομα και τα βάφτισαν συναυλίες– εμένα δεν με πειράζει καθόλου να σου πω την αλήθεια, ξέρω πολύ καλά τι θα πει γήπεδο…
Υπάρχουν βέβαια κάποιοι συνάδελφοί σας νεότεροι σε ηλικία που για να τραγουδήσουν live σε συναυλίες έχουν απαιτήσεις, κάνουν υπερπαραγωγές και πολλές φορές σνομπάρουν…
Τι είναι αυτό τώρα που μου λες; Ότι θα χαλάσει το όνομά τους άμα τυχόν πάνε να τραγουδήσουν σε πανηγύρια; Ότι τι δηλαδή; Θα αλλάξει χρώμα; Αυτά τα λαϊκά πανηγύρια δένανε τους ανθρώπους και τους έφερναν πιο κοντά, χωρίς πολυτέλειες, στήνεις μια εξέδρα, τραπεζάκια φαγητό και κρασάκι. Δεν θα κρίνω τώρα εγώ γιατί κάποιοι σνομπάρουν και δεν το κάνουν, κάποια στιγμή θα αναγκαστούν και αυτοί από τη δουλειά να το κάνουν.
Η έπαρση υπήρξε ποτέ στη ζωή σας;
Νομίζω ότι όλοι έχουμε περάσει από αυτό το στάδιο. Το πέρασα και εγώ, εννοείται, δεν γινόταν να μην το περάσω, το καλάμι μπορεί να το καβάλησα αμυδρά… Θέλει μεγάλη προσπάθεια να μην το καβαλήσεις, δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς από αυτό δυστυχώς…
Χαστούκια φάγατε;
Χαστουκάρες έφαγα, όχι απλά χαστούκια.
Δεν είναι εύκολο να το πιστέψει κάποιος αυτό, γιατί μέσα στο μυαλό του κόσμου είστε μια μεγάλη λαϊκή φωνή που πιθανόν να σας ήρθαν λίγο πιο εύκολα από κάποιους άλλους που δεν είχαν αυτό το «δώρο»…
Εσύ όταν ξεκίνησες τη δουλειά σου ήσουνα το ίδιο καταξιωμένη; Προηγουμένως είπες ότι στη δουλειά μας πρέπει να είμαστε και δούλοι και αφέντες και μου άρεσε αυτό, το ίδιο πράγμα είμαι και εγώ αλλά και κάθε καλλιτέχνης… Και δούλος και αφέντης… Πρέπει, λοιπόν, να διευθύνω μια ομάδα ανθρώπων με τέτοιο τρόπο ώστε να μη χαλάσει η εικόνα που έχει ο κόσμος στο μυαλό του. Είναι δύσκολο να είμαι πάντα χαμογελαστός, ενώ πίσω μου έχω ένα καζάνι που βράζει, γιατί είναι πολλές οι οικογένειες που στηρίζονται και εξαρτώνται από εμένα. Ο καλλιτέχνης είναι ένα κινούμενο εργοστάσιο, έχει πολύ κόσμο πίσω του να στηρίξει όπως και αυτοί με τη σειρά τους στηρίζουν τον καλλιτέχνη.
Φτώχεια περάσατε στη ζωή σας;
Δεν μπορώ να πω ότι πείνασα στη ζωή μου, αλλά στερήθηκα άλλα πράγματα, την εφηβεία, δεν είχα το δικαίωμα να παίξω με τα φιλαράκια μου γιατί δούλευα μέρα νύχτα. Ήμουνα ο πρωτότοκος της οικογένειας ανάμεσα σε τρία παιδιά και, όπως είθισται, πάντα το πρώτο παιδί τραβάει το ζόρι. Τη σκληρότητα της ζωής την είδα από την αρχή και αυτό δεν είναι ό,τι καλύτερο για την παιδική ψυχή. Βέβαια τώρα που το σκέφτομαι, είναι πολύ καλό να μπαίνεις από νωρίς στον ζυγό γιατί ψήνεσαι.
Στη συναυλία αυτή σας τιμάνε πολλά καρντάσια, φίλοι καρδιάς, άνθρωποι που σας σέβονται…
Είναι αμοιβαίο αυτό, εγώ έτσι έχω μάθει στη ζωή μου ότι είναι απαραίτητος ο σεβασμός στις σχέσεις των ανθρώπων…
Τόσα χρόνια δεν έχω ακούσει κάτι για εσάς, π.χ. ότι φύγατε στο παρά πέντε από μαγαζί, ήσασταν καλλιτέχνης που βάζατε τον σεβασμό και την αξιοπρέπεια πάνω από όλα στη δουλειά σας;
Πάνω απ’ όλα τον σεβασμό και την αξιοπρέπεια και δεν θα αλλάξω ποτέ, ακόμα έτσι είμαι, ο άνθρωπος δεν αλλάζει, γεννιέται…
Οι νέοι καλλιτέχνες, όμως, που συναντάτε είναι έτσι;
Δεν θα μπω σε αυτή τη διαδικασία, θα πω ότι αν είχαμε παιδεία –γιατί όλα ξεκινάνε από την παιδεία και την οικογένεια– θα ήταν αλλιώς τα πράγματα. Σήμερα αν βαρέσεις στον κώλο ένα παιδί, τρέχουν από πίσω μπαμπάδες και μαμάδες και λένε: «Σκοτώσανε το παιδί μας, του μίλησε άσχημα ο δάσκαλος και έχει ψυχολογικά προβλήματα». Εμάς μας χτυπούσαν με τη βίτσα στο χέρι και βάζαμε μυαλό και δεν το ξανακάναμε, αυτά τα ψυχολογικά σήμερα των παιδιών δεν μπόρεσα ποτέ να τα καταλάβω όταν η δασκάλα δεν του φέρεται ωραία. Δεν είμαι υπέρ του ξύλου –προς Θεού–, αλλά πιστεύω ότι χάσαμε το παιχνίδι με την παιδεία, αφού οι ίδιοι οι δάσκαλοι δεν έχουν παιδεία για να τη μεταφέρουν στα παιδιά και όσο περνάνε τα χρόνια την ξεφτιλίζουν περισσότερο.
Αυτά τα talent shows που βγάζουν σωρηδόν καλλιτέχνες σας αρέσουν;
Έβλεπα τις προάλλες ότι όλα τα κανάλια έχουν και από ένα show… Ξέρεις ποιο είναι το μεγάλο μου πρόβλημα; Ότι πουλώντας όνειρα σε αυτά τα παιδιά τους δημιουργούνε ψυχολογικά προβλήματα. Τους πουλάνε όνειρα ότι θα γίνουν κάποιοι και τα βλέπεις να κλαίνε γιατί βγήκαν δεύτεροι και τρίτοι. Και ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι τελειώνοντας από εκεί κάτι, ψευτομάνατζερ τους υπόσχονται δεκαετή συμβόλαια παίρνοντάς τους τα μισά χρήματα, άσε που όταν χρειαστεί να κάνουν δισκογραφία πρέπει να πληρώσουν. Οπότε για ποιο μέλλον μιλάμε αυτών των παιδιών; Αυτός είναι ο δρόμος, δεν τους έχουμε δείξει μέχρις στιγμής κάποιον άλλον, τους στραπατσάρουμε τα όνειρα… Ποιος είναι ο σωστός δρόμος; Να ξεκινήσουν να τραγουδάνε από ένα μικρό μπαράκι, ταβερνάκι για να παίρνουν το μεροκάματό τους και να συντηρούνται και όχι να δουλεύουν μόνο ένα Σαββατοκύριακο και να πληρώνονται ενώ θα περιμένει λαός έξω από τα καμαρίνια τους για να πάρουν από το μεροκάματό τους. Ποια λεφτά να πάρουν να τα δω και εγώ; 10-15 καλλιτέχνες παίρνουν ένα αξιοπρεπές μεροκάματο και υπάρχει και το… παρντόν…
Τι είναι το παρντόν;
Έτσι λέγαμε παλιά,… Όταν οι επιχειρηματίες έλεγαν: «Δεν είναι καλή βραδιά, παρντόν», αυτή ήταν η ορολογία της νύχτας και δεν έπαιρνε κανείς φράγκο… Να τα μαθαίνει αυτά ο κόσμος, δεν είναι τα φώτα και η δημοσιότητα μόνο, ωραία είναι όλα αυτά, αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Και να ξαναπάω σε αυτά τα παιδιά που τα εκμεταλλεύονται και έχουμε κλάματα και απογοητεύσεις… Έχω δει πολλά χωράφια να πωλούνται μέσα σε στούντιο προκειμένου να εξαγοράσουν το όνειρο για ένα CD.
Εσείς έχετε μείνει απλήρωτος;
Πάρα πολλές φορές, όχι μία και δύο… Έχω μείνει απλήρωτος και έχω πληρώσει τους μουσικούς μου από την τσέπη μου για να μην τους δώσω δικαιώματα ότι δεν πληρώθηκα.
Για τον χειμώνα κάνετε συζητήσεις;
Ψάχνω ένα αντίσκηνο να έχει και θέρμανση μέσα για να μπω.
Οι πρώτες γυναίκες γιατί αρχίζουν και γίνονται ολοένα και λιγότερες στον χώρο σας;
Γιατί η κάθε πρώτη γυναίκα μόλις γίνει μεγάλη βρίσκει και έναν πολύ πλούσιο άντρα και τακτοποιείται. Τι να περιμένει; Το μεροκάματο; Καλά κάνει…
40 χρόνια γάμος… Αυτή η γυναίκα σας πώς αντέχει τη δουλειά σας;
Κοίτα, όταν εγώ ξεκίνησα τη δουλειά μου τότε δέσαμε και με τη γυναίκα μου, οπότε το έχει ζήσει όλο το έργο και γνωρίζει πάρα πολύ καλά τη δουλειά που κάνω. Έπειτα η γυναίκα είναι εκείνη που κρατάει ένα σπίτι ή εκείνη που το διαλύει. Δεν είναι τίποτα εύκολο, η δουλειά μας έχει πολλές δυσκολίες, όχι μία και δύο…
Στην κόρη σας Ειρήνη τι λέτε για τη ζωή;
Την αλήθεια και μόνο! Η Ειρήνη μου είναι δίπλα μου από μικρό παιδί μέσα στο καμαρίνι και τα ξέρει όλα…
Το «Χωριό της Ειρήνης» που φτιάξατε με τόσα όνειρα και ελπίδες προσπαθήσατε να το πουλήσετε καθώς δεν συντηρείται εύκολα;
Προσπαθώ να το κρατήσω με νύχια και με δόντια…
Πριν από λίγο καιρό αποχαιρετήσατε τη μαμά σας…
Την έχασα πριν από 3 μήνες, πληγή μεγάλη, τότε ορφανεύει ο άντρας, όταν χάνει τη μάνα του, είναι ξεριζωμός…
Έχετε μηδενίσει και έχετε ξεκινήσει από την αρχή τη ζωή σας;
Έχω γυρίσει πολλές φορές την κασέτα πίσω, θέλει γενναιότητα αυτό, να στέκεσαι στα πόδια σου…
Πρόσφατα η Ελένη Βιτάλη είπε: «Η Πάολα βγάζει τον πισινό της, ο Ρέμος και τα Ρεμάκια του, ούτε καλός τραγουδιστής είναι ούτε τίποτα…» Θέλω τη γνώμη σας όταν τα ακούσατε όλα αυτά, σας στενοχώρησε;
Ναι, με στενοχώρησε. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί έγινε όλο αυτό, γιατί ο καθένας κάνει έναν αγώνα στη ζωή του… Το να κρίνουμε και να κατακρίνουμε έναν άνθρωπο δεν κερδίζουμε τίποτα. Θα θεωρήσω ότι ήταν μια κακιά στιγμή της Ελένης, δεν έπρεπε να ειπωθούν τέτοια λόγια, ο καθένας έχει την ταυτότητά του, την προσωπικότητά του.
Για την εμφάνισή σας θα χάνατε κιλά;
Για την εμφάνιση όχι, για την υγεία μου μπορεί να το έκανα… Τι ψάχνεις τώρα; Ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει καλή καρδιά και καθαρό πρόσωπο, το κορμί είναι για άλλα πράγματα…
Η ζυγαριά προς τα πού γέρνει, στις κακές ή τις ευτυχισμένες στιγμές;
Μια κακιά στιγμή σου δίνει δύναμη να πας παρακάτω και να προχωρήσεις…
Το αδύναμο σημείο σας ποιο είναι;
Η φτέρνα μου σαν τον Αχιλλέα, μάλλον ο παπάς δεν μου έβαλε λάδι εκεί.
Ένας χρόνος πέρασε από τον θάνατο του Παντελή Παντελίδη, του γιου σας όπως τον αποκαλούσατε… Η πληγή από την απώλεια αυτή επουλώθηκε καθόλου;
Δεν κλείνει με τίποτα η πληγή του πατέρα και της μάνας που χάνει το παιδί της, με τίποτα, όσα χρόνια κι αν περάσουν… Ο Παντέλος μου ζει μέσα στην καρδιά μου και δεν θα ξεχαστεί ποτέ…
