6 εξηγήσεις για “αγκάθια” της ενήλικης ζωής που ίσως αγνοούσατε τα αίτια που τα δημιούργησαν
Πολύς κόσμος έχει μεγαλώσει μέσα σε τοξικό οικογενειακό περιβάλλον ή ακόμα πιο περίπλοκα από γονείς με ναρκισσιστικές διαταραχές. Σύμφωνα με την κλινική ψυχολόγο Ramani Durvasula, η οποία έχει εκπονήσει εκτεταμένες έρευνες πάνω στις ναρκισσιστικές διαταραχές προσωπικότητας, ο ναρκισσιστής γονέας είναι κάποιος που συνήθως δεν διαθέτει αυτογνωσία, συμπόνια, υπομονή και ενσυναίσθηση.
Ως ψυχολόγος που μελετά χρόνια αυτό το πολυσύνθετο θέμα ψυχικής υγείας, διαπίστωσε ότι τα παιδιά γονέων με ναρκισσιστικές διαταραχές στην ενήλικη ζωή τους γίνονται άτομα που σε συστηματική βάση παλεύουν με τις ενοχές, την αυτο-αμφισβήτηση και τη συνεχόμενη αίσθηση ότι ποτέ ό,τι κάνουν και όσα είναι δεν είναι αρκετά… Ποιες όμως είναι αυτές οι συμπεριφορές που μπορεί να έχουν τέτοιου είδους συνέπειες στα παιδιά;
Όπως εξηγεί η Durvasula «αν και δεν συμπεριφέρονται όλοι οι άκρως ναρκισσιστές γονείς με τον ίδιο τρόπο, υπάρχουν κάποια επαναλαμβανόμενα μοτίβα στη συμπεριφορά τους που αξίζει να έχουμε υπ’ όψιν». Η ίδια δίνει 6 «συνήθειες» αυτού του τύπου γονέα και προτείνει τρόπους αντιμετώπισης αυτών των επιδραστικών συμπεριφορών των γονιών στα παιδιά τους.
#1
Είναι υποστηρικτικοί δημοσίως με τα παιδιά τους, αλλά επικριτικοί ιδιωτικώς
Μπορεί να τους ακούσετε να επευφημούν και να επιβραβεύουν τα παιδιά τους όταν είναι κι άλλος κόσμος μπροστά, για παράδειγμα σε έναν σχολικό αγώνα ποδοσφαίρου ή μια δραστηριότητα με άλλα παιδιά της ηλικίας τους. Ωστόσο, με το που μείνουν μόνοι με το παιδί στο σπίτι, η συμπεριφορά αυτή αλλάζει. «Θα μπορούσες και καλύτερα», «Γιατί δεν προσπάθησες περισσότερο», «Έλεγα αυτά που έλεγα, για να μη δώσω δικαιώματα, αλλά δεν είχες καλή απόδοση». Αυτό το αφήγημα δημιουργεί ενοχές στο παιδί που αρχίζει να νιώθει μόνο και ότι δεν μπορεί να μιλήσει σε κανέναν, αφού το μεγαλώνει ένας γονέας – πρότυπο.
#2
Δημιουργούν μία ατμόσφαιρα δυσπιστίας και αμφισβήτησης
Για να αποκτήσουν περισσότερη εξουσία μέσα στη μικροκοινωνία της οικογένειας, οι γονείς με ναρκισσιστικές διαταραχές, μπορεί να μπουν στη διαδικασία να ενσταλάξουν στο παιδί τους την άποψη ότι τα στενά μέλη της οικογένειάς του είναι «ανώτερα» από τα υπόλοιπα. Ή να μοιραστούν με τα παιδιά κάποιο κακόηθες κουτσομπολιό για να ενισχυθεί αυτή η τάση αμφισβήτησης των άλλων, ωστόσο με τοξικό τρόπο. «Μην το πεις στην αδελφή σου, αλλά έμαθα ότι ο ξάδελφός σου πιάστηκε να κλέβει χρήματα». Κάπως έτσι καλλιεργείται η αίσθηση του “εμείς εναντίον τους”: το ένα αδελφάκι της οικογένειας, αυτομάτως νιώθει ξεχωριστό για το μυστικό που ο γονιός μοιράστηκε μόνο μαζί του και με κανέναν άλλο, ενώ έχει ήδη δημιουργηθεί ένα ανθυγιεινό προηγούμενο του να ακούει κανείς κουτσομπολιά και υπονοούμενα, φυσικά με τις ευλογίες του γονέα.
#3
Οι γονείς με ναρκισσιστικές διαταχές κάνουν διακρίσεις ανάμεσα στα παιδιά τους
Ένας γονέας με ναρκισσιστική διαταραχή φροντίζει να δείχνει την προτίμησή του στο «αγαπημένο» του παιδί, αδιαφορώντας για το πόσο κακό κάνει αυτό στο άλλο παιδί ή παιδιά του. Επιβραβεύει μπροστά του(ς) το «χαϊδεμένο» παιδί και επιπλήττει επίσης μπροστά στους άλλους το παιδί που δεν τα καταφέρνει (ή θεωρεί ότι δεν τα καταφέρνει) τόσο καλά. Αυτό όχι μόνο πληγώνει το παιδί, αλλά υπονομεύει τις σχέσεις του με τα άλλα αδέλφια, βάζοντας το στη διαδικασία να παλεύει συνεχώς για την προσοχή και την επιβράβευση του γονέα.
#4
Βλέπουν τα παιδιά τους ως προέκταση του εαυτού τους
Αν το παιδί κάνει αυτό που θέλει ο γονέας να κάνει, τότε το παιδί αυτό θα επαινεθεί και θα εκτιμηθεί. Αν δεν το κάνει, μπορεί να αγνοηθεί ή να επικριθεί. Το παιδί αντιμετωπίζεται είτε ως προέκταση του σώματος και του ψυχισμού του γονέα είτε ως προβολή των «θέλω» του και των προσωπικών επιδιώξεων του, τα οποία αμφότερα δεν ικανοποιήθηκαν ή δεν επιτεύχθηκαν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα παιδιά που ενηλικιώνονται, θυσιάζοντας τα δικά τους όνειρα, προκειμένου να «χωρέσουν» στα μεγέθη που τους επέβαλαν οι γονείς τους.
#5
Απαιτούν από τα παιδιά να καθρεφτίζουν τα δικά τους συναισθήματα
Σε μία υγιή γονεϊκή σχέση, ο γονέας ανησυχεί για το αν το παιδί του είναι ευτυχισμένο, αν κάτι το στενοχώρησε ή το πλήγωσε, αφενός για να το παρηγορήσει και να το ενθαρρύνει, αφενός για να επουλώσει το όποιο τραύμα και να διορθώσει την όποια τραυματική κατάσταση.
Στις σχέσεις που αναπτύσσουν οι γονείς με ναρκισσιστική διαταραχή, αυτή η ισορροπία δεν υπάρχει. Αν ο γονέας είναι χαρούμενος, αλλά το παιδί όχι, τότε το παιδί θεωρείται υπονομευτής της καλής διάθεσης του γονιού και αντιμετωπίζεται είτε ως εμπόδιο είτε ακόμα και ως εχθρός. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα παιδιά –και στη συνέχεια ενήλικες- που δεν εμπιστεύονται τα συναισθήματά τους, τα καταπνίγουν και προσπαθούν κάθε φορά να ικανοποιήσουν τα συναισθήματα και τις απαιτήσεις των γονιών ή κάποιου άλλου, προκειμένου να μη γίνουν δυσάρεστοι. Πολύ συχνά αυτή η συμπεριφορά δημιουργεί ανθρώπους – υποχείρια στις διαθέσεις κάποιου άλλου.
Ντροπιάζουν ένα παιδί επειδή έχει ή εκφράζει ανάγκες
Οι ναρκισσιστές γονείς συχνά παραμελούν τις ελπίδες, τις προτιμήσεις ή τις πεποιθήσεις του παιδιού τους. Μπορεί να κάνουν υπονομευτικά σχόλια όπως: «Δεν θέλεις πραγματικά να κάνεις αυτή τη δραστηριότητα, έτσι δεν είναι;» ή «Γιατί νομίζεις ότι θα ήσουν καλή σε αυτό;». Το παιδί σταδιακά σταματά να έχει προσωπικές φιλοδοξίες, να εκφράζει δυσαρέσκεια για όσα το ενοχλούν και επιχειρεί να «κουμπώνει» κάθε φορά με το περιβάλλον του, μουδιάζοντας κομμάτια της προσωπικότητας και των δεξιοτήτων του, περιμένοντας από κάποιον άλλο να του πει τι είναι κατάλληλο γι’ αυτό.
Πώς να αντιμετωπίσετε έναν ναρκισσιστή γονέα
Εάν είστε ένας ενήλικας που βρίσκεται στο στενό περιβάλλον ενός τέτοιου παιδιού:
-Δώστε στο παιδί προσοχή και ρωτήστε το για πράγματα που το ενδιαφέρουν. Δημιουργήστε έναν ασφαλή χώρο για να μοιραστούν τα συναισθήματά τους χωρίς ντροπή ή κριτική.
-Δώστε τους να καταλάβουν ότι οι γύρω τους τα εκτιμούν για κάθε κομμάτι του εαυτού τους και όχι μόνο ως κάποιος που καλύπτει τις ανάγκες κάποιου άλλου.
Αν είστε το παιδί ενός γονέα με ναρκισιστικές διαταραχές:
-Το να μεγαλώνετε με τέτοιους ανθρώπους είναι πολύ πιθανόν να σας έχει δημιουργήσει αισθήματα άγχους και ανεπάρκειας ή έλλειψη αυτοπροσδιορισμού. Αυτό ίσως σας έχει δημιουργήσει τη φοβία ότι οι άλλοι θα συνεχίσουν να σας συμπεριφέρονται έτσι. Ωστόσο, τα καλά νέα είναι ότι πολύ ενήλικες που μεγάλωσαν με γονείς με ναρκισιστικές διαταραχές, συνήθως έχουν αυξημένη ενσυναισθηση και γνωρίζουν αρκετά καλά τι δεν πρέπει να κάνουν, όταν αποκτήσουν δικά τους παιδιά.
-Επιδείξτε συμπόνια, ευγένεια και σεβασμό όταν αλληλεπιδράτε και με άλλους ενήλικες. Αν έχετε παιδιά, να θυμάστε ότι δίνουν προσοχή σε αυτό που βλέπουν, στις πράξεις σας και στον τρόπο που επιλέγετε για να επικοινωνήσετε τόσο μαζί τους, όσο και όλους τους άλλους ανθρώπους γύρω σας.
