Είναι μία από αυτές τις παραλίες που μπορούν να «ξεπλύνουν» από πάνω μας την πόλη στιγμιαία, μόλις τα γυμνά πέλματα χωθούν στη ζεστή άμμο. Καταγάλανα νερά, υπέροχη φύση, λαμπερός ήλιος, όλα τα κλισέ του καλοκαιριού μαζεμένα σε μερικές εκατοντάδες μέτρα της απόληξης ενός νησιού. Κι όμως, χρόνο με τον χρόνο, ο παράδεισος αυτός γίνεται ολοένα και πιο μικρός: τα τραπεζοκαθίσματα φθάνουν στην άμμο, οι ξαπλώστρες καταλαμβάνουν το καλύτερο κομμάτι της παραλίας (ενίοτε με εξωφρενικές τιμές, χωρίς καν στοιχειώδεις παροχές), συχνά αγγίζουν το κύμα, η μουσική καλύπτει τον ήχο της θάλασσας. Χρόνο με τον χρόνο, η κατάσταση γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να ελεγχθεί.
Γράφει ο
Η «μάχη της ξαπλώστρας» παραμένει μια επαναλαμβανόμενη ήττα. Οι αποδεκατισμένες υπηρεσίες που ασχολούνται με τη μίσθωση και τον έλεγχο των αιγιαλών υποστηρίζουν ότι ελάχιστοι είναι οι επιχειρηματίες που τηρούν το συμβόλαιο που έχουν υπογράψει: οι περισσότεροι «απλώνονται» στον διπλάσιο ή και τριπλάσιο χώρο, αμελούν τα απαραίτητα κενά και την καθαριότητα, προσθέτουν τις δικές τους ημιμόνιμες κατασκευές. Ή ακόμα χειρότερα: συχνά ανακαλύπτονται επιτήδειοι που εκμεταλλεύονται παραλίες χωρίς καμία άδεια (και μίσθωμα). Η πολιτεία υπόσχεται για ακόμα μία χρονιά ότι θα δώσει λύση, γνωρίζοντας ότι της λείπουν τα βασικά μέσα για να το πράξει. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: οι παραλίες και οι αιγιαλοί όλης της χώρας ανήκουν στο Δημόσιο, το οποίο αποφασίζει κατά περίπτωση για τα έργα που πραγματοποιούνται σε αυτές (λ.χ. λιμενικά) ή τη μακροχρόνια παραχώρηση της χρήσης τους (λ.χ. σε ένα ξενοδοχείο). Εξαίρεση αποτελεί η μίσθωση αιγιαλών και παραλιών για «απλή χρήση», δηλαδή για λόγους αναψυχής με ομπρέλες, ξαπλώστρες και άλλες υποχρεωτικά προσωρινές κατασκευές. Η παραχώρηση από το Δημόσιο προς τους δήμους πραγματοποιούνταν τα τελευταία χρόνια σε ετήσια βάση με κάποιους κανόνες (διαφύλαξη κοινόχρηστου χαρακτήρα, ελάχιστες αποστάσεις κ.λπ.). Οι δήμοι με τη σειρά τους τις μισθώνουν σε ιδιώτες, αποδίδοντας ένα ποσοστό στο κράτος.
Προβλήματα
Το μοντέλο είχε προβλήματα: οι μισθώσεις έγιναν αντικείμενο συναλλαγής και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που τα «μαύρα» ποσά ξεπερνούσαν εκείνα που αποδίδονταν στα ταμεία των δήμων και του κράτους. Επιπλέον, οι έλεγχοι γίνονταν μόνο ύστερα από καταγγελίες, καθώς ελάχιστοι δήμαρχοι ήταν διατεθειμένοι να συγκρουστούν μεσούσης της τουριστικής περιόδους με τους (τελικά όχι και τόσο) επαγγελματίες του τουρισμού.
Η πρώτη ανατροπή στο μοντέλο αυτό έγινε το 2014, όταν αποφασίστηκε οι μισθώσεις να «περνούν» υποχρεωτικά από το κεντρικό κράτος, δηλαδή από τις κτηματικές υπηρεσίες (ονομάζονται πλέον Περιφερειακές Διευθύνσεις Δημόσιας Περιουσίας) και τα κατά τόπους «αυτοτελή» γραφεία τους. Οι προθέσεις ήταν καλές: να σταματήσει η ροή «μαύρου χρήματος» και να υπάρξει καλύτερος έλεγχος.
Η δεύτερη ανατροπή έγινε φέτος, επίσης με καλές προθέσεις. Το υπουργείο Οικονομικών (συγκεκριμένα η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας), που είναι ο διαχειριστής αιγιαλών και παραλιών, προχώρησε για πρώτη χρονιά στην «παράκαμψη» των δήμων για επιλεγμένες παραλίες, τη μίσθωση των οποίων δημοπράτησε ηλεκτρονικά. Επίσης, προβλέφθηκε η δυνατότητα μακροχρόνιων μισθώσεων (έως τρία χρόνια) σε κάποιες περιπτώσεις, ανατρέποντας τον κανόνα τού «όλα κάθε χρόνο από την αρχή».
Την τελευταία ώρα
Παρά τις καλές προθέσεις, όμως, οι παρεμβάσεις αυτές δεν είναι βέβαιο ότι διευκόλυναν την κατάσταση. Τα ούτως ή άλλως υποστελεχωμένα (και ήδη επιφορτισμένα με άλλες αρμοδιότητες) «αυτοτελή γραφεία δημόσιας περιουσίας» παρέλυσαν από τον φόρτο της δουλειάς. Τα συναρμόδια υπουργεία Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Εσωτερικών επέτειναν το πρόβλημα εκδίδοντας για ακόμα μία χρονιά την «τελευταία ώρα» (για την ακρίβεια στα τέλη Μαΐου) την απαραίτητη απόφαση, που ορίζει τη διαδικασία μίσθωσης. Χαρακτηριστικό είναι ότι το «αυτοτελές γραφείο δημόσιας περιουσίας» στις Κυκλάδες, όπως και πολλά ακόμα, εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να συνάπτει νέα μισθωτήρια, παρότι βρισκόμαστε στο τέλος του καλοκαιριού. Επιπλέον, η νέα οργανωτική δομή δημιούργησε μια ακατανόητη γραφειοκρατία, καθώς και η παραμικρή απόφαση των αυτοτελών γραφείων πρέπει να εγκρίνεται από την περιφερειακή διεύθυνση, αφού προηγηθεί η απαραίτητη αλληλογραφία. Για παράδειγμα, οι αποφάσεις των αυτοτελών γραφείων Κυκλάδων, Δωδεκανήσου, Σάμου, Χίου και Λέσβου πρέπει να εγκρίνονται από την Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας Αιγαίου στον Πειραιά. «Το πηγαινέλα των εγγράφων είναι ένας ψυχολογικός θάνατος», λέει υπάλληλος της υπηρεσίας. «Ακόμα κι αν θέλεις να κάνεις τη δουλειά σου σωστά, έρχεται κάποια στιγμή που παραιτείσαι».
Απαντήσεις σε εννέα ερωτήσεις
– Πώς παραχωρείται μια παραλία;
Είτε έπειτα από διενέργεια πλειοδοτικού διαγωνισμού από τον δήμο (ή τις περιφερειακές διευθύνσεις του υπουργείου Οικονομικών) είτε απευθείας σε ξενοδοχεία, κάμπινγκ ή κέντρα αναψυχής που βρίσκονται μπροστά από την παραλία. Υποθετικά, η διαδικασία θα πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο έως την 1η Απριλίου, ώστε οι συμβάσεις να έχουν υπογραφεί έως την 1η Ιουνίου (κάτι που βέβαια στην πράξη δεν έχει μέχρι σήμερα τηρηθεί).
– Πόσο διαρκεί η παραχώρηση;
Κανονικά, λήγει στο τέλος του έτους, αλλά υπάρχει η δυνατότητα να συναφθεί συμβόλαιο για δύο ή τρία χρόνια, χωρίς να ορίζεται υπό ποιες προϋποθέσεις.
– Πώς ορίζεται το μίσθωμα;
Με βάση τα συγκριτικά στοιχεία της περιοχής, το ποσόν που έχει καταβληθεί τα τελευταία πέντε χρόνια, καθώς και τις πραγματικές εμπορικές αξίες. Το 70% καταλήγει στον δήμο και το 30% στο Δημόσιο (στις ηλεκτρονικές δημοπρασίες του υπουργείου το ποσοστό είναι 50-50).
– Τι επιτρέπεται;
Η παραχώρηση γίνεται για «απλή χρήση», δηλαδή για εκμίσθωση ξαπλωστρών, ομπρελών, τραπεζοκαθισμάτων, θαλάσσιων μέσων αναψυχής, λειτουργία τροχήλατης καντίνας.
– Ποιος είναι υπεύθυνος για την καθαριότητα της παραχωρημένης ακτής;
Δεν είναι σαφές. Σε ένα σημείο της σχετικής απόφασης αναφέρεται ότι ο δήμος «έχει την υποχρέωση να μεριμνά» για τον καθημερινό καθαρισμό των κοινόχρηστων χώρων, την τοποθέτηση καλαίσθητων δοχείων απορριμμάτων και γενικά την εξασφάλιση της καθαριότητας και της αισθητικής της ακτής και του περιβάλλοντος χώρου. Σε άλλο σημείο, αναφέρεται ότι οι μισθωτές «οφείλουν να μεριμνούν» για ακριβώς τα ίδια.
– Πού μπορούν να καταγγελθούν παραβάσεις;
Στις αστυνομικές και λιμενικές αρχές, στα κατά τόπους αυτοτελή γραφεία δημόσιας περιουσίας, στους δήμους.
– Τι οφείλουν να τηρούν οι επιχειρηματίες;
Οφείλουν να εξασφαλίζουν την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση των πολιτών στην παραλία και στον αιγιαλό και να μεριμνούν για την ασφάλεια των λουομένων και των διερχομένων στον παραχωρούμενο χώρο. Απαγορεύεται οποιαδήποτε επέμβαση που να αλλοιώνει τη φυσική μορφολογία (λ.χ. «ίσιωμα» αμμοθινών).
– Τι ισχύει για τις προστατευόμενες περιοχές;
Η παραχώρηση επιτρέπεται όπου υπάρχει νόμιμα υφιστάμενος δρόμος πρόσβασης και στάθμευσης (και εκτός αμμοθινών). Απαγορεύονται επεμβάσεις, όπως ισοπέδωση θινών, εκρίζωση φυτών, οι μόνιμες ή ημιμόνιμες κατασκευές.
– Πού απαγορεύεται η παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας;
Εκτός από τις θέσεις όπου αυτό ορίζεται για λόγους εθνικής ασφάλειας ή προστασίας αρχαιοτήτων, εξαιρούνται και περιοχές για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος: όλοι οι παράκτιοι νησιωτικοί υγρότοποι, καθώς και οι περιοχές του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Σποράδων. Επίσης, στο παράκτιο τμήμα από Νέδα προς Βορράν και μέχρι το ρέμα Μπραζέρη προς Νότο, του Κυπαρισσιακού Κόλπου, για λειτουργία θαλάσσιας αναψυχής και τοποθέτηση επίπλων θαλάσσης. Και στις παράκτιες περιοχές του υγροβιότοπου Μικρό και Μεγάλο Λιβάδι Ιστιαίας και κοινότητας Ασμηνίου Ευβοίας, του Μύρτου Κεφαλληνίας, των Δήμων Αργους και Μιδέας, της κοινότητας Λάρδου της Ρόδου, της Αλυκής Ασφενδίου και Πυλίου της Κω και των κοινοτήτων Καλαμίτσι-Αμυγδάλι, Μάζης, Γεωργιούπολης, Κουρνά, Φυλακής, Καστέλλου Χανίων και Επισκοπής Ρεθύμνης.
