Το 1989 ο Φράνσις Φουκουγιάμα με ένα άρθρο του και στη συνέχεια με ένα βιβλίο, εισήγαγε στην παγκόσμια πολιτική διανόηση τη θεωρία του περί του τέλους της Ιστορίας.
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία η πολιτική ιδεολογία του φιλελευθερισμού επικράτησε στον Δυτικό κόσμο όλων των άλλων ιδεολογιών μέσα από κοινωνικούς και πολιτικούς μετασχηματισμούς, ως η τελευταία λέξη της ανθρωπότητας για την ευημερία αριθμών και ανθρώπων.
Του Αριστοτέλη Μπατιστάτου(*)
Ως το τελευταίο εξελικτικό στάδιο στην πολιτική ιστορία. Εν πολλοίς η θεωρία του δείχνει σωστή ακόμη και τριάντα περίπου χρόνια μετά, εκτός από ένα κομβικό σημείο το οποίο σίγουρα δεν μπορούσε να προβλέψει ο Φουκουγιάμα, την εποχή της επανένωσης της Γερμανίας, της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης και της έλευσης της περεστρόικα. Αυτό δεν είναι άλλο από την ασυμβατότητα μεταξύ οικονομικού και κοινωνικοπολιτικού φιλελευθερισμού.
Τριάντα περίπου χρόνια μετά πρέπει να αποδεχθούμε ότι το συνολικό παγκόσμιο χρέος των τριακοσίων περίπου τρις δολαρίων είναι μια οφειλή σε κάποια εξωγήινη τράπεζα ή ότι η ανθρωπότητα είναι ηλίθια. Και αυτή η διαπίστωση αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα δεδομένου ότι ο μισός και πλέον πληθυσμός του πλανήτη βρίσκεται σε κατάσταση απόλυτης φτώχιας. Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 ανέδειξε την ανεπάρκεια του πολιτικού φιλελευθερισμού, όταν αποδείχθηκε ότι το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα σκηνικό Ποτέμκιν. Μια οφθαλμαπάτη. Η σωστότερα μια απάτη.
Τα συνεπακόλουθα αυτής της ανεπάρκειας φαίνονται σήμερα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Απ’ τη μία ένας κωμικός πλην όμως επικίνδυνος πλανητάρχης ο οποίος εξελέγη ως αποτέλεσμα καταδίκης του ορθού πολιτικού λόγου (αυτός ακριβώς ήταν ο λόγος που βρέθηκε και ο Χίτλερ στην εξουσία το 1933 – η καταδίκη του πολιτικού ορθολογισμού) και απ’ την άλλη μια Ευρώπη η οποία καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να μην διαλυθεί εις στα εξ ων συνετέθη.
Για παράδειγμα, η Γερμανία αυτή τη στιγμή έχει σχεδόν το ίδιο ποσοστό επί του συνολικού πληθυσμού αστέγων με αυτό της Ελλάδας και το μεγαλύτερο ποσοστό ενοικιαζόμενων εργατών από κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης. Η Deutsche bank έχει μια τεράστια οικονομική τρύπα και ο μεγάλος συνασπισμός αν τελικά υπάρξει, θα υπάρξει μόνο και μόνο για να μην διαλυθεί το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα μια ώρα αρχύτερα.
Ο πρόεδρος Μακρόν αναμφισβήτητα έχει μεγαλύτερη αγωνία για τις πολιτικές εξελίξεις στη Γερμανία από αυτή που έχουν οι Γερμανοί άστεγοι. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τα αποτελέσματα του Brexit κυρίως σε ότι αφορά στην ανεργία, το Ιταλικό δημόσιο χρέος είναι ο ανομολόγητος εφιάλτης τον οποίο μετά τις εκλογές του επόμενου Μαρτίου είναι πιθανόν να τον διαχειριστεί ο Μπέπε Γκρίλο και το ζήτημα της Καταλονίας μια γροθιά στο στομάχι για τους επιγόνους του Ρομπέρ Σουμάν. Απίστευτα μεγάλα προβλήματα τα οποία δεν προέκυψαν ξαφνικά και τα οποία θέτουν σε δεύτερη μοίρα τις αντιφιλελεύθερες πολιτικές επιλογές των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης (Βίζεγκραντ και ΣΙΑ).
Και όλα αυτά συμβαίνουν ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζει οικονομική ανάπτυξη. Το ζητούμενο είναι ποιους αφορά αυτή η ανάπτυξη.
Για να επανέλθω στην πολιτική θεωρία του Φουκουγιάμα, το τέλος της Ιστορίας θα έχει μελλοντική αξία μόνο αν επαναδιατυπωθούν οι όροι του παιχνιδιού. Αν η ευημερία των αριθμών συνάδει με την ευημερία των πολιτών. Και αυτό δεν μπορεί να συμβεί με την φιλελεύθερη λογική που λέει ότι οι οικονομίες σε κάθε περίπτωση αυτορυθμίζονται με ένα μαγικό ραβδί. Που λέει ότι ο δυνατός στην καλύτερη περίπτωση ή ο επιτήδειος στη χειρότερη θα επιβιώσει, ενώ ο αδύνατος είναι απλά το στατιστικό σφάλμα. Αυτό δεν είναι φιλελευθερισμός. Είναι κοινωνικός δαρβινισμός. Και σίγουρα αυτό δεν είναι το τέλος της Ιστορίας.
(*) Μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Εργατικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ
