Ενοποίηση ΤΕΙ Ιονίων Νήσων με Ιόνιο Πανεπιστήμιο: Αναγκαιότητα και Προοπτική
Αργοστόλι 29-03-2018
Το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε ότι το θέμα της ενοποίησης του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο έχει “βαλτώσει”, παρόλο που το σύνολο των Γενικών Συνελεύσεων των Τμημάτων του ΤΕΙ έχουν πάρει αποφάσεις υπέρ της ενοποίησης με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Για το λόγο αυτό κρίναμε πως οφείλουμε να πάρουμε πλέον δημόσια θέση για το συγκεκριμένο θέμα, ελπίζοντας να φανεί χρήσιμη στο δημόσιο διάλογο.
Θεωρούμε πως η χρονική στιγμή που επιλέξαμε να δημοσιοποιήσουμε τις απόψεις μας είναι κρίσιμη για την επιτυχή ή όχι έκβαση του εγχειρήματος της ενοποίησης. Κρίνουμε πως στο σημείο που έχουμε φτάσει, το «χρονικό παράθυρο-περιθώριο» έχει πλέον στενέψει επικίνδυνα, διότι:
- Ο Υπουργός Παιδείας, σε πρόσφατη συνέντευξή του (27-03-2018), ανακοίνωσε πως όσον αφορά τη συνένωση Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και ΤΕΙ Ηπείρου, «ετοιμάζει το νομοσχέδιο, το οποίο σε λίγες μέρες θα δημοσιοποιηθεί», παρόλο που οι συζητήσεις για την ενοποίηση των προαναφερόμενων Ιδρυμάτων ξεκίνησαν πολύ μεταγενέστερα από τις συζητήσεις για την ενοποίηση των δύο Ιδρυμάτων της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων και παρόλο που τα Ιδρύματα της Ηπείρου είναι πολύ μεγαλύτερα από αυτά του Ιονίου, γεγονός που δυσχεραίνει την ενοποίηση.
- Στις 28-03-2018 δημοσιεύθηκε το ΦΕΚ με τον αριθμό εισακτέων ανά Τμήμα σε Πανεπιστήμια και ΤΕΙ, όπου περιέχεται το νέο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (πρώην ΤΕΙ Αθήνας και ΤΕΙ Πειραιά).
Είναι πλέον πεποίθησή μας, πως αν χαθεί η «ευκαιρία» της ενοποίησης αυτή τη χρονιά, οι εξελίξεις (όσον αφορά το ΤΕΙ) δε θα είναι καθόλου ευχάριστες στο μέλλον.
Παρακολουθούμε λοιπόν με μεγάλη ανησυχία τις εξελίξεις και τονίζουμε πως είναι αναγκαίο τα Τμήματά μας να εισαχθούν στο μηχανογραφικό του 2018-19 ως ΑΕΙ του ενοποιημένου Ιονίου Πανεπιστημίου.
Για να πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά, οφείλουμε εξ’ αρχής να αναφέρουμε τη γνώμη μας σχετικά με την πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας αλλά και τη σημασία της ενοποίησης:
- Η πρωτοβουλία του Υπουργείου σχετικά με τη διερεύνηση ενοποίησης των 2 Ιδρυμάτων, αλλά και γενικά η πρόθεση δημιουργίας ενός ενιαίου χώρου ανώτατης εκπαίδευσης, μας βρίσκει σύμφωνους και θεωρούμε ότι ίσως είναι μία από τις μεγαλύτερες τομές που έχουν γίνει στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα.
- Θεωρούμε ότι η ενοποίηση του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο μπορεί να δώσει τέτοια αναπτυξιακή δυναμική στην Περιφέρεια ούτως ώστε να χαρακτηρισθεί ως το μεγαλύτερο αναπτυξιακό έργο στα Ιόνια Νησιά από την ίδρυση της ίδιας της Περιφέρειάς μας. Με την προϋπόθεση όμως να υλοποιηθεί, με αρχές, με πνεύμα συνεργασίας και με καταγεγραμμένο αναπτυξιακό πλάνο.
Νομίζουμε ή θέλουμε να πιστεύουμε πως για την ενοποίηση συμφωνούν, λίγο-πολύ, οι πάντες. Οπότε δε θα σταθούμε περαιτέρω στην αναγκαιότητά της.
Θα σταθούμε όμως στα «προβλήματα» που έχουν δημιουργηθεί στο «δρόμο προς την ενοποίηση». Υπάρχει μια έκδηλη «καχυποψία» και ένας «ανταγωνισμός» μεταξύ των νησιών, αφενός για την «πρωτοκαθεδρία» και αφετέρου για τον αριθμό των Τμημάτων. Είναι λογικό από τη μία να υπάρχει αυτή η καχυποψία και ο προβληματισμός, αλλά όλα έχουν όριο. Πρέπει όλοι να αποδεχθούμε ότι είμαστε συνεργάτες σε μια προσπάθεια της οποίας ηγείται το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Ας μην ξεχνάμε ότι μετά την ενοποίηση όλοι θα είμαστε στο ίδιο άρμα και οφείλουμε να συνεργαστούμε. Δεν θα αναλύσουμε εδώ τι έγινε στο παρελθόν και πώς δημιουργήθηκαν τα Ιδρύματα, πώς εξελίχθηκαν και πώς διοικήθηκαν. Το θέμα τώρα είναι πώς θα προχωρήσουμε μπροστά, όλοι μαζί, και πώς θα διασφαλίσουμε, τώρα, που δημιουργείται κάτι νέο, να μην παρουσιαστούν πάλι δυσλειτουργίες και προβλήματα.
Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε ένα σημείο κομβικό και κρίσιμο, τόσο χρονικά όσο και πρακτικά. Η γνώμη μας είναι ότι δεν θα έπρεπε να φτάσουμε εδώ. Δεν θα έπρεπε καν να εστιάζουμε στα προβλήματα της ενοποίησης που συζητάμε σήμερα. Θα έπρεπε να συζητάμε θέματα λειτουργίας, μελλοντικής ανάπτυξης και προγραμμάτων σπουδών. Θα έπρεπε ήδη να τρέχει μια διαδικασία όσμωσης μεταξύ των Ιδρυμάτων και να έχουν ήδη «χτιστεί» σχέσεις εμπιστοσύνης. Αντί αυτού όμως ακόμη συζητάμε με έντονο ανταγωνιστικό πνεύμα το οποίο φθάνει σε σημείο να αμφισβητεί και την αναγκαιότητα της ενοποίησης.
Πολλοί χρεώνουν στην επιτροπή που ορίσθηκε για τις συζητήσεις όλα τα μέχρι ώρας δεινά. Για να ξεκαθαρίσουμε τη θέση μας, διαφωνούμε πλήρως με τη μη-συμμετοχή στην επιτροπή αυτή, των μόνιμων καθηγητών του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Προφανώς όπως και στις αντίστοιχες επιτροπές που ορίσθηκαν για άλλα Ιδρύματα, έπρεπε να συμμετέχουν και μόνιμα μέλη του Εκπαιδευτικού Προσωπικού. Χωρίς να κρίνουμε το αποτέλεσμα του διαλόγου, που άλλωστε αποτέλεσε ένα σημείο εκκίνησης των συζητήσεων, θεωρούμε ότι αυτό το γεγονός συνέβαλε-προκάλεσε και μια αρχική καχυποψία στα 3 νησιά που έχει παρουσία το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Όμως για να είμαστε ειλικρινείς, ιδιαίτερα στον τόπο μας την Κεφαλονιά, αν κάποιος έλεγε πριν μερικά χρόνια πως θα λειτουργούν τουλάχιστον 2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ Τμήματα, θα τον χαρακτήριζαν επιεικώς γραφικό.
Προχωρώντας όμως παρακάτω, σήμερα, φαίνεται πως το «πρόβλημα» που υπάρχει στην όλη διαδικασία της ενοποίησης είναι αυτό της διατήρησης ή μη του Τμήματος Τεχνολογίας Ήχου και Μουσικών Οργάνων (ΤΗΜΟ). Δεν θα επιχειρηματολογήσουμε περί διατήρησης ή συγχώνευσης του Τμήματος με κάποιο Τμήμα της Κέρκυρας καθώς αρμοδιότεροι να το κάνουν, λόγω γνωστικού αντικείμενου, είναι οι καθηγητές του εν λόγω Τμήματος.
Όμως, αν («ο μη γένοιτο») δεν υπάρξει τελικά συμφωνία για το Τμήμα Τεχνολογίας Ήχου και Μουσικών Οργάνων, δεν θα πρέπει να υπάρχει κάποια εναλλακτική πρόταση;
Θα πρέπει να αφήσουμε τα πράγματα στην τύχη τους;
Η άποψη μας είναι πως όχι.
Θα πρέπει να έχουμε εναλλακτικό πλάνο και μάλιστα τεκμηριωμένο.
Με βάση τα παραπάνω δεδομένα θεωρούμε πως (είτε κλείσει θετικά είτε αρνητικά το θέμα της παραμονής του ΤΗΜΟ) θα πρέπει να εξετασθεί η προοπτική λειτουργίας ενός νέου βιώσιμου Τμήματος. Το νέο Τμήμα που θα εδρεύει στο Ληξούρι θα πρέπει να είναι το πιο ελκυστικό Τμήμα του Ιονίου Πανεπιστημίου από άποψη γνωστικού αντικειμένου. Ας είμαστε ρεαλιστές. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που φοιτητές δεν επιθυμούν να σπουδάζουν σε απομακρυσμένα μέρη σήμερα (οικονομική κρίση, έλλειψη φοιτητικής ζωής κτλ.). Έτσι, για να προσελκύει φοιτητές μια πόλη θα πρέπει να στηρίζεται στην ελκυστικότητα των αντικειμένων που έχουν τα Τμήματά της.
Η μόνη εναλλακτική λύση που βλέπουμε ως λογική και απόλυτα συνυφασμένη με ακαδημαϊκά αλλά και τοπικά κριτήρια, είναι μια λύση «οραματική» προς πραγματικό όφελος της κοινωνίας, των φοιτητών και του Ιδρύματος.
Στα πλαίσια αυτά, μια εναλλακτική λύση με βάση τις πόλεις που αυτή τη στιγμή εδράζονται Τμήματα θα μπορούσε να είναι η εξής (οι ακριβείς τίτλοι των Τμημάτων προφανώς θα προταθούν από τους καθηγητές του κάθε Τμήματος):
- Αργοστόλι
- – Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας
- – Τμήμα Επιστήμης & Τεχνολογίας Τροφίμων
- – Παράρτημα Ερευνητικού Ινστιτούτου σχετικό με τη Βιοτεχνολογία Τροφίμων
- – Διετή σχετικά με Τουρισμό, Μάρκετινγκ και Βιολογική Γεωργία
- Ζάκυνθος
- – Τμήμα Περιβάλλοντος και Οικολογίας
- – Μελέτη βιωσιμότητας και πρόταση στο Υπουργείο για νέο Τμήμα που θα λειτουργήσει το 2020-2021
- – Παράρτημα Ερευνητικού Ινστιτούτου σχετικό με το Περιβάλλον
- – Διετή σχετικά με Περιβάλλον, Οικολογία και αντικείμενο νέου Τμήματος
- Λευκάδα
- – Μελέτη βιωσιμότητας και πρόταση στο Υπουργείο για νέο Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών που θα λειτουργήσει το 2019-2020
- – Μελέτη βιωσιμότητας και πρόταση στο Υπουργείο για νέο Τμήμα που θα λειτουργήσει το 2020-2021
- – Παράρτημα Ερευνητικού Ινστιτούτου
- – Διετή σχετικά με Ναυτιλία, Τουρισμό
- Ληξούρι
- – Μεταβατική λειτουργία του Τμήματος Τεχνολογίας Ήχου και Μουσικών Οργάνων έως το 2021. Έως ότου δηλαδή αποφοιτήσουν οι σπουδαστές που φοιτούν σήμερα (στην περίπτωση που δε βρεθεί «λύση» με το συγκεκριμένο Τμήμα)
- – Μελέτη βιωσιμότητας και πρόταση στο Υπουργείο για νέο Τμήμα που θα λειτουργήσει το 2019-2020 (προτείνεται τμήμα όπως: Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ή Μηχανολόγων Μηχανικών)
- – Παράρτημα Ερευνητικού Ινστιτούτου σχετικό με Σεισμολογία
- – Διετή σχετικά με τα προαναφερθέντα Τμήματα
- Κέρκυρα
- – Υφιστάμενα Τμήματα
- – Νέο Τμήμα Οικονομικής και Διοίκησης Τουρισμού
- – Μελέτη βιωσιμότητας και πρόταση στο Υπουργείο για νέο Τμήμα που θα λειτουργήσει το 2020-2021 (προτείνεται Τμήμα Αρχιτεκτονικής που μπορεί να υποστηρίξει η Κέρκυρα ως πόλη κόσμημα της Ελλάδας)
- – Παράρτημα Ερευνητικού Ινστιτούτου σχετικό με τις Βιοεπιστήμες-Βιοπληροφορική
Προφανώς όλα τα παραπάνω απαιτούν εξειδίκευση και δεν αρκεί μόνο να σχεδιαστούν σωστά αλλά θα πρέπει και οι τοπικές κοινωνίες να υποστηρίξουν το εγχείρημα και να μπορούν αποδεδειγμένα να φιλοξενήσουν τα τμήματα. Δεν σχεδιάζεται ένα νέο Πανεπιστήμιο σε ένα άρθρο όπως αυτό, ούτε σε δύο-τρεις σελίδες. Θεωρούμε όμως ότι οι παραπάνω προτάσεις μπορούν να αποτελέσουν μια βάση συζήτησης. Όταν ακούμε βέβαια περί “Μελετών Βιωσιμότητας” σε όλους πάει το μυαλό ότι μεταφέρουμε κάτι στις καλένδες και δεν θα γίνει ποτέ. Άρα πρέπει να υπάρξουν εξασφαλίσεις και πρόνοια ώστε το πλάνο που θα συμφωνηθεί να εφαρμοσθεί.
Η λύση που προτείνουμε λαμβάνει υπόψη τα εξής δεδομένα:
- Εφόσον οραματιζόμαστε ένα μεγάλο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, είναι αυτονόητο πως πρέπει να προβλεφθεί η δημιουργία Πολυτεχνικής Σχολής (που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει).
- Το νέο Ινστιτούτο θεωρούμε ότι πρέπει να έχει παραρτήματα σε όλα τα νησιά. Να λειτουργήσει στα επιτυχημένα πρότυπα του ΕΑΙΤΥ της Πάτρας. Στην περίπτωσή μας σε κάθε νησί να λειτουργεί τουλάχιστον μια Ερευνητική Μονάδα.
- Τα νέα μέλη ΔΕΠ που απαιτούνται για τη λειτουργία όλων των νέων Τμημάτων θα πρέπει να αναφέρονται στο νόμο την ενοποίησης, ώστε να αρχίσουν οι διαδικασίες άμεσα και να διοριστούν πριν ξεκινήσουν τα νέα Τμήματα να λειτουργούν.
- Κάθε πιθανή μελλοντική επέκταση του Ιονίου Πανεπιστημίου, θα πρέπει να υπακούει στον κανόνα 1 προς 1, μεταξύ Κέρκυρας και υπολοίπων νησιών. Κάθε νέο τμήμα δηλαδή θα ιδρύεται εναλλάξ σε Κέρκυρα και σε ένα από τα υπόλοιπα νησιά. Αυτό σημαίνει πως θα εξασφαλιστεί η μελλοντική ισόρροπη ανάπτυξη του Ιδρύματος από τον ιδρυτικό του νόμο, αναγνωρίζοντας την πρωτοκαθεδρία την Κέρκυρας, όπως πρέπει άλλωστε, αλλά ταυτόχρονα ικανοποιώντας τις αναπτυξιακές απαιτήσεις των υπολοίπων νησιών.
- Η ουσία της ενοποίησης βρίσκεται στα Τμήματα και όχι τόσο στις Σχολές. Η περίπτωση της ενοποίησης ΤΕΙ Ιονίων Νήσων με Ιόνιο Πανεπιστήμιο δεν είναι ο σχεδιασμός ενός Πανεπιστημίου από την αρχή, όπως στο Αιγαίο όπου κατάφεραν (σχεδόν) να υπάρχει μια Σχολή σε κάθε νησί (αφού αυτός ήταν ο αρχικός σχεδιασμός). Εδώ υπάρχει υφιστάμενη κατάσταση, άρα είναι λογικό μια Σχολή να έχει Τμήματα σε παραπάνω από ένα νησιά αφού οι Σχολές πρέπει να αποτελούνται από Τμήματα που ανήκουν στο ίδιο επιστημονικό πεδίο και δεν προσδιορίζονται με χωρικά κριτήρια.
- Το Ληξούρι πρέπει να ενισχυθεί με ένα Τμήμα που θα έχει εξαιρετικά ελκυστικό αντικείμενο για τους φοιτητές. Ένα Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ή Μηχανολόγων Μηχανικών θα έχει πεδίο δράσης στο Ληξούρι και θα συνεργάζεται με το Παράρτημα Σεισμολογίας του Ερευνητικού κέντρου εκεί. Οι φοιτητές ενός τέτοιου Τμήματος θα έχουν εξαιρετικές ευκαιρίες πρακτικής άσκησης κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, αλλά και ερευνητικά μπορούν να είναι ενεργοί αφού η Κεφαλονιά αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά πεδία ερευνών σε θέματα κατασκευών και σεισμικών ερευνών. Είναι προφανές λοιπόν ότι ένα τέτοιο Τμήμα ταιριάζει και θα είναι βιώσιμο στο Ληξούρι. Ταυτόχρονα εξασφαλίζει στην πόλη τη μελλοντική παρουσία μεγάλου αριθμού φοιτητών γιατί ΝΑΙ (και πρέπει να το πούμε), όταν σχεδιάζουμε κάτι ΠΡΕΠΕΙ να λαμβάνουμε υπόψη και τρόπους για να ενισχύσουμε έναν τόπο που δοκιμάζεται και χρειάζεται βοήθεια.
Το μοντέλο που παρουσιάστηκε παραπάνω στην τελική του μορφή θα έχει 8 Τμήματα στην Κέρκυρα, 2 στη Ζάκυνθο, 3 στην Κεφαλονιά και 2 στη Λευκάδα. Συνολικά 15. Το επόμενο Τμήμα που θα δημιουργηθεί με βάση τον κανόνα 1 προς 1 θα δημιουργηθεί είτε στη Ζάκυνθο είτε στη Λευκάδα.
Προφανώς όλα τα παραπάνω απαιτούν τη συναίνεση και τη στήριξης της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας. Είναι φανερό ότι θα πρέπει να δοθούν αρκετές νέες θέσεις ΔΕΠ στο ενοποιημένο Πανεπιστήμιο για να λειτουργήσουν τα Τμήματα και επιπλέον δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τις ανάγκες των ήδη λειτουργούντων. Αυτό όμως είναι κάτι που θα πρέπει να διεκδικήσουμε. Αυτή είναι μια δίκαιη διεκδίκηση με όραμα για το μέλλον. Τμήματα άμεσα συνυφασμένα με τις τοπικές κοινωνίες που δεν αλληλεπικαλύπτονται σε ότι αφορά τα αντικείμενα τους και λειτουργούν προς όφελος των φοιτητών, της έρευνας και των τοπικών κοινωνιών. Μπορεί οι θέσεις ΔΕΠ να μην είναι άμεσα διαθέσιμες (ας μην ξεχνάμε το οικονομικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε) αλλά δύναται να προβλέπονται σταδιακά σε έναν συγκεκριμένο προγραμματισμό πενταετίας.
Τα θέματα που θα έπρεπε σε αυτή τη φάση να κοιτάμε είναι αν μπορούμε να υποστηρίξουμε τους φοιτητές που έρχονται στα νησιά μας, αν βρίσκουν καταλύματα, αν διαθέτουμε επαρκή σίτιση για όλους, πως μπορούμε να φτιάξουμε φοιτητικές εστίες και αν μπορούμε να εξασφαλίσουμε κάποια ειδικά προνόμια για αυτούς, ώστε να τους πείθουμε να σπουδάσουν στα νησιά μας.
Με την ευκαιρία αυτή γιατί να μην προτείνουμε και ένα “εκπαιδευτικό ισοδύναμο” στα πρότυπα του “μεταφορικού ισοδύναμου”; Να διεκδικήσουμε δηλαδή μαζί με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου ειδικά προνόμια στους φοιτητές που σπουδάζουν σε νησιά αλλά και στους κατοίκους που προσφέρουν υπηρεσίες σε αυτούς. Γιατί να μην φορολογούνται με χαμηλότερους συντελεστές οι ιδιοκτήτες που προσφέρουν καταλύματα σε φοιτητές ώστε να τα διαθέτουν σε αυτούς και όχι αποκλειστικά στον τουρισμό; Γιατί να μην φορολογούνται με χαμηλότερους συντελεστές οι γονείς των παιδιών που σπουδάζουν σε νησιά; Αυτά είναι πολύ σοβαρά θέματα στα πλαίσια της νησιωτικότητας που θα επηρεάσουν τη μελλοντική βιωσιμότητα των νησιωτικών πανεπιστημίων.
Το άρθρο αυτό όπως είπαμε και στην αρχή δεν αποτελεί παρά μια πρόταση. Κάποιες προσωπικές σκέψεις όπου προσπαθήσαμε να κοιτάξουμε τη μεγάλη εικόνα και όχι μόνο το άμεσο πρόβλημά μας. Ας καταλάβουμε όλοι, ότι η Κέρκυρα δεν αποτελεί αντίπαλο για τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου, ούτε όμως και το αντίστροφο. Αυτό που χρειάζεται να έχουμε όλοι είναι σχέδιο και όραμα για το μέλλον και όχι να αφήνουμε τις εξελίξεις να μας προσπερνούν. Στις συζητήσεις ας συμμετέχουμε όλοι χωρίς καχυποψίες, τοπικισμούς και πολιτικά κίνητρα. Ο στόχος πρέπει να είναι η άμεση ενοποίηση και η δημιουργία ενός από τα καλύτερα Πανεπιστήμια στην Ελλάδα, προς όφελος της κοινωνίας και των φοιτητών μας. Ενός μεγάλου, σύγχρονου και βιώσιμου Ιονίου Πανεπιστημίου.
Με εκτίμηση
Κονιδάρης Αγησίλαος
Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας
Κοψαχείλης Νικόλαος
Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων
